ROZDZIAL I

WLASCIWOSCI SADU

Kan. 1058.Biskup Rzymski nie moze byc przez nikogo sadzony.

KPK/83: 1404

KPK/17: 1556

SN: 14

Kan. 1059.§ 1. Z racji prymatu Biskupa Rzymskiego wolno kazdemu chrzescijaninowi swoja sprawe w kazdym stadium i z trybunalu kazdego stopnia przeniesc do rozpoznania samego Biskupa Rzymskiego, ktory jest najwyzszym sedzia dla calego swiata katolickiego i ktory sadzi osobiscie lub przez trybunaly Stolicy Apostolskiej lub tez przez sedziow przez siebie delegowanych.

KPK/83: 1417 § 1, 1442

KPK/17: 1569 § 1, 1597

SN: 32 § 1, 77; CS: 145

§ 2. To odwolanie sie do Biskupa Rzymskiego nie zawiesza jednak poza wypadkiem apelacji wykonywania wladzy przez sad, ktory zaczal juz sprawe rozpatrywac; moze on zatem kontynuowac proces az do ostatecznego wyroku, chyba ze wiadomo o przejeciu sprawy przez Biskupa Rzymskiego.

KPK/83: 1417 § 2

KPK/17: 1569 § 2

SN: 32 § 2

Kan. 1060.§ 1. Tylko Biskup Rzymski ma prawo sadzic:

KPK/83: 1405 § 1

KPK/17: 1557 § 1

SN: 15

1) Patriarchow;

SN: 15 n. 2

2) biskupow w sprawach karnych;

KPK/83: 1405 § 1 n. 3

KPK/17: 1557 § 1 n. 3

SN: 15 n. 3, 17 § 1 n. 2

3) sprawujacych najwyzsza wladze panstwowa;

KPK/83: 1405 § 1 n. 1

KPK/17: 1557 § 1 n. 1

SN: 15 n. 1

4) inne sprawy, ktore sam wezwal przed swoj sad.

KPK/83: 1405 § 1 n. 4

KPK/17: 1557 § 3

SN: 16 § 2

§ 2. Wylaczajac Biskupow sprawujacych swoja wladze w granicach terytorium Kosciola patriarchalnego inni Biskupi w sprawach spornych sadzeni sa przez trybunal wyznaczony przez Biskupa Rzymskiego z zachowaniem kan. 1066 § 2.

KPK/83: 1405 § 3

KPK/17: 1557 § 2

SN: 16 § 1

§ 3. Sedzia nie moze rozpatrywac sprawy dotyczacej aktu lub dokumentu potwierdzonego w specjalny sposob przez Biskupa Rzymskiego, chyba ze ow udzieli uprzednio polecenia.

KPK/83: 1405 § 2

KPK/17: 1683

SN: 203

Kan. 1061.Przed trybunaly Stolicy Apostolskiej nalezy wzywac osoby, ktore nie maja przelozonego nizszego od Biskupa Rzymskiego, jak tez osoby fizyczne nie bedace biskupami, jak tez osoby prawne z zachowaniem kan. 1063 § 4 nn. 3 i 4.

KPK/83: 1405 § 3

KPK/17: 1557 § 2

SN: 16 § 1

Kan. 1062.§ 1. Synod Biskupow Kosciola patriarchalnego, z zachowaniem kompetencji Stolicy Apostolskiej, jest najwyzszym trybunalem w granicach terytorium tego Kosciola.

§ 2. Synod Biskupow Kosciola patriarchalnego winien wybrac w glosowaniu tajnym na piec lat ze swojego gremium moderatora generalnego wykonywania sprawiedliwosci i ponadto dwoch Biskupow, ktorzy z moderatorem jako przewodniczacym stanowia trybunal; jesli zas sprawa dotyczy jednego z

tych trzech biskupow lub nie moze ktorys z nich byc obecny, Patriarcha za zgoda stalego Synodu ustanowi w jego miejsce innego biskupa; podobnie w przypadku sprzeciwu Patriarcha powinien zaradzic za zgoda stalego Synodu.

§ 3. Do tego trybunalu nalezy rozstrzyganie spraw spornych tak eparchii, jak biskupow, takze biskupow tytularnych.

SN: 18 § 2

§ 4. Apeluje sie w tych sprawach do Synodu Biskupow Kosciola patriarchalnego, bez dalszej apelacji z zachowaniem kan. 1059.

§ 5. Do moderatora generalnego wykonywania sprawiedliwosci nalezy prawo wizytacji wszystkich trybunalow polozonych w granicach terytorium Kosciola patriarchalnego, a takze prawo wydawania decyzji przy sprzeciwie wobec jakiegos sedziego zwyczajnego trybunalu Kosciola patriarchalnego.

Kan. 1063.§ 1. Patriarcha powinien erygowac trybunal zwyczajny Kosciola patriarchalnego rozny od trybunalu eparchii Patriarchy.

SN: 85 § 1; CS: 298 § 1

§ 2. Trybunal ten winien miec wlasnego prezesa, sedziow, rzecznika sprawiedliwosci, obronce wezla i innych urzednikow mianowanych przez Patriarche za zgoda stalego Synodu; prezes, sedziowie, rzecznik sprawiedliwosci oraz obronca wezla nie moga byc odwolani, chyba ze przez synod Biskupow Kosciola patriarchalnego, zas zrzeczenie sie urzedu moze przyjac tylko Patriarcha.

SN: 85 § 2; CS: 298 § 2

§ 3. Trybunal ten jest trybunalem apelacyjnym w drugim i dalszych stopniach sadu przez dzialanie sedziow, ktorzy nastepuja nawzajem po sobie, dla rozstrzygnietych juz spraw w nizszych trybunalach; temu trybunalowi przynaleza takze uprawnienia trybunalu metropolitalnego w tych miejscach terytorium Kosciola patriarchalnego, gdzie nie sa erygowane prowincje.

SN: 72 § 1 n. 2, 3, 5, §

4, 73 § 1

§ 4. Trybunalowi temu przysluguje osadzanie przez dzialaniem sedziow, ktorzy nastepuja nawzajem po sobie, w pierwszym i w wyzszych stopniach sadu spraw:

SN: 19

1) Egzarchow i delegatow Patriarchy, ktorzy nie sa biskupami;

SN: 19 n. 1

2) osob fizycznych lub prawnych podlegajacych bezposrednio Patriarsze;

SN: 19 n. 2, 72 § 2 n. 1

3) instytutow zycia konsekrowanego na prawie papieskim;

SN: 19 n. 3, 72 § 2 n. 1

4) przelozonych instytutow zycia konsekrowanego na prawie papieskim, ktorzy nie maja w tym instytucie przelozonego sprawujacego wladze sadzenia;

SN: 19 n. 4

5) zarezerwowane temu trybunalowi przepisem prawa partykularnego.

SN: 19 n. 5

Kan. 1064.§ 1. Trybunal metropolitalny, ktory nie jest rozny od trybunalu

eparchii metropolity, jest trybunalem apelacyjnym od wyrokow trybunalow eparchialnych.

KPK/83: 1438 n. 1

KPK/17: 1594 § 1, 4

SN: 72 § 1 n. 1, § 4

§ 2. Od spraw rozpatrywanych na pierwszym stopniu sadu przed metropolita lub innym Biskupem eparchialnym, ktory nie ma nizszego przelozonego od Biskupa Rzymskiego, nalezy apelowac do trybunalu wyznaczonego na sposob staly przez niego samego za aprobata Stolicy Apostolskiej z zachowaniem kan. 139 i 175.

KPK/83: 1438 n. 2

KPK/17: 1594 § 2, 3, 4

SN: 72 § 1 n. 4, § 4

Kan. 1065.Trybunalem trzeciego stopnia jest Stolica Apostolska, chyba ze inaczej zastrzega w sposob wyrazny prawo wspolne.

SN: 73 § 1

Kan. 1066.§ 1. W kazdej eparchii i dla wszystkich spraw wyraznie przez prawo nie wyjetych sedzia na pierwszym stopniu trybunalu jest biskup eparchialny.

KPK/83: 1419 § 1

KPK/17: 1572 § 1

SN: 37 § 1

§ 2. Jesli zas chodzi o prawa lub dobra doczesne osoby prawnej reprezentowanej przez Biskupa eparchialnego, w pierwszym stopniu sadzi trybunal apelacyjny z zachowaniem kan. 1062 § 3.

KPK/83: 1419 § 2

KPK/17: 1572 § 2

SN: 37 § 2

Kan. 1067.§ 1. Trybunal pierwszego stopnia dla kilku eparchii tego samego Kosciola sui iuris moze byc erygowany przez Patriarche za zgoda zainteresowanych biskupow eparchialnych, jesli chodzi o eparchie polozone w granicach terytorium Kosciola patriarchalnego; w pozostalych wypadkach przez samych Biskupow eparchialnych, ktorzy za aprobata Stolicy Apostolskiej osiagna porozumienie w tej sprawie.

KPK/83: 1423 § 1

SN: 38 § 1 n. 1

§ 2. Trybunaly te nalezy erygowac, jesli poszczegolni Biskupi eparchialni nie moga z jakiejkolwiek przyczyny erygowac wlasnego trybunalu; w granicach terytorium Kosciola patriarchalnego, w razie potrzeby trybunal ten jest erygowany przez Synod Biskupow Kosciola patriarchalnego.

§ 3. W eparchiach, dla ktorych zostal erygowany taki trybunal, nie mozna waznie erygowac trybunalu eparchialnego kolegialnego.

SN: 38 § 1 n. 2

§ 4. Zebraniu Biskupow eparchialnych, ktorzy porozumieli sie co do takiego trybunalu lub Biskupowi eparchialnemu przez nich wybranemu przysluguja uprawnienia, jakie Biskup eparchialny posiada w stosunku do swojego trybunalu; jesli zas trybunal ten zostal erygowany przez Synod Biskupow Kosciola patriarchalnego lub przez Stolice Apostolska, nalezy zachowac normy ustanowione przez sam Synod lub Stolice

Apostolska.

KPK/83: 1423 § 1

§ 5. W granicach terytorium Kosciola patriarchalnego apeluje sie od tych trybunalow do trybunalu zwyczajnego Kosciola patriarchalnego; w innych przypadkach zas do trybunalu wskazanego na sposob staly przez zebranie Biskupow, o ktorym w § 4, za aprobata Stolicy Apostolskiej lub wyznaczonego przez sama Stolice Apostolska.

KPK/83: 1439 § 1

SN: 72 § 1 n. 5

Kan. 1068.§ 1. Biskupi eparchialni roznych Kosciolow sui iuris wykonujacy swoja wladze na tym samym terytorium moga porozumiec sie co do ustanowienia wspolnego trybunalu, ktory bedzie rozpoznawal sprawy tak sporne, jak i karne chrzescijan podleglych ktoremus z tych Biskupow eparchialnych.

SN: 39 § 1

§ 2. Jesli brakuje wlasciwych sedziow i innych urzednikow trybunalu, Biskupi eparchialni powinni zatroszczyc sie o ustanowienie wspolnego trybunalu.

§ 3. Biskupi eparchialni, ktorzy uzgodnili powolanie wspolnego trybunalu, powinni wyznaczyc jednego sposrod siebie, ktory posiadalby uprawnienia wobec tego trybunalu, jakie ma Biskup eparchialny wobec swojego trybunalu.

SN: 39 § 2

§ 4. Od wyroku trybunalu wspolnego pierwszego stopnia apeluje sie do trybunalu wyznaczonego na stale przez Stolice Apostolska.

SN: 72 § 1 n. 6

Kan. 1069.§ 1. Spory miedzy osobami fizycznymi lub prawnymi tego samego instytutu zycia konsekrowanego, z wyjatkiem instytutow swieckich, w ktorym przelozeni maja wladze rzadzenia, sa rozstrzygane przez sedziego lub trybunal okreslony w typikach lub statutach instytutu.

KPK/83: 1427 § 1, 2

KPK/17: 1579 § 1, 2

SN: 51 § 1, 2 n. 1, 2

§ 2. Jesli spor, z wyjatkiem instytutow swieckich, powstaje miedzy osobami fizycznymi lub prawnymi roznych instytutow zycia konsekrowanego albo takze tego samego instytutu na prawie eparchialnym lub takiego, w ktorym nie ma ustanowionej wyzszej wladzy rzadzenia, albo miedzy czlonkiem lub osoba prawna instytutu zycia konsekrowanego i jakakolwiek inna osoba fizyczna lub prawna, w pierwszym stopniu sadzi trybunal eparchialny.

KPK/83: 1427 § 3

KPK/17: 1579 § 3

SN: 51 § 3

Kan. 1070.Wladza erygujaca jakikolwiek trybunal powinna zatroszczyc sie, aby trybunal mial wlasne statuty przez te wladze zaaprobowane, w ktorych powinno sie okreslic sposob mianowania sedziow i innych urzednikow, czas wypelniania obowiazkow, wynagrodzenie i inne prawne wymogi.

Kan. 1071.Kazdy trybunal ma prawo prosic o pomoc inny trybunal jakiegokolwiek Kosciola, aby wykonal jakas czynnosc procesowa, za wyjatkiem jednak tych czynnosci wymagajacych decyzji sedziow.

KPK/83: 1418

KPK/17: 1520 § 2

SN: 34

Kan. 1072.W sprawach, o ktorych w kan. 1060, 1061, 1062 § 3 i 1063 § 4 niewlasciwosc nizszych trybunalow jest bezwzgledna; tak samo bezwzgledna jest niewlasciwosc sedziego, jesli nie zostanie zachowana wlasciwosc z racji stopnia trybunalu.

KPK/83: 1406 § 2, 1440

KPK/17: 1558

SN: 21

Kan. 1073.§ 1. W pierwszym stopniu nie wolno pozwac nikogo, chyba ze wobec sedziego, ktory jest wlasciwy na podstawie jednego z tytulow okreslonych w prawie wspolnym.

KPK/83: 1407 § 1

KPK/17: 1559 § 1

SN: 22 § 1

§ 2. Niewlasciwosc sedziego, ktoremu nie przysluguje zaden z tych tytulow, nazywa sie wzgledna.

KPK/83: 1407 § 2

KPK/17: 1559 § 2

SN: 22 § 2

§ 3. Powod ma korzystac z trybunalu strony pozwanej, chyba ze inaczej prawo zastrzega w sposob wyrazny; jezeli zas strona pozwana ma rozne wlasciwe trybunaly, wybor trybunalu przysluguje powodowi.

KPK/83: 1407 § 3

KPK/17: 1559 § 3

SN: 22 § 3

Kan. 1074.Kazdy moze byc pozwany przed trybunal stalego lub tymczasowego miejsca zamieszkania.

KPK/83: 1408

KPK/17: 1561 § 1

SN: 24

Kan. 1075.§ 1. Tulacz posiada trybunal w miejscu, w ktorym aktualnie przebywa.

KPK/83: 1409 § 1

KPK/17: 1563

SN: 26 § 1

§ 2. Ten, ktorego miejsce stalego lub tymczasowego zamieszkania czy pobytu jest nieznane, moze byc pozwany przed trybunal powoda, jezeli nie przysluguje mu inny trybunal, zgodny z przepisami prawa.

KPK/83: 1409 § 2

SN: 26 § 2

Kan. 1076.Z racji polozenia rzeczy strone mozna pozwac przed trybunal miejsca, w ktorym znajduje sie rzecz sporna, ilekroc sprawa dotyczy tej rzeczy albo chodzi o bezprawne pozbawienie.

KPK/83: 1410

KPK/17: 1564

SN: 27

Kan. 1077.§ 1. Z tytulu umowy wolno strone pozwac przed trybunal miejsca, w ktorym umowa zostala zawarta lub powinna byc wypelniona, chyba ze strony zgodnie wybraly inny trybunal.

KPK/83: 1411 § 1

KPK/17: 1565 § 1, 2

SN: 28 § 1, 2

§ 2. Jezeli sprawa dotyczy zobowiazan wyplywajacych z innego tytulu, strona moze byc pozwana przed trybunal miejsca, w ktorym zobowiazanie powstalo lub ma byc wypelnione.

KPK/83: 1411 § 2

Kan. 1078.W sprawach karnych oskarzony, chocby nieobecny, moze byc pozwany przed trybunal miejsca, w ktorym dokonano przestepstwa.

KPK/83: 1412

KPK/17: 1566 § 1, 2

SN: 29

Kan. 1079.Strona moze byc pozwana:

KPK/83: 1413

KPK/17: 1560

SN: 23

1) w sprawach dotyczacych zarzadu przed trybunal miejsca, w ktorym byl on wykonywany;

KPK/83: 1413 n. 1

KPK/17: 1560 n. 3

SN: 23 n. 3

2) w sprawach dotyczacych spadku lub poboznych legatow

przed trybunal ostatniego stalego lub tymczasowego miejsca

zamieszkania lub pobytu z zachowaniem kan. 1075 § 2 tego,

ktorego dotyczy spadek lub pobozny legat, chyba ze chodzi o

zwykle wykonanie legatu, ktore rozpatruje sie wedlug zwyczajnych norm wlasciwosci.

KPK/83: 1413 n. 2

KPK/17: 1560 n. 4

SN: 23 n. 4

Kan. 1080.Jesli sedziemu nie przysluguje zaden z powyzszych tytulow, a mimo to sprawa zostanie u niego wniesiona, staje sie wlasciwym, jesli na to zgodza sie strony i wladza, ktorej trybunal bezposrednio podlega.

Kan. 1081.Z racji lacznosci, przez jeden i ten sam trybunal i w tym samym procesie nalezy rozpatrzyc sprawy ze soba zwiazane, chyba ze sprzeciwia sie temu przepis prawa.

KPK/83: 1414

KPK/17: 1567

SN: 30

Kan. 1082.Z racji wyprzedzenia, jezeli dwa lub wiecej trybunalow jest rownie wlasciwych, ten ma prawo rozpatrzenia sprawy, ktory pierwszy wezwal strone pozwana zgodnie z przepisami prawa.

KPK/83: 1415

KPK/17: 1568

SN: 31

Kan. 1083.§ 1. Konflikty miedzy sedziami dotyczace ich wlasciwosci, sa rozstrzygane przez trybunal apelacyjny tego sedziego, wobec ktorego rozpoczeto proces poprzez wniesienie skargi powodowej.

KPK/83: 1416

KPK/17: 1612 § 1

SN: 127 § 1

§ 2. Jesli zas dla obydwu trybunalow sa inne trybunaly apelacyjne, konflikt rozstrzyga trybunal trzeciego stopnia dla trybunalu, w ktorym dokonano pierwszej czynnosci.

KPK/83: 1416

KPK/17: 1612 § 2

SN: 127 § 2

§ 3. Od decyzji w tych konfliktach nie ma apelacji.

Kan. 1084.§ 1. Trybunalowi kolegialnemu trzech sedziow sa zarezerwowane:

KPK/83: 1425 § 1

KPK/17: 1576 § 1

SN: 46 § 1

1) sprawy wezla swiecen;

KPK/83: 1425 § 1 n. 1

KPK/17: 1576 § 1 n. 1

SN: 46 § 1 n. 1

2) sprawy wezla malzenskiego zgodnie z kan. 1372-1374;

KPK/83: 1425 § 1 n. 1b

KPK/17: 1576 § 1 n. 1

SN: 46 § 1 n. 1b

3) sprawy karne o przestepstwa, ktore pociagaja za soba kare

ekskomuniki wiekszej, pozbawienia urzedu, zredukowania do nizszego stopnia lub depozycji;

KPK/83: 1425 § 1 n. 2

KPK/17: 1576 § 1 n. 1,

2

SN: 46 § 1 n. 2

4) sprawy okreslone w prawie partykularnym wlasnego Kosciola sui iuris.

§ 2. Pozostale sprawy rozpatruje jeden sedzia, chyba ze Biskup eparchialny zarezerwuje jakas sprawe kolegium trzech sedziow.

KPK/83: 1425 § 2

KPK/17: 1576 § 2

SN: 46 § 2

§ 3. W pierwszym stopniu sadu, jesli nie mozna ustanowic kolegium, dopoki trwa ta niemoznosc, Patriarcha po konsultacji ze stalym Synodem moze zezwolic, aby Biskup eparchialny zlecil sprawe jednemu sedziemu duchownemu, ktory, jesli to mozliwe, winien sobie dobrac asesora i audytora; tak samo zezwolic moze Metropolita, ktory przewodniczy Kosciolowi metropolitalnemu sui iuris lub takze Metropolita Kosciola patriarchalnego ustanowiony poza granicami terytorium tegoz Kosciola, obydwaj po konsultacji z dwoma Biskupami eparchialnymi najstarszymi swieceniami biskupimi; w innych wypadkach decyduje Stolica Apostolska.

KPK/83: 1425 § 4

Kan. 1085.§ 1. Trybunal kolegialny powinien dzialac kolegialnie i podejmowac decyzje wiekszoscia glosow, konieczna takze do waznosci, gdy chodzi:

KPK/83: 1426 § 1

KPK/17: 1577 § 1

SN: 48 § 1

1) o nieprzyjecie prosby skargi wzajemnej lub sprawy wpadkowej;

2) o rozstrzygniecie rekursu przeciwko dekretowi przewodniczacego;

3) o wyrok, nawet posredni, a takze o dekrety, ktore maja moc ostatecznego wyroku.

§ 2. Inne czynnosci procesowe podejmuje ponens, chyba ze kolegium zastrzeglo dla siebie niektore, jednak nie do waznosci.

§ 3. Jesli sprawa w pierwszym stopniu postepowania zostala rozpoznana kolegialnie, takze w stopniu apelacyjnym powinna byc rozstrzygana kolegialnie i przez nie mniejsza liczbe sedziow; jesli zas przez jednego sedziego, takze w stopniu apelacyjnym rozstrzygana jest przez jednego sedziego z wyjatkiem przypadku, o ktorym w kan. 1084 § 3.

KPK/83: 1441

KPK/17: 1596

SN: 76