A Leopol, 6 III [1671].

- Ja że się w moim omyliłem numero, proszę o wybaczenie; rozumiem jednak, że mi się tego nieczęsto przytrafia, lubo przy ustawicznych trudnościach i dywersjach. -

Kwarty kałuskiej zapłaci się po Wielkiejnocy dwa tysiąca bez czegoś, to reszty nie zostanie we złej monecie, tylko dwa tysiąca bez czegoś jeszcze. Ale ja i tę resztę zapłacić gotów jestem, i wszystko na się przyjąć gotówem, tylko tego wstydu bynajmniej, który mi Wć zadawać chcesz w tych słowach qu'il vaut mieux ne rien entreprendre que 1'ayant fait, finir honteusement. Za łaską bożą jeszczem dotąd na żaden wstyd i dyshonor domowi memu nie zarobił. Ale o tych rzeczach łatwiej w alkowie o pięćset mil dyskurować, niżeli przeciwko woli bożej co czynić i przeciwko wody pływać. Piszesz Wć, że ja nie mam, tylko le nom de hetman, a kto inszy 1'autorite, 1'honneur et la gloire. Nie wiem, w czym to i kto to tak źle informował Wć, bo dotąd z łaski bożej nikt ani mną, ani wojskiem nie rządzi, i owszem, tam gdziem był, nie tylko rządzić, ale i pokazać się drugi nie śmiał ani ważył, i rozumiem, że kiedy mi tego teraz i król, i cała Polska nie wydarła, że na wieki to już sukcesorom moim dotrzymam; w czym raczej na wieczną sławę i pamięć zarobiłem, nie na żaden wstyd ani dyshonor. Nie trzeba się o to frasować: w kupie ja honor mój z zdrowiem moim kładę, za czym honor też mój nie może mi być, chyba z zdrowiem moim, wzięty. I Solec, lubo wydrzeć chciano, ale tego nie dokazano, bo to od chcenia i mówienia daleki trakt do uczynienia.

Że jednak z tej okazji piszesz Wć, aby przedać starostwo kałuskie, dla Boga, z wielką na to pozwalam chęcią! Wszak i dawno o kupca starać się kazałem, i teraz różnym ichmościom tę intencję Wci opowiem. Ale jakom pisał przeszłych poczt, teraz powtarzam, że o pieniądze i kupca pewnego teraz tu bardzo trudno. Com tu zaś przy tej mojej potencji i urzędach więcej czynić miał w sprawach Wci, tego dalibóg zrozumieć nie mogę. Że księżna jejmość dosyć słowu swemu nie czyni, nie wiem, co z tym czynić, ponieważ jeśli pierwej trudna była z niej egzekucja, daleko teraz bardziej, kiedy matką została królewską. Takie też sprawy że w długą idą, i w tym nie moja wina, bom ja tego prawa nie pisał. Posagiem jeśli wykupić zechcą, choć co jeszcze i opuściwszy, zaraz pieniądze liczyć każę. Jmp. wojewodę też krakowskiego tym kupnem częstowałem, wiedząc już dawną tę Wci intencję; że kupić nie chcą albo tak siła nie mają pieniędzy, a cóż z tym czynić? -

Długu de M. Chevalier że mi dotychczas nikt nie przypomniał, bardzo się o to frasuję i wstydzę. Tejże jednak godziny te cztery tysiące do rąk Kroguleckiego wyliczyć rozkazałem i z in-szymi jako najprędzej weksel wyprawię. Vous me dites encore que j'etais choque de vos tendresses que vous faisiez a mon portrait; to prawda, żem pisał prosząc i pytając się o przyczynę, czemu mnie samemu nie czynisz Wć tych kares, czemu płótno ma być szczęśliwsze, które tego nie czuje. -

Co strony uczyń tę rzecz, foremne mi Wć dajesz z mnichów przykłady, że jest tak: siła mnichów cnotliwych, co tego nie czynią. Pozwalam, bo jedni są, co świata nie poznali, młodo wstąpiwszy do zakonu, a drugiemu podobno natura i przyrodzenie nie dało tej chęci i apetytu, i tak, z swoją się porachowawszy niemocą i defektem, z świata się retyrowali, wiedząc, że po takich nic na świecie, ponieważ się za pół tylko rachują człowieka. I wierzę, że to jest stan wielkiej perfekcji według Pisma św. i lepiej, kto się może tak obejść, jako św. Paweł pisze; ale tenże zaraz daje sposób tym, co tak żyć nie mogą: ożenienie od Chrystusa Pana i Kościoła św. pozwolone. Kto tedy tak żyć chce według przykazania boskiego i nie daje okazji, nie grzeszy; ale ten bierze grzech na duszę swoją, przez kogo jest okazja przywiedzenia do grzechu. Za lekarstwa zaś i wannę wielce dziękuję; spuszczam to tym świętobliwym zakonnikom.

Że mi zaś Wć grozisz que vous me renoncerez - eh, vous me renoncez assez, Madame, kiedy sześć lat pobrawszy się z sobą, nie mieszkasz Wć ze mną i dwóch, a jeszcze chcesz próbować, że moja miłość nie zrówna nigdy z Wci miłością. Wzdy też mi Wć powiedz aby jeden na świecie przykład, aby tak częsta absence była miłości dowodem i żeby się kto w kim przez pocztę kochał! Wstyd, żart i śmiech, P. Bóg sam lepiej widzi, takie rzeczy i pisać! Kwapiłaś się Wć ode mnie z Jaworowa, a wolałaś ten czas przemieszkać beze mnie we Gdańsku. To to próba pięknej miłości i dowód wielki strawić najlepsze wieku swego beze siebie lata i dopiero na starość będzie chcieć praktykować miłość, kiedy będzie przystojniej, mnie zwłaszcza, z paciorkami na ręku niż avec un bracelet de cheveux. -

Co jeszcze strony mnichów, że zdrowi, lubo żyją chastement: a cóż to do mnie mnicha za komparacja? Wzdyć to ja żyję na świecie, a oni w klasztornym zamknięciu! A wzdyć oni nie mogą mieć inszych tentacyj, chyba do czterech ścian, w których są zamknięci, albo do których z swych książek; ja zaś żyję na świecie, okazji się uchronić w widzeniu różnych ludzi niepodobna! I że oni są daleko od ognia, nie dziw, że ich płomienie nie dosiągają; ale mnie w ogniu być zawsze, a nie gorzeć, byłoby to coś doskonalszego! A dlaczegoż święci ludzie uciekali na pustynie, tylko aby się świata uchronić mogli? Do tego mniszy jedzą o jednej godzinie, [o jednej godzinie] spać także idą, trunków według porcji zażywają, toteż i rozgrzewania krwi nie masz okazji; na świecie zaś nie tak, bo się i pije więcej, niżeli się chce, i jada się, nie kiedy godzina przyjdzie, ale kiedy czas pozwoli.

Piszesz Wć, że sur les affair es passees vous m'avez souvent donne des bons conseils, mais je fis toujours le contraire. P. Bóg mój lepiej wie, że nie wiem, w czym. Bo jeśli o wyniesienie się vers le palais enchante, te-ż są i teraz (że to przywieść do skutku będzie bardzo trudno) racje, co i były przedtem; o których szerzej pisałem przez M. de Boham. I na te rzeczy, cośmy mówili o nich a Jaworów avec 147 [M. pisarz], dalibóg, nie takem ci się też wydzierał, aniś też Wć tak bardzo rozradzała. Co strony 167 [p. podskarbiego], żem o nim dobrze rozumiał, bo mi to natura dała o każdym tak rozumieć, jako o sobie samym (ale i ten podobno tak oszukany, jako i drudzy); aleć i z tym gdy się był poróżnił Bukiet, gotówem był poniechać tout le commerce i teraz to uczynię, jeśli jest wola w tym des Essences. Pieniądze zaś wziąć z Jarosławia nam winne - lubo przez Wiedeń, lubo przez Zamość, i w Krakowie na koronacji, i zawsze wziąć gotówem był i jestem, ale ich nigdy nie dawano; nie wiem tedy, co za okazja się opuściła. Kałuskie także starostwo, i inne, przedałyby się i za złe pieniądze, kiedy się dobrych doczekać niepodobna; ale kiedy żaden na świecie człowiek i targować nie chce, czyjaż, proszę, w tym wina? Wszak sobie Wć wspomnij: długom się ja i o arendarza starał, a znaleźć się go nie mogło. - Przejrzysz się Wć i zrekoligujesz z tych rachunków, którem posłał przez la Riviere, gdzie się najmniejszego nie zapomniało szelążka.