TYTUL XXVI

NIEKTORE PROCESY SPECJALNE

ROZDZIAL I

PROCESY MALZENSKIE

ARTYKUL I

SPRAWY O ORZECZENIE

NIEWAZNOSCI MALZENSTWA

1) WLASCIWOSC SADU

Kan. 1357.Jakakolwiek sprawa malzenska ochrzczonego, na podstawie prawa wlasnego, nalezy do Kosciola.

KPK/83: 1671

KPK/17: 1960

SN: 468

Kan. 1358.Moca statutow personalnych, tam gdzie istnieja, sprawy dotyczace czysto cywilnych skutkow malzenstwa, jezeli traktowane sa zasadniczo, naleza do sadu cywilnego, lecz jezeli wypadkowo i dodatkowo, moga byc rozpatrywane i rozstrzygane takze przez sad koscielny moca jego wladzy wlasnej.

KPK/83: 1672

KPK/17: 1961

SN: 469

Kan. 1359.W sprawach o niewaznosc malzenstwa, ktore nie sa zarezerwowane Stolicy Apostolskiej, wlasciwe sa:

KPK/83: 1673

KPK/17: 1964

SN: 472

1) trybunal miejsca, gdzie malzenstwo zostalo zawarte;

KPK/83: 1673 n. 1

KPK/17: 1964

SN: 472

2) trybunal miejsca, gdzie strona pozwana ma stale lub tymczasowe zamieszkanie;

KPK/83: 1673 n. 2

KPK/17: 1964

SN: 472

3) trybunal miejsca, gdzie strona powodowa ma stale zamieszkanie, jezeli obydwie strony przebywaja na terytorium tego samego kraju, a wikariusz sadowy stalego zamieszkania strony pozwanej, po jej wysluchaniu, wyraza na to zgode;

KPK/83: 1673 n. 3

4) trybunal miejsca, w ktorym faktycznie trzeba bedzie zbierac wiekszosc dowodow, jezeli wyrazi na to zgode wikariusz sadowy stalego zamieszkania strony pozwanej po jej wysluchaniu.

KPK/83: 1673 n. 4

2) PRAWO ZASKARZANIA MALZENSTWA

Kan. 1360.Do zaskarzenia malzenstwa sa zdolni:

KPK/83: 1674

KPK/17: 1971 § 1

SN: 478 § 1

1) malzonkowie;

KPK/83: 1674 n. 1

KPK/17: 1971 § 1 n. 1

SN: 478 § 1 n. 1

2) promotor sprawiedliwosci, jesli niewaznosc malzenstwa zostala juz rozgloszona, a malzenstwo nie moze byc uwaznione lub nie jest to pozyteczne.

KPK/83: 1674 n. 2

KPK/17: 1971 § 1 n. 2

SN: 478 § 1 n. 2

Kan. 1361.§ 1. Malzenstwo, ktore za zycia obydwu malzonkow nie zostalo zaskarzone, po smierci jednego lub obojga malzonkow nie moze byc zaskarzone, chyba ze kwestia dotyczaca waznosci ma charakter przedprocesowy dla rozwiazania innego sporu, badz na forum koscielnym, badz na forum swieckim.

KPK/83: 1675 § 1

KPK/17: 1972

SN: 479

§ 2. Jesli zas wspolmalzonek umiera podczas trwania sprawy, nalezy zachowac kan. 1199. KPK/83: 1675 § 2

3) OBOWIAZKI SEDZIOW I TRYBUNALOW

Kan. 1362.Sedzia, zanim przyjmie sprawe i ilekroc dostrzeze nadzieje dobrego wyniku, powinien zastosowac srodki pastoralne, by malzonkowie, jezeli to mozliwe, zostali doprowadzeni do uwaznienia malzenstwa i do wznowienia wspolnego zycia malzenskiego.

KPK/83: 1676

KPK/17: 1965

SN: 473

Kan. 1363.§ 1. Po przyjeciu skargi powodowej przewodniczacy lub ponens winien przystapic do zawiadomienia o dekrecie zawierajacym wezwanie, wedlug przepisu kan. 1191. KPK/83: 1677 § 1

§ 2. Po uplywie terminu pietnastu dni liczac od zawiadomienia, przewodniczacy lub ponens, chyba ze ktoras ze stron prosi o sesje celem zawiazania sporu, powinien w ciagu dziesieciu dni swoim dekretem z urzedu sformulowac watpliwosc lub watpliwosci i zawiadomic o tym strony.

KPK/83: 1677 § 2

§ 3. Formula watpliwosci nie moze tylko pytac, czy w danym wypadku stwierdzono niewaznosc malzenstwa, lecz musi takze okreslic, z jakiego tytulu lub z jakich tytulow zaskarza sie waznosc malzenstwa.

KPK/83: 1677 § 3

§ 4. Po dziesieciu dniach od zawiadomienia o dekrecie, jezeli strony nie maja zadnych zastrzezen, przewodniczacy lub ponens nowym dekretem zarzadza instrukcje sprawy.

KPK/83: 1677 § 4

4) DOWODY

Kan. 1364.§ 1. Obronca wezla, obroncy stron, a takze rzecznik sprawiedliwosci, jezeli wystepuje w procesie, maja prawo:

KPK/83: 1678 § 1

KPK/17: 1968, 1969

SN: 476, 477

1) byc obecni podczas przesluchania stron, swiadkow i bieglych, z zachowaniem kan. 1240;

KPK/83: 1678 § 1 n. 1

KPK/17: 1968 n. 1,

1969 n. 1

SN: 476 n. 1, 477 n. 1

2) przejrzec akta sadowe, chociazby jeszcze nie byly ogloszone, i zapoznac sie z dowodami przedlozonymi przez strony.

KPK/83: 1678 § 1 n. 2

KPK/17: 1968 n. 2

SN: 476 n. 2

§ 2. Strony nie moga byc obecne podczas przesluchania, o ktorym w § 1 n. 1.

KPK/83: 1678 § 2

Kan. 1365.Jesli nie ma skadinad pelnych dowodow, sedzia, dla oceny zeznan stron wedlug przepisu kan. 1217 § 2, powinien sie posluzyc, jezeli to mozliwe, swiadkami co do prawdomownosci samych stron, oprocz innych poszlak i wskazowek.

KPK/83: 1679

KPK/17: 1975 § 1

SN: 482 § 2

Kan. 1366.W sprawach dotyczacych impotencji lub braku zgody spowodowanej choroba umyslowa, sedzia powinien skorzystac z pomocy jednego lub kilku bieglych, chyba ze z okolicznosci wyraznie wynika, ze jest to bezuzyteczne; w pozostalych sprawach nalezy zachowac przepis kan. 1255. KPK/83: 1680

KPK/17: 1976, 1982

SN: 483, 489

Kan. 1367.Jesli podczas instrukcji sprawy wyloni sie bardzo prawdopodobna watpliwosc, dotyczaca niedopelnienia malzenstwa, trybunal moze zawiesic za zgoda stron sprawe niewaznosci, uzupelnic instrukcje do otrzymania dyspensy od malzenstwa sakramentalnego niedopelnionego, nastepnie przeslac akta do Stolicy Apostolskiej, wraz z prosba o dyspense od jednego lub obydwu malzonkow i z wnioskiem trybunalu oraz biskupa.

KPK/83: 1681

KPK/17: 1963 § 2

SN: 471 § 2 n. 1, § 3

5) WYROK I APELACJA

Kan. 1368.§ 1. Wyrok orzekajacy za pierwszym razem niewaznosc malzenstwa, wraz z apelacjami, jesli takie sa, i pozostalymi aktami sadowymi, nalezy przeslac z urzedu do trybunalu apelacyjnego, w ciagu dwudziestu dni od ogloszenia wyroku.

KPK/83: 1682 § 1

KPK/17: 1986

SN: 493

§ 2. Jezeli wyrok za niewaznoscia malzenstwa zostal wydany na pierwszym stopniu sadu, trybunal apelacyjny, po zapoznaniu sie z uwagami obroncy wezla i, jezeli takie sa, takze stron, swoim dekretem albo bez zwloki potwierdza rozstrzygniecie, albo dopuszcza sprawe do zwyczajnego rozpatrzenia na drugim stopniu sadu.

KPK/83: 1682 § 2

Kan. 1369.Jezeli na stopniu apelacyjnym zgloszono nowy tytul niewaznosci malzenstwa, trybunal moze go dopuscic i rozstrzygnac jako pierwsza instancja.

KPK/83: 1683

SN: 494

Kan. 1370.§ 1. Po tym, gdy wyrok stwierdzajacy za pierwszym razem niewaznosc malzenstwa zostanie potwierdzony w trybunale apelacyjnym czy to dekretem, czy drugim wyrokiem, ci, ktorych malzenstwo zostalo orzeczone za niewazne, moga zawrzec nowe malzenstwo zaraz, gdy dekret lub drugi wyrok zostanie im podany do wiadomosci, chyba ze zostalo to zabronione zakazem zamieszczonym w wyroku lub dekrecie albo przez Hierarche miejsca.

KPK/83: 1684 § 1

KPK/17: 1987

SN: 495

§ 2. Przepisy kan. 1325 nalezy zachowac rowniez, jezeli wyrok, ktory orzekl niewaznosc malzenstwa, zostal potwierdzony nie drugim wyrokiem, lecz dekretem.

KPK/83: 1684 § 2

Kan. 1371.Zaraz gdy wyrok stal sie wykonalny, wikariusz sadowy winien zawiadomic o nim Hierarche miejsca, w ktorym malzenstwo zostalo zawarte. On zas ma sie zatroszczyc, by w ksiegach malzenstw i ochrzczonych jak najszybciej dokonano adnotacji o orzeczonej niewaznosci malzenstwa i o ustalonych ewentualnie zakazach.

KPK/83: 1685

KPK/17: 1988

SN: 496

6) PROCES OPARTY NA DOKUMENTACH

Kan. 1372.§ 1. Po przyjeciu skargi wikariusz sadowy lub sedzia przez niego wyznaczony, pomijajac formalnosci zwyczajnego procesu, ale wzywajac strony z udzialem obroncy wezla, moze orzec niewaznosc malzenstwa, jesli z dokumentu, ktory nie podlega zadnemu sprzeciwowi lub zarzutowi, wynika w sposob pewny istnienie przeszkody zrywajacej lub brak przepisanej prawem formy zawarcia malzenstwa, jezeli z taka sama pewnoscia wiadomo, ze dyspensa nie zostala udzielona albo ze pelnomocnik nie posiadal waznego zlecenia.

KPK/83: 1686

KPK/17: 1990

SN: 498

§ 2. Jezeli zas chodzi o osobe, ktora prawnie przepisana forme zawarcia malzenstwa powinna byla zachowac, lecz usilowala zawrzec malzenstwo wobec urzednika swieckiego lub szafarza niekatolickiego, wystarczy badanie przedmalzenskie, o ktorym w kan. 784, w celu stwierdzenia stanu wolnego tej osoby.

Kan. 1373.§ 1. Przeciwko wyrokowi, o ktorym w kan. 1372 § 1, obronca wezla, jezeli roztropnie uwaza, ze albo wadliwosci, albo brak dyspensy nie sa pewne, powinien apelowac do sedziego drugiej instancji, do ktorego nalezy przeslac akta i zaznaczyc na pismie, ze chodzi o proces oparty na dokumentach.

KPK/83: 1687 § 1

KPK/17: 1991

SN: 499

§ 2. Nienaruszone pozostaje prawo do apelacji strony, ktora czuje sie pokrzywdzona.

KPK/83: 1687 § 2

Kan. 1374.Sedzia drugiej instancji, z udzialem obroncy wezla i po wysluchaniu stron, winien rozstrzygnac, czy nalezy zatwierdzic wyrok, czy raczej zalatwic sprawe wedlug zwyklych przepisow prawa; w ktorym to wypadku odsyla ja do trybunalu pierwszej instancji.

KPK/83: 1688

KPK/17: 1992

SN: 500

7) NORMY OGOLNE

Kan. 1375.Sumarycznym procesem spornym nie moga byc rozpatrywane sprawy dotyczace orzeczenia niewaznosci malzenstwa.

KPK/83: 1690

Kan. 1376.W pozostalych kwestiach dotyczacych sposobu postepowania, nalezy stosowac, jesli nie sprzeciwia sie temu natura rzeczy, kanony o procesie w ogolnosci i o zwyczajnym procesie spornym, z zachowaniem norm specjalnych co do spraw odnoszacych sie do dobra publicznego.

KPK/83: 1691

Kan. 1377.W wyroku nalezy upomniec strony o zobowiazaniach moralnych lub takze cywilnych, ktorymi ewentualnie sa zwiazane jedna strona wzgledem drugiej i wobec dzieci, co do obowiazku utrzymania i wychowania.

KPK/83: 1689