ROZDZIAL II

PRAWA I OBOWIAZKI PATRIARCHOW

Kan. 78.§ 1. Wladza, jaka przysluguje Patriarsze, stosownie do przepisow kanonow i zgodnych z prawem zwyczajow, wzgledem Biskupow oraz innych chrzescijan Kosciola, ktoremu on przewodzi, jest wladza zwyczajna i wlasna, lecz na tyle osobista, ze nie moze ustanawiac wikariusza dla calego Kosciola patriarchalnego ani tez delegowac komukolwiek swojej wladzy w odniesieniu do wszystkich spraw.

CS: 240 § 1, 241

§ 2. Wladza Patriarchy moze byc waznie wykonywana jedynie w granicach terytorium Kosciola patriarchalnego, chyba ze co innego wynika z natury rzeczy albo z prawa powszechnego lub partykularnego zatwierdzonego przez Biskupa Rzymskiego.

CS: 240 § 2

Kan. 79.We wszystkich czynnosciach prawnych Kosciola patriarchalnego Patriarcha wystepuje w jego imieniu.

Kan. 80.Patriarcha ma obowiazek:

CS: 242, 258, 280 § 2

1?) wykonywac uprawnienia i spelniac obowiazki Metropolity we wszystkich miejscach, gdzie nie zostaly erygowane prowincje;

CS: 242

2?) uzupelniac zaniedbania Metropolitow stosownie do przepisow prawa;

CS: 258 n. 2

3?) podczas wakansu stolicy metropolitalnej wykonywac uprawnienia i spelniac obowiazki Metropolity w calej prowincji;

CS: 258 n. 3

4?) upomniec Metropolite, ktory nie mianowal ekonoma stosownie do przepisu kan. 262 § 1; po bezskutecznym upomnieniu samemu mianowac ekonoma.

CS: 280 § 2

Kan. 81.Akty Biskupa Rzymskiego odnoszace sie do Kosciola patriarchalnego maja byc podawane do wiadomosci Biskupom eparchialnym i innym, ktorych dotycza, chyba ze w poszczegolnych wypadkach Stolica Apostolska dokona tego bezposrednio.

CS: 244 § 1

Kan. 82.§ 1. Patriarcha w ramach wlasnych uprawnien moze:

CS: 245 § 1

1?) w zakresie swoich kompetencji wydawac dekrety, przy pomocy ktorych scislej okresla reguly, jakie nalezy zachowac w stosowaniu prawa lub tez przynagla do jego wypelniania;

CS: 245 § 1 n. 1

2?) do chrzescijan calego Kosciola, ktoremu przewodzi, kierowac pouczenie w celu przedstawienia zdrowej doktryny, rozkrzewiania poboznosci, korygowania naduzyc oraz w celu zatwierdzania i zalecania praktyk, ktore sluza rozwojowi dobra duchowego chrzescijan;

CS: 245 § 1 n. 2

3?) dla calego Kosciola, ktoremu przewodzi, wydawac encykliki odnoszace sie do zagadnien wlasnego Kosciola i obrzadku.

CS: 245 § 1 n. 3

§ 2. Patriarcha moze nakazac Biskupom i innym duchownym jak tez czlonkom instytutow zycia konsekrowanego w calym Kosciele, ktoremu przewodzi, aby jego dekrety, pouczenia i encykliki byly w ich wlasnych kosciolach i domach publicznie odczytywane i wykladane.

CS: 245 § 2

§ 3. We wszystkich sprawach, ktore odnosza sie do calego Kosciola, ktoremu przewodzi lub tez dotycza powazniejszych przedsiewziec, Patriarcha powinien wysluchac zdania Synodu Stalego lub Synodu Biskupow Kosciola patriarchalnego lub tez zgromadzenia patriarchalnego.

Kan. 83.§ 1. Z zachowaniem praw i obowiazkow Biskupa eparchialnego do wizytowania wlasnej eparchii, Patriarcha ma prawo i obowiazek przeprowadzania wizytacji pasterskiej w tejze eparchii w czasie okreslonym przez prawo partykularne.

CS: 246 § 1

§ 2. Dla powaznej przyczyny i za zgoda Synodu Stalego Patriarcha moze wizytowac jakis kosciol, miasto, eparchie osobiscie lub przez innego Biskupa i podczas tej wizytacji przeprowadzac wszystkie czynnosci nalezace przy wizytacji kanonicznej do Biskupa eparchialnego.

CS: 246 § 2, 3

Kan. 84.§ 1. Patriarcha winien szczegolnie zatroszczyc sie o to, by on sam albo tez Biskupi eparchialni Kosciola, ktoremu przewodzi, po zasiegnieciu rady przede wszystkim w zgromadzeniach przewidzianych prawem, wraz z Patriarchami i Biskupami eparchialnymi innych Kosciolow sui iuris, ktorzy na tym samym terytorium sprawuja swoja wladze, przyczyniali sie do jednosci dzialania pomiedzy soba, jak i innymi chrzescijanami poszczegolnych Kosciolow sui iuris oraz wspolnymi silami

wspomagali dziela zmierzajace do szybszego rozwoju dobra wiary, do skuteczniejszego utrzymania dyscypliny koscielnej oraz do zgodnego wspierania jednosci wszystkich chrzescijan.

CS: 4

§ 2. Patriarcha powinien takze popierac czeste narady miedzy Hierarchami i innymi chrzescijanami, ktorych wedlug swej roztropnosci postanowi zwolac, na temat spraw duszpasterskich i innych zadan, jakie odnosza sie do calego Kosciola, ktoremu przewodzi lub do jakiejs prowincji czy regionu.

CS: 247

Kan. 85.§ 1. Patriarcha moze dla powaznej przyczyny, za zgoda Synodu Biskupow Kosciola patriarchalnego i po konsultacji ze Stolica Apostolska erygowac prowincje i eparchie, okreslac nowe granice, laczyc, dzielic, znosic, zmieniac ich stopien hierarchiczny oraz przenosic stolice eparchialna.

CS: 248 § 1

§ 2. Do kompetencji Patriarchy za zgoda Synodu Biskupow Kosciola

patriarchalnego, nalezy:

CS: 248 § 1

1?) przydzielic Biskupowi eparchialnemu Biskupa koadiutora lub Biskupa pomocniczego z zachowaniem kan. 181 § 1, 182-187 i 212;

CS: 248 § 1 n. 4

2?) dla powaznej przyczyny przeniesc Metropolite albo Biskupa eparchialnego lub tytularnego na inna stolice metropolitalna, eparchialna badz tytularna; w razie jego sprzeciwu Synod Biskupow Kosciola patriarchalnego powinien sprawe rozstrzygnac albo przekazac ja do Biskupa Rzymskiego.

CS: 248 § 1 n. 2

§ 3. Za zgoda Stalego Synodu Patriarcha moze erygowac egzarchaty, dokonywac w nich zmian i znosic je.

CS: 248 § 2

§ 4. O decyzjach tych Patriarcha powinien jak najszybciej powiadomic Stolice Apostolska.

CS: 248 § 3

Kan. 86.§ 1. Do Patriarchy nalezy:

CS: 256 § 1

1?) dac Metropolicie lub Biskupowi list patriarszy o prowizji kanonicznej;

CS: 256 § 1 n. 2

2?) wyswiecac Metropolitow osobiscie lub, gdyby to bylo utrudnione, przez innych Biskupow oraz, jezeli prawo partykularne tak stanowi, wyswiecac rowniez wszystkich Biskupow;

CS: 256 § 1 n. 1

3?) dokonac intronizacji Metropolity, ktory otrzymal swiecenia biskupie.

CS: 256 § 1 n. 3

§ 2. Z mocy samego prawa Patriarcha posiada upowaznienie do udzielania swiecen i wprowadzania w urzad Metropolitow i innych Biskupow Kosciola, ktoremu przewodzi, ustanowionych przez Biskupa Rzymskiego poza granicami terytorium tegoz Kosciola, chyba ze w szczegolnym przypadku co innego zostanie wyraznie postanowione.

§ 3. Swiecenia biskupie i intronizacja powinny sie dokonywac w terminach okreslonych prawem, jednakze list patriarszy o prowizji kanonicznej powinien byc wydany w ciagu dziesieciu dni po ogloszeniu wyboru; o swieceniach biskupich i o intronizacji nalezy jak najszybciej powiadomic Stolice Apostolska.

CS: 256 § 2

Kan. 87.Patriarcha moze zatroszczyc sie, aby zgodnie z przepisem kan. 181 § 1 i 182-187, przez Synod Biskupow Kosciola patriarchalnego zostalo wybranych kilku Biskupow Kurii patriarchalnej, nie wiecej jednak niz trzech, byleby tylko zostalo im zapewnione odpowiednie utrzymanie, ktorym to powierzyc nalezy urzad wraz z rezydencja w Kurii patriarchalnej. Biskupow tych Patriarcha moze wyswiecic po dopelnieniu wszystkich wymogow co do publicznego ogloszenia o ustanowieniu Biskupa.

CS: 257

Kan. 88.§ 1. Biskupi Kosciola patriarchalnego powinni okazywac patriarsze czesc i uleglosc oraz nalezne posluszenstwo; Patriarcha natomiast powinien tychze Biskupow darzyc rownym szacunkiem i otoczyc braterska miloscia.

CS: 259 § 1

§ 2. Patriarcha powinien sie zatroszczyc, aby spory, jakie moga wyniknac miedzy Biskupami, byly lagodzone z zachowaniem prawa do zwrocenia sie z nimi do Biskupa Rzymskiego w jakimkolwiek czasie.

CS: 259 § 2

Kan. 89.§ 1. Patriarcha ma prawo i obowiazek czuwac zgodnie z przepisami prawa nad wszystkimi duchownymi; jesliby ktorys zdawal sie zaslugiwac na kare, Patriarcha powinien upomniec Hierarche, ktoremu duchowny bezposrednio podlega, po bezskutecznym zas upomnieniu powinien sam podjac wobec duchownego postepowanie zgodnie z przepisami prawa.

CS: 260 § 1 n. 1

§ 2. Patriarcha moze powierzyc urzad do prowadzenia czynnosci dotyczacych calego Kosciola patriarchalnego ktoremukolwiek duchownemu po zasiegnieciu zdania jego Biskupa eparchialnego lub, jezeli chodzi o czlonka instytutu zakonnego czy stowarzyszenia zycia wspolnego na wzor zakonnikow, jego wyzszego przelozonego, chyba ze prawo partykularne Kosciola patriarchalnego wymaga ich zgody; owego duchownego moze tez uczynic bezposrednio sobie podleglym na czas trwania urzedu.

CS: 260 § 1 n. 2a

§ 3. Patriarcha moze powierzyc godnosc we wlasnym Kosciele patriarchalnym jakiemukolwiek duchownemu z zachowaniem kan. 430, o ile tylko wplynela zgoda na pismie Biskupa eparchialnego, ktoremu duchowny podlega albo, gdy chodzi o czlonka instytutu zakonnego lub stowarzyszenia zycia wspolnego na wzor zakonnikow, jego Wyzszego Przelozonego.

CS: 41 § 1 n. 1, § 2, 42 § 1;

PA: 47, § 2

Kan. 90.Patriarcha moze dla powaznej przyczyny, po konsultacji z Biskupem

eparchialnym i za zgoda stalego Synodu w samym akcie erekcyjnym wyjac spod wladzy Biskupa eparchialnego miejsce lub osobe prawna nie nalezaca do instytutu zakonnego i uczynic je bezposrednio sobie podleglymi, co odnosi sie do zarzadzania dobrami doczesnymi, jak i do osob zwiazanych z tym miejscem lub osoba prawna w tych wszystkich sprawach, ktore dotycza ich zadania lub urzedu.

CS: 263 § 1, 2, 3

Kan. 91.Patriarcha powinien byc wspominany w Boskiej Liturgii i w nabozenstwach po Biskupie Rzymskim przez wszystkich Biskupow oraz innych duchownych wedlug przepisow ksiag liturgicznych.

CS: 272

Kan. 92.§ 1. Patriarcha powinien okazywac jednosc hierarchiczna z Biskupem Rzymskim, nastepca swietego Piotra, poprzez wiernosc, czesc i posluszenstwo, jakie naleza sie najwyzszemu pasterzowi Kosciola powszechnego.

CS: 273 n. 1

§ 2. Patriarcha, zgodnie z przepisami ksiag liturgicznych, powinien

wspominac Biskupa Rzymskiego w Boskiej Liturgii i nabozenstwach na znak pelnej z nim jednosci oraz zatroszczyc sie, aby czynili to wszyscy Biskupi i inni duchowni Kosciola, ktoremu przewodzi.

CS: 166, 274

§ 3. Patriarcha powinien czesto spotykac sie z Biskupem Rzymskim oraz wedlug specjalnie okreslonych przepisow przedstawiac mu relacje o Kosciele, ktoremu przewodzi; w ciagu roku od swego wyboru a nastepnie wielokrotnie podczas wypelniania urzedu powinien skladac wizyte w Rzymie dla uczczenia progow swietych Apostolow Piotra i Pawla oraz stawienia sie przed nastepca w prymacie swietego Piotra nad Kosciolem powszechnym.

CS: 273 n. 2, 275 § 1, 2 n. 1

Kan. 93.Patriarcha powinien przebywac w miejscu swej rezydencji, ktorego nie moze opuszczac inaczej, jak tylko z przyczyny kanonicznej.

CS: 276

Kan. 94.Patriarcha powinien sprawowac Boska Liturgie za lud calego Kosciola, ktoremu przewodzi, w dni swiateczne okreslone prawem partykularnym.

CS: 277

Kan. 95.§ 1. Obowiazki Biskupow eparchialnych, o ktorych mowa w kan. 196 odnosza sie takze do Patriarchy, przy zachowaniu obowiazkow poszczegolnych Biskupow.

CS: 278 § 1

§ 2. Patriarcha powinien sie troszczyc, aby Biskupi eparchialni wiernie wypelniali zadania pasterskie oraz przebywali w eparchii, ktora zarzadzaja; powinien podsycac ich gorliwosc; jesliby w jakiejs sprawie ciezko wykroczyli, po wysluchaniu winnych powinien ich napomniec przez Synod staly, chyba ze zwloka powodowalaby niebezpieczenstwo; jezeli upomnienia nie przynosza pozadanego efektu, skierowac sprawe do Biskupa Rzymskiego.

CS: 278 § 2

Kan. 96.Co do modlitw i cwiczen poboznych, o ile tylko zgadzaja sie z wlasnym obrzadkiem, Patriarcha moze czynic w calym Kosciele, ktoremu przewodzi, to samo, co Hierarchowie miejsca.

CS: 279 § 1

Kan. 97.Patriarcha powinien starannie czuwac nad sprawiedliwym zarzadem wszelkich dobr koscielnych z zachowaniem podstawowego obowiazku poszczegolnych Biskupow eparchialnych, o ktorym mowa w kan. 1022 § 1.

CS: 280

Kan. 98.Za zgoda Synodu Biskupow Kosciola patriarchalnego i uprzednim przyzwoleniem Biskupa Rzymskiego Patriarcha moze zawierac umowy z wladza swiecka niesprzeczne z prawem ustanowionym przez Stolice Apostolska; Patriarcha moze jednak wprowadzac je w zycie tylko po uzyskaniu aprobaty Biskupa Rzymskiego.

CS: 281

Kan. 99.§ 1. Patriarcha powinien sie troszczyc, aby Statuty personalne w regionach, w ktorych zachowuja moc, byly przez wszystkich zachowywane.

CS: 271 § 1

§ 2. Jezeli wielu Patriarchow w tym samym miejscu posluguje sie wladza uznana lub przyznana w Statutach personalnych, wypada, aby w czynnosciach o wiekszej donioslosci dzialali po wzajemnej konsultacji.

CS: 271 § 2

Kan. 100.Patriarcha moze zastrzec sobie czynnosci, ktore odnosza sie do wielu eparchii i dotykaja wladzy cywilnej; nie moze jednak o nich stanowic inaczej, jak tylko po zasiegnieciu rady Biskupow eparchialnych zainteresowanych sprawa i za zgoda stalego Synodu; jesli zas sprawa nagli i czas nie sprzyja zebraniu Biskupow czlonkow stalego Synodu, stanowisko ich zajmuja w tym przypadku Biskupi kurii patriarchalnej, o ile tacy sa, jednakze wraz z dwoma Biskupami eparchialnymi, starszymi swieceniami biskupimi.

CS: 259 § 4 n. 1, 2

Kan. 101.Patriarcha we wlasnej eparchii, w monasterach stauropigialnych oraz w im podobnych miejscach, gdzie nie erygowano eparchii ani egzarchatu, ma te same uprawnienia i obowiazki, co Biskup eparchialny.

CS: 282