Tom, Rozdzial

   1  1,  1 |                wynurzała się cisza bezdenna i nieobjęta na podobieństwo
   2  1,  1 |                     nieba spomiędzy obłoków i wówczas nie słychać było
   3  1,  1 |              skrętów w każdy zuchelek ziemi i wysysając każdą kroplę wilgoci,
   4  1,  1 |                  pomiędzy mgłami Łysicy. Tu i owdzie stała samotnica,
   5  1,  1 |            samotnica, której gałęzie uschły i sterczały jak szczeble obcięte
   6  1,  1 |               wyciągnięte zewsząd, z bliska i z daleka, kosmate łapy w
   7  1,  1 |                   macicą, zdawały się czaić i czyhać. Radosna zieloność
   8  1,  1 |                     puchy śniegowych owałów i ginęły w podścielisku na
   9  1,  1 |                   jak wielkie diamenty. Tam i sam długi sopel, zwisając
  10  1,  1 |         zdrewniałego mchu, z kory popękanej i chropawej, miotał snopy
  11  1,  1 |                grubego buka, stał bez ruchu i nasłuchiwał.~Nad sobą i
  12  1,  1 |                     i nasłuchiwał.~Nad sobą i przed oczyma miał tęgie,
  13  1,  1 |                   wielki śniat, ze skrętami i kłębami jak wyprężone mięśnie
  14  1,  1 |                    buk stał samotny, twardy i zimny, jakby nie należał
  15  1,  1 |                   szerokie niziny na północ i na południe; ogląda się
  16  1,  1 |                  kosmaty rsiok wiekami rósł i gnił-wiatr po badylach świszcze.
  17  1,  1 |                      zostaje grunt czerwony i szczerzy się kamieniami
  18  1,  1 |                jałowiec osłania jego nagość i rany. Już coraz rzadziej
  19  1,  1 |                   gałęzi wielkorogi jeleń - i wilk-kobylarz nie tak często
  20  1,  1 |                    konarami skrzydła orłowe i sęp tylko kiedy niekiedy
  21  1,  1 |                     z wierzchołka w zgrozie i gniewie na zniweczoną dziedzinę.~
  22  1,  1 |                   zeszedł był ze stanowiska i chyłkiem dotarł do szczytu
  23  1,  1 |                  tam u wejścia na gołoborze i, przejęty głuchą trwogą,
  24  1,  1 |             błędnice zlatują się o północku i gdzie się ukazuje sam Zły.
  25  1,  1 |                  posłał, łudziło mu się, że i las z nim razem słucha.
  26  1,  1 |                leśnych pó wtóre, po trzecie i, sącząc się cichymi odcieniami
  27  1,  1 |                   które się po odejściu fal i pian morza rozpadły w rumowie
  28  1,  1 |                nieznanym, mchem tysiąca zim i tysiąca wiosen okryte, i
  29  1,  1 |                    i tysiąca wiosen okryte, i spać będzie nikomu nie znane
  30  1,  1 |               Zapominał wówczas, gdzie jest i co się z nim dzieje. Snuły
  31  1,  1 |                     dzieciństwa. Tajała kra i okiść wszystkiego, co rzeczywiste...
  32  1,  1 |                   nieba aż tu przyżeglowały i między wysokimi topolami,
  33  1,  1 |                 niewiadomej przyczyny czcią i grozą. Och, jakże miło,
  34  1,  1 |            niedostępne zarośla, gaje wiktów i rokiciny. Na kępach, wśród
  35  1,  1 |              wierzby o pniach spróchniałych i lesie bujnych prętów, olchy
  36  1,  1 |                 wodzie lśniącej grzybieniem i skrzekiem, a niezliczone
  37  1,  1 |                  Szmer liści, pogwar owadów i ledwie dające się ująć przyciszone
  38  1,  1 |                ciche jęki, jakoby mrowienie i łechtanie przechodzi w poprzek
  39  1,  1 |              łechtanie przechodzi w poprzek i wzdłuż.:. Mały chłopczyk,
  40  1,  1 |                   zdrowy, szczęśliwy, wesół i rozśpiewany, biegnie ścieżkami
  41  1,  1 |                   niosącego nabitą strzelbę i dba o to tylko, żeby w rosach
  42  1,  1 |                gąszczach rozlega się słodki i wesoły jak sama wiosna,
  43  1,  1 |             łoskotem piorunu wybucha strzał i huczy w drzewach. Serce
  44  1,  1 |                   drzewach. Serce drętwieje i staje w biegu. Radosne ciało
  45  1,  1 |                skrzydłami złotolita wiwilga i broczy krwią mokre trawy.
  46  1,  1 |                     widać jej otwarty dziób i straszne, przeraźliwe oczy!
  47  1,  1 |                     chciwie rękę wyciągnął. I nagły ów strach! Nagły,
  48  1,  1 |                     radość, zemsta, rozkosz i niewysłowiony dziecięcy
  49  1,  1 |             dziecięcy ból. Trzepie się ptak i miota z boku na bok. Wstaje
  50  1,  1 |                   zawlekło...~Kiedy to było i gdzie? Czy były naprawdę,
  51  1,  1 |                     lesie. Dzwonią janczary i echo ich odbija się w kniei
  52  1,  1 |                  oderwać się od jego tarczy i przedziwne szepty, półsłowa,
  53  1,  1 |                 prochu na panewki dwu flint i dobywało się zza pasa podwójne
  54  1,  1 |                   zimny do szpiku przejmuje i niby czyjeś skostniałe palce
  55  1,  1 |             niepojęte głosy... Cały bór wre i huczy od echa janczarów.
  56  1,  1 |                      Księżyc oświetla śnieg i lód, który na gzymsach zburzonych
  57  1,  1 |                     się bryka po korzeniach i ciemnych bagnach szlaku.
  58  1,  1 |                    ciemnych bajorach drogi. I oto znowu ruiny ukazują
  59  1,  1 |                     górze. Konie wstrzymano i rodzice pozwalają dzieciom
  60  1,  1 |                szczyt wzgórza. Brat starszy i siostry biegną na wyścigi...~
  61  1,  1 |                 bryk, kutych wozów, ale już i na niej sosny wyrosły. W
  62  1,  1 |                  posiadanie, co weń weszło, i na powrót stał się sobą.
  63  1,  1 |                     skarpach pełza z wysoka i wyciąga kolczaste, żebracze
  64  1,  1 |              Niestrudzona woda gryzie cegłę i kamień, a mech rozsypane
  65  1,  1 |                    murów, w głębi świątyńki i w lesie jakie mnóstwo podlaszczek!
  66  1,  1 |                   spadły z wysoka na ziemię i rozprysły się w kształt
  67  1,  1 |               bolesne, oślizgłe od deszczów i straszliwe od echa każdego
  68  1,  1 |                   Co w niej jest, co płacze i woła z ziemi za odchodzącym
  69  1,  1 |                  nie mogą się z nią rozstać i nogi nie mogą odejść. Zerwane
  70  1,  1 |              Zerwane kwiecie z rąk wylatuje i w uszach odzywa się jak
  71  1,  1 |                     ozwał się drugi, rzewny i czysty niby miąższy tenor.
  72  1,  1 |                 Rafał ocknął się jak ze snu i machinalnie dźwignął strzelbę
  73  1,  1 |                      Po chwili oprzytomniał i napastnicze oczy w las wlepił.
  74  1,  1 |                     powiewy ciepłego wiatru i ze wszystkich drzew leciały
  75  1,  1 |                   dźwięk dwu głosów, Niemna i Wisły, ale tak daleko, gdzieś
  76  1,  1 |                pełna dzikiego czaru, gwałtu i siły. Młody mężczyzna obejrzał
  77  1,  1 |             troskliwie prżyjrzał się suchym i lśniącym ziarenkom prochu:
  78  1,  1 |               ziarenkom prochu: Zaczaił się i cały przeistoczył w narzędzie
  79  1,  1 |                życie; osiadła w jego oczach i zmieniła je we dwa pociski.
  80  1,  1 |                     głośno biło w piersiach i każdym uderzeniem zdało
  81  1,  1 |                 Serce w słuchającym zamarło i ustało. Trzasła w pobliżu
  82  1,  1 |                 przycisnął kolbę do szczęki i położył palec na cynglu.
  83  1,  1 |                     śliczną głowę z rożkami i uważnie nasłuchiwał. Z całego
  84  1,  1 |                     jego ręce, twarz, kolbę i panewkę. Pociągnął za cyngiel.
  85  1,  1 |              wytężone jak stalowe sprężyny, i białe ich "talerze". Przesadziły
  86  1,  1 |                    stojące szczyty chojaków i znikły. Tylko te szczyty
  87  1,  1 |                    Tylko te szczyty zielone i giętkie jeszcze długo drżały
  88  1,  1 |                giętkie jeszcze długo drżały i kiwały 'się, a śnieg leciał
  89  1,  1 |                      Jak gromy rozległy się i długo huczały w lesie. Po
  90  1,  1 |             krzakach pojedynkę. Wytarł oczy i, na podobieństwo sarn skacząc
  91  1,  1 |                 krótkiej brunatnej sukmanie i oglądał uważnie swoją małą
  92  1,  1 |                     wagę miały. Nie wyszły, i pokój! A już ta pod tym
  93  1,  1 |                  tam nawet dłużej przystaną i wezmą szukać wrzosu abo
  94  1,  1 |                 Dokoła niego zamróz odtajał i krople wody sączyły się
  95  1,  1 |                      który miał przy sobie, i byłby zadał zdechłemu zwierzęciu
  96  1,  1 |                wykrotów, dźwignął go w górę i, ująwszy rękoma po dwie
  97  1,  1 |                  siedział w kucki nad sarną i patroszył ją. Skrwawionymi
  98  1,  1 |                 dymiące jeszcze wnętrzności i ciskał psom. Gdy nadeszli,
  99  1,  1 |                      zmierzył okiem rogacza i z lekka sepleniącym głosem
 100  1,  1 |                     wsiach gadają.~- No, to i ty gadaj, kiedy wszyscy.~-
 101  1,  1 |           przezwisko, parą koni doskonałych i gołym wozem, że to tylko
 102  1,  1 |                wozem, że to tylko koła były i ozwora, w sam szczyt Łysicy
 103  1,  1 |                   go jakimsi żółtym łokciem i zaczął pisać na papierze.
 104  1,  1 |                     czapkę, okiełznał konie i pojechał z góry tą dróżką,
 105  1,  1 |                     szedł przy wozie, sapał i fajkę kurzył. Jak wyszli
 106  1,  1 |                zdjęli czapkę, pokłonili się i pedają:~"Niechże ta wielemozny
 107  1,  1 |                   noga za nogą miedzami abo i prosto bez pola. Ujechali
 108  1,  1 |                   drogi, chłop zdjął czapkę i gada: "Niechże ta choć wielemozny
 109  1,  1 |                   pomyślał, wytrząsnął faję i siadł na wóz. Poślednie
 110  1,  1 |                 kulasy postawili na orczyki i zacięli szkapska, ale tak,
 111  1,  1 |                    tego nie wiem, bo się ta i oni, choć i Jamrozek, nie
 112  1,  1 |                 wiem, bo się ta i oni, choć i Jamrozek, nie oglądali.
 113  1,  1 |                     feśter jechać, to jadę. I pokój." Dopiero, jak już
 114  1,  1 |                     królewski. Starostwo je i pokój. Tu my takie stada
 115  1,  1 |                    Chłop spoglądał posępnie i zwlekał.~- Łakomiec nama
 116  1,  1 |                        Łakomiec nama gadali i zaprzysięgli się. Wyśli,
 117  1,  1 |                 pedają, ze swoją fuzyjczyną i stanęli na stanowisku, jak
 118  1,  1 |                    oto pode drzewem z cicha i czekają. Aże słyszą: duch-duch!
 119  1,  1 |                stary, wielki jak koń cugowy i okropnie piekny. Rogi położył...
 120  1,  1 |                   Trzymają kolbę przy pysku i nie widzą jelenia, tylko
 121  1,  1 |               czerwone słonie wyszło z lasa i prosto im we ślepie lunęło.
 122  1,  1 |                Strzelba im z rąk wypadła, a i samych łomot o ziemię. A
 123  1,  1 |                   między rogami krzyż złoty i że z onego takie światło
 124  1,  1 |                Dopiero mój Łakomiec za lufę i w nogi co duchu! To ich
 125  1,  1 |                        Rany!~- Ty, żebyś go i z krzyżem spotkał, tobyś
 126  1,  1 |                  Chłop udał, że nie słyszy, i ciągnął dalej:~- Tera taki
 127  1,  1 |                    Strzelec wyprostował się i wytarł ręce w śniegu.~-
 128  1,  1 |                Wielmożny panie, ony nama tu i zapolować z pieskami nie
 129  1,  1 |                     więc cóż z tego?~- A to i do lasów ma wręb, choć i
 130  1,  1 |                    i do lasów ma wręb, choć i rządowe dozorce będą drzewa
 131  1,  1 |                 koźlątka nie popuści - choć i jaśnie pan Olchowski.~-
 132  1,  1 |                     żółtych gałązek jałowcu i sośniny. Skrzesał ognia
 133  1,  1 |                     sośniny. Skrzesał ognia i umiejętnie, szybko, z dziwną
 134  1,  1 |              płomień. Igły poczęły trzaskać i niewidoczny błękitnawy płomyczek
 135  1,  1 |              Kacprowi, znosił suche gałęzie i rzucał w ogień. Stary pan
 136  1,  1 |                wystającym głazie nieruchomy i chmurnie patrzał w ognisko.
 137  1,  1 |              styczniowy. Wiatr się odwrócił i dął z północy. Z drzew nie
 138  1,  1 |                    upatrzył młodego świerka i począł go ścinać u samej
 139  1,  1 |                  gałęzie, ściął wierzchołek i przygotował drąg kilkułokciowy.
 140  1,  1 |                 rzemiennymi pasami przednie i poślednie nogi dwu zwierząt
 141  1,  1 |                 poślednie nogi dwu zwierząt i drąg ów między nie wsunął.
 142  1,  1 |              załatwił, zbliżył się do ognia i rozgrzewał nad nim ręce.
 143  1,  1 |               wyciągnął z kieszeni kapciuch i nabijał "galicyjskim" tytuniem
 144  1,  1 |                 tytuniu. Chłop zdjął czapkę i pięknie podziękował. Zaraz
 145  1,  1 |                    obficie, ugniótł palcami i dopiero tak przygotowaną
 146  1,  1 |              zaprzał, wyjął fajkę z popiołu i jeden z węgielków umieścił
 147  1,  1 |                  knaster niekrajany, ani ta i nasz powszedni w obertuchach.~-
 148  1,  1 |                    starannie otarł cybuszek i pociągnął, ale natychmiast
 149  1,  1 |                 natychmiast puścił go z rąk i zatoczył się jak uderzony
 150  1,  1 |              jeszcze czuł ogień w piersiach i w gardzieli.~- Takie je
 151  1,  1 |                 drugi; schylili się obadwaj i jednocześnie, jak na komendę,
 152  1,  1 |                   choć się zataczał w prawo i w lewo. Kiedy Rafał, palony
 153  1,  1 |                    dał rozkaz, żeby stanąć, i wręczył siostrzeńcowi tak
 154  1,  1 |                  tej samej chwili zgiął się i przysiadł pod ciężarem.
 155  1,  1 |                   zębami, oddechem zapartym i twarzą brunatną od nabiegłej
 156  1,  1 |                 pomocy oczekującego parobka i zagrodnika, i wszyscy trzej
 157  1,  1 |          oczekującego parobka i zagrodnika, i wszyscy trzej myśliwi ulokowali
 158  1,  1 |                    konie skoczyły z miejsca i poszły w górę. Śnieg po
 159  1,  1 |              powłokę. Ogary biegły z trudem i kaleczyły się, zapadając
 160  1,  1 |                 Obydwa były senne, znudzone i odbywały tę podróż resztkami
 161  1,  1 |                  kosą wiatr północny, ostry i przenikający do kości. Gdy
 162  1,  1 |                  droga, widać było na prawo i lewo ogromne przestrzenie,
 163  1,  1 |                      dwie rozległe doliny - i lasy, jak okiem sięgnąć.
 164  1,  1 |                    wspominających królestwo i dzieje borów, jak Brzezinki,
 165  1,  1 |                  pasmami spływały ku Łysicy i wrastały w nią, ażeby dalej
 166  1,  1 |                    jednym grzbietem wysokim i najeżonym skałami. Stał
 167  1,  1 |                   wszędzie las, jak władca, i rozpościerał swe panowanie.
 168  1,  1 |                    na odległych garbach gór i niby długie srebrnoszare
 169  1,  1 |             dziedzina jałowcu, równie dzika i rozległa. Zasnute śniegiem
 170  1,  1 |                   być z mrozu samego utkane i tak przedziwnie złudne,
 171  1,  1 |              tajemnicy, miała w sobie grozę i wspaniałą dumę. Rafał wlepił
 172  1,  1 |               widział dokładnie każdy zakąt i szczegół, ale w tej samej
 173  1,  1 |                   samej chwili wspominał ją i obejmował jak inną, z dziecięcych
 174  1,  1 |                   łąk leżały na jego oczach i ciągnęły się ku cudnej rzece,
 175  1,  1 |                wędzidłem rozdziera mu wargi i trzyma jego łeb zgięty ku
 176  1,  1 |                   jeszcze kilkanaście sosen i buków po wyrąbanym lesie,
 177  1,  1 |                  wskazał jedno z tych drzew i rzekł:~- Tu pięć lat temu
 178  1,  1 |                nabitą lotkami. Złożyłem się i palnąłem.~- Skrzydła też
 179  1,  1 |                 poszły w pola ze skomleniem i strąbić ich do domu nie
 180  1,  1 |                    usiłował. Konie chrapały i wyprężone ich nogi silnie
 181  1,  1 |                  się na niej utrzymać.~- No i cóż, Rafciu, u was tam w
 182  1,  1 |                    cię za słowo nie chwycił i nie osadził w tej norze.~-
 183  1,  1 |                     nie sposób. Niechże się i dzika okolica pochwali.~
 184  1,  1 |                   kulig, dopiero by to mama i... tatka...~- Aby za tatkę
 185  1,  1 |                   dopiero na kulig wyruszę, i to jeszcze aż gdzieś za
 186  1,  1 |                     wjechały na dziedziniec i stanęły przed gankiem dworu.
 187  1,  1 |                     konie osadzono, z ganku i zza węgłów domu wybiegło
 188  1,  1 |                   bydłu słomę, koniom obrok i siano. Psy podwórzowe, jeszcze
 189  1,  1 |                    do Bożęcina, a ten ostał i siedzi.~Nardzewski czmychał
 190  1,  1 |                 Wreszcie nie mógł wytrzymać i popchnął pierwszego famulusa
 191  1,  1 |                     myśliwi weszli na ganek i do pokojów. Na ich powitanie
 192  1,  1 |                  klapami, w grube pończochy i płytkie trzewiki. Kłaniał
 193  1,  1 |                     trudem wymawiając słowa i śmiesznie je akcentując:~-
 194  1,  1 |                   usiadł w obdartym krześle i przy blasku drgającego płomienia
 195  1,  1 |                  ciemnym rogu dużej stancji i zaraz poczuł, jak mu się
 196  1,  1 |              skręcał mu kiszki, ale senność i nad tym górowała. Oczy chłopca
 197  1,  1 |             dostrzegały jeszcze "Niemczyka" i płomyki topniejących świec,
 198  1,  1 |                     wnet na sofę przy stole i oko w oko przypatrywały
 199  1,  1 |                     wielkiego pieca. Niemen i Wisła, bohatery dnia, śmiało
 200  1,  1 |                   pokoju w lżejszych butach i łosiej kurcie ze srebrnymi
 201  1,  1 |                    Twarz jego była czerwona i oczy przekrwione od wiatru.
 202  1,  1 |                     prowadzących do sieni . i kuchni na drugiej stronie
 203  1,  1 |                    rzekł z cicha, uprzejmie i prawie z pokorą - czy mamy
 204  1,  1 |              przybyli do Wschodniej Galicji i .w jarosławskim krajzamcie
 205  1,  1 |              dobrach księcia Olelkowicza.~- I to rozumiem.~- Teraz ja...
 206  1,  1 |            zachodniogalicyjskich obywatelów i do tego kraju Zachodniej
 207  1,  1 |                 nieszczęśliwych przypadkach i smutnych zamieszkach ten
 208  1,  1 |                     najjaśniejszego cesarza i króla Franciszka Wtórego,
 209  1,  1 |                      tylko trochę niewesoły i, jak to sam spostrzegłeś,
 210  1,  1 |                    polskie drogi. Ale jakoś i takimi zajedzie, skoro się
 211  1,  1 |                wieczerzy. Drzwi się otwarły i tłusta gospodyni wniosła
 212  1,  1 |                    oka stół nakryto obrusem i ustawiono fajansowe, powyszczerbiane
 213  1,  1 |                   po całodziennych marszach i poście. Dymiące kartofle
 214  1,  1 |                  stał wciąż strzelec Kacper i łykał ślinę, aż mu się grdyka
 215  1,  1 |              wykręcaniem ze strzelb nabojów i przemywaniem luf ciepłą
 216  1,  1 |             Przysiadł w kucki obok strzelca i sennymi oczyma patrzał,
 217  1,  1 |                 panewek. Nudziła go rozmowa i obecność Niemca, a spać
 218  1,  1 |                   pola nie schodzą. Jeszcze i cuch, i rozum przedni mają.
 219  1,  1 |                    schodzą. Jeszcze i cuch, i rozum przedni mają. Osobliwie
 220  1,  1 |                    Wisełka.~Przygarnął sukę i gładził ją pieszczotliwie.~-
 221  1,  1 |                    bardzo a bardzo wietrzne i gońca pierwszej wody. I
 222  1,  1 |                     i gońca pierwszej wody. I on tam, Niemen, ma ochotę
 223  1,  1 |                   on tam, Niemen, ma ochotę i upór, ale za nią tylko poprawia.
 224  1,  1 |                    za to u tego grzbiet! Bo i pieczeniasty, i długi, zważ
 225  1,  1 |                 grzbiet! Bo i pieczeniasty, i długi, zważ waćpan. A za
 226  1,  1 |                  cnotliwy, nieraz się znosi i milczkiem, zdrajca, nakłada,
 227  1,  1 |               młodej wdówki. Co ona wiatrem i prędzej, to ten musi kopytem,
 228  1,  1 |                 kopytem, leniwiej, na rozum i nie tak rączo, a za nią,
 229  1,  1 |                  bardzo piękne psy... A czy i tamte kundle także jakie
 230  1,  1 |                  ai-ai-ai! Na oko wszystkie i zębcami! Wyganały dzika
 231  1,  1 |                     celować, przykładać się i, dasz waćpan wiarę? -chybił.
 232  1,  1 |                 wiarę? -chybił. Artifex! On i takie sztuki potrafi, choć
 233  1,  1 |             przelazł na bałyku przez bestią i wisi, ani piśnie. A ślepie
 234  1,  1 |                worał się w śnieg, w ziemię, i nie popuszcza. Trzeci, Kusy,
 235  1,  1 |                    wszystko wlecze na sobie i brnie śniegami. Ale kłem,
 236  1,  1 |                      a dzik mi idzie w lasy i my jak głupcy za nim. Dopiero
 237  1,  1 |                     odważył. Przeżegnał się i wlazł na dzika okrakiem,
 238  1,  1 |             pacierzy, nim mu wszystkie żyły i arterias poprzerzynał...~-
 239  1,  1 |                     też to była sroga, choć i ten dzik! - westchnął Kacper. -
 240  1,  1 |                   prawym, to lewym kielcem, i deptał po mnie raciami:
 241  1,  1 |                człowiekowi w żyłach zmarzła i w gardzieli głos zatkało...
 242  1,  1 |                     głos zatkało... Alem ja i tamtego to samo połechtał
 243  1,  1 |             waszmość, panie komisarzu, może i owo zgoła nie myśliwy? ~-
 244  1,  1 |                    Zawsze na służbie... Oto i teraz delegowany na komisją
 245  1,  1 |                        Ja przybyłem za dnia i czekałem cierpliwie. Jutro
 246  1,  1 |                     styczniowej dziesiątego i dwudziestego grosza na ręce
 247  1,  1 |            wstąpieniu wojsk Jego Cesarskiej i Królewskiej Mości w kraj
 248  1,  1 |                   tylko na przybicie prochu i śrutu, i to jeszcze przekładam
 249  1,  1 |                   przybicie prochu i śrutu, i to jeszcze przekładam flejtuchy
 250  1,  1 |                    oto Wyrw nie wyjeżdżałem i nie wyjadę. Nie wyjadę,
 251  1,  1 |                   nieba leciały! Tu siedzę, i skończona rzecz. O niczym
 252  1,  1 |                      Mam już dość Krakowa - i wszystkiego świata!~- To
 253  1,  1 |                     przez infimę, gramatykę i syntaxim przebił nie bez
 254  1,  1 |                    nie bez trudu, a poetyki i retoryki owo zgoła zaniechałem.
 255  1,  1 |              kieleckiego cyrkułu - wyraźnie i zimno oświadczył urzędnik.~-
 256  1,  1 |                 gdziem się tyle że wałkonił i po wagarach chodził. Na
 257  1,  1 |                 imieniu rodziców, a na znak i zakład posłuszeństwa antiquo
 258  1,  1 |                kazał rozciągnąć na kobiercu i własną swą senatorską ręką
 259  1,  1 |                  diabły, ryngraf na piersi, i sam odwiózł do chorągwi
 260  1,  1 |                     ostatni raz, ostatni... I niech go tam jasne pioruny
 261  1,  1 |                Szlachcic słyszał ten okrzyk i widział uśmiech, ale nie
 262  1,  1 |      sandomierskiego, krakowskiego jako też i ziemi sanockiej. Wytrzymałem
 263  1,  1 |                   barany rynsztunek wojenny i dwie niedziel zamknięci
 264  1,  1 |                miejsc pokazała się, u drzwi i okien miejsca zajmując.
 265  1,  1 |         karabinierów: Ci nas wiedli błotami i drogą złą w naznaczoną podróż.
 266  1,  1 |                    dopiero dano nam podwody i tak oto z wolna jechaliśmy
 267  1,  1 |                pierś, gdy się nie spodział, i wziąłem mu z rąk broń siłą
 268  1,  1 |                     uśmiechnął się boleśnie i strzepnął palcami.~- Nie
 269  1,  1 |                   domostwa, wypadłem w pola i dopiero co mocy w nogach!
 270  1,  1 |                     że już nie wyjdę!" Otóż i siedzę jak leśny wilk. Widzisz
 271  1,  1 |                      Berajterowie, trębacze i szlachta polska na pięknych
 272  1,  1 |            hołdowniczego, wreszcie on sam - i znowu korpus kawalerii.~-
 273  1,  1 |                     do kościoła Panny Marii i do katedry na Wawelu- stanęła
 274  1,  1 |                  Wawelu- stanęła infanteria i kawaleria w prostych liniach.
 275  1,  1 |                     swymi cechami, świeckie i zakonne duchowieństwo, deputowani
 276  1,  1 |        duchowieństwo, deputowani z cyrkułów i wszystka obecna szlachta
 277  1,  1 |                   jego chwiała się na prawo i na lewo, a z gardła dobywał
 278  1,  1 |                porzucił rozkręcone strzelby i do wahadła zegara, który
 279  1,  1 |                  uczyniwszy, prędkimi kroki i z obawą, jakby się paliło,
 280  1,  1 |                  bogato srebrem nabijanymi, i położył je przed dziedzicem
 281  1,  1 |                    radości hulało, że te... I toasty, i okrzyki... A królewski,
 282  1,  1 |                  hulało, że te... I toasty, i okrzyki... A królewski,
 283  1,  1 |                 Zygmunt...~Urzędnik zamilkł i zbladł. Oczy jego kilkakroć
 284  1,  1 |                 kilkakroć błysnęły złowrogo i znowu skryły się pod powiekami.
 285  1,  1 |                    zanadrze jedwabnej sukni i wydobyła stamtąd wąski,
 286  1,  1 |                panie, z łaski swej... Niech i moje serce napoi się po
 287  1,  1 |                     w lasach, pośród wilków i lisów żywiąc, gdym rad,
 288  1,  1 |                  pierwszy z brzegu pistolet i spojrzał w oczy Niemca.
 289  1,  1 |                   jego oko było przymknięte i dolna szczęka nieco wysunięta.
 290  1,  1 |                Mówił z wolna, głosem pewnym i spokojnym:~- Cały ten wiekopomny
 291  1,  1 |                Nardzewski podniósł pistolet i strzelił.~Dym napełnił pokój.
 292  1,  1 |                   chwil sypało się ze ścian i powały.~Rafał podszedł do
 293  1,  1 |                    Rafał podszedł do zegara i sprawdził, że czarny znak
 294  1,  1 |            wystrzelony. Gdy się dym rozwiał i zaczął odpływać do izb przyległych,
 295  1,  1 |                    wpakowane jedna na drugą i rozpłaszczone. .~Komisarz
 296  1,  1 |                   Siedział na swoim miejscu i kiedy niekiedy machał ręką
 297  1,  1 |                      mówił oschle, wyraźnie i śmiało:~- Mnie dym prochowy
 298  1,  1 |                    pracowitego chłopa.~- No i cóż jeszcze? - mruknął Nardzewski.~-
 299  1,  1 |              Nardzewski znowu ujął pistolet i strzelił. Nie czekając,
 300  1,  1 |            siedziały... Moja to jest ziemia i moi ludzie. Te Wyrwy to
 301  1,  1 |                 Wyrwy to jest mój kraj. Mój i niczyj więcej! I przez Boga
 302  1,  1 |                  kraj. Mój i niczyj więcej! I przez Boga żywego tu nikt...~
 303  1,  1 |                     prapradziad mój, Józef, i te pustka lasami porosłe
 304  1,  1 |                     ciągu lat przez pancerz i rękawicę, karczował te role,
 305  1,  1 |              karczował te role, rwał pniaki i jałowce. Sam zrównał nowiny,
 306  1,  1 |                  wyniósł kamienie. Idź waść i obacz one kamionki dokoła
 307  1,  1 |              zawołanie najemników, a choćby i byli, to czymże by ich opłacił?
 308  1,  1 |              nędzarze przymierający głodem, i za kawały gruntu, za budynki
 309  1,  1 |                   kawały gruntu, za budynki i gospodarski dobytek zobowiązali
 310  1,  1 |                 moja, jak zapamiętam, matka i moja, Panie, świeć nad jej
 311  1,  1 |                  waszmość, kogo chcesz, czy i ja sam, chociem człek twardy...~
 312  1,  1 |                 słowami:~- Zawiadomić wójta i ławników, żeby się jutro
 313  1,  1 |                   strzelca okropnymi oczyma i z cicha mówił:~- Niech mi
 314  1,  1 |                      Otrzyma przy całej wsi i w oczach tego oto pana komisarza
 315  1,  1 |                Kazimierza, Michała Korybuta i innych bywało.~- Oświadczam
 316  1,  1 |           konwulsyjnie chwycił się za głowę i coś jak szczekanie wyłamało
 317  1,  1 |                      Wstał ze swego miejsca i zaczął chodzić po izbie
 318  1,  1 |                   się, że dopiero co zasnął i chwileczkę drzemał. Ze zdumieniem
 319  1,  1 |               spostrzegł, że jest rozebrany i leży pod kołdrą.~- No, kochanku,
 320  1,  1 |                  Chłopiec wyskoczył z łóżka i zaczął się ubierać. Na dworze
 321  1,  1 |                     ludzki, szczekanie psów i donośny głos urzędnika przemawiającego
 322  1,  1 |                    pokoju szarpiąc czuprynę i wąsy. Twarz jego była szara,
 323  1,  1 |                kiereją, wyprowadził na dwór i wsadził do szerokich sanek,
 324  1,  1 |                   lejc zaprzężone, włochate i dymiące na mrozie, niepokoiły
 325  1,  1 |                 sukmanach, bab w wełniakach i dzieci. Kiedy woźnica był
 326  1,  1 |                  gotów, Rafał uściskał wuja i zasiadł się dobrze w słomianym
 327  1,  1 |               Nardzewski dał znak furmanowi i sanie, głośno skrzypiąc
 328  1,  2 |         Opatowskiego w kierunku Koprzywnicy i złotopszenicznej niziny
 329  1,  2 |                    fujarek, melodią śpiewów i muzyki. Kilkunastu pajuków
 330  1,  2 |                 oczy zaspy, parowy, urwiska i wskazywał wśród nich przetartą
 331  1,  2 |                     pierzastymi zaspami. Tu i owdzie wypełniły po brzegi
 332  1,  2 |                   do urwisk. Mglistymi kępy i drgającymi żywo światełkami
 333  1,  2 |                    z czasów jeszcze saskich i stanisławowskich, w kształcie
 334  1,  2 |                 szyjami, w kształcie gryfów i orłów, pozaprzęgane czwórkami
 335  1,  2 |            pozaprzęgane czwórkami w piórach i czubach; inne -zgoła prostackie,
 336  1,  2 |                    fornalki rozmaitej maści i wzrostu. Zarówno pyszne
 337  1,  2 |                     chety z jednaką brawurą i życiem rzucały się w zaspy,
 338  1,  2 |                  zachwytu, co dech zapiera, i tylko z jakiejś głębi, jakby
 339  1,  2 |                  śniegu, dolatywała do uszu i serc. Wtedy odzywały się
 340  1,  2 |                     młodzież same bałamuty.~I znowu z góry donośnie, siarczyście
 341  1,  2 |                 zanosiły się skrzypce, basy i flety, głusząc, wszystko.~
 342  1,  2 |                     ojca czystej krwi araba i matki polki. Była płocha,
 343  1,  2 |             człowiek: to, nastawiwszy uszka i rozdymając nozdrza z chrapaniem,
 344  1,  2 |                  księżyca widział ich głowy i kołpaczki: u jednej - starożytny,
 345  1,  2 |                    Tańczył z nią krakowiaka i mówił już kilka wyrazów.
 346  1,  2 |                    się, nie widzą go wcale, i uśmieszek, który się z jego
 347  1,  2 |                   on, Rafał Olbromski, żywy i trzeźwy, na nią patrzał
 348  1,  2 |                 rozkosznie ściskającej stan i piersi, potoczystej, z ogonem
 349  1,  2 |               piersi, potoczystej, z ogonem i obszyciem ze złotego masyfu.~
 350  1,  2 |                    niego w tańcu wyciągały, i włosy z grecka trefione.
 351  1,  2 |                    Podniecał konia do skoku i kiedy się równał z saniami,
 352  1,  2 |                     zwróconym w jego stronę i migotały w blasku księżyca.
 353  1,  2 |              księżyca. Oczu nie było widać, i Rafał pewien był, że nie
 354  1,  2 |               skryty, niewidoczny, schowany i wzgardliwy, a przecie nad
 355  1,  2 |                    tręzlę lub puślisko, ale i tak oczu nie widział.~Sam
 356  1,  2 |                chwila odwracał się ku niemu i drugi kołpaczek. Ta głowa
 357  1,  2 |                swych spojrzeń. Widział oczy i rozchylone usta, małe, pąsowe,
 358  1,  2 |                 poczciwie zwany larendogrą. I były chwile, że jak przykuty,
 359  1,  2 |                niego śmiały z serdecznością i szczęściem.~Bo nie masz
 360  1,  2 |                     ognia uderzyły w Rafała i jakoby oczywiste prawdy
 361  1,  2 |                  Pochylił się na kark konia i tylko siłą wstrzymał ręce,
 362  1,  2 |                     ręce, żeby go nie objąć i ust płonących nie przycisnąć
 363  1,  2 |                     potężny, drżący od siły i wesela, śpiewał w nocy:~
 364  1,  2 |                     drugi.~Będę się umizgał i dziewczęta cieszył...~-
 365  1,  2 |                     się stanę małą ptaszyną~I okryję się gęstą krzewiną...~
 366  1,  2 |                    topory,~Że wycinają lasy i bory...~Jednak ty moją być
 367  1,  2 |                   gdyby toporzysko siekiery i ramię kurczyło się, żeby
 368  1,  2 |                 całego duchu ciąć owe "lasy i bory". Ujrzał je w oczach
 369  1,  2 |                      Wionął na niego smutek i żal...~- Tak-że to nas waćpan
 370  1,  2 |                     że z nami jedziesz, jak i on...~- Nie umiem śpiewać.
 371  1,  2 |                          Nie umiem śpiewać. I dlatego właśnie...~- Toć
 372  1,  2 |                   decyzji zeskoczył z konia i stanął w tyle sanek. Przez
 373  1,  2 |              towarzyszka śmiała się z cicha i co chwila wykręcała się
 374  1,  2 |              rozgłośniej słychać było jedną i drugą kapelę. Pochodnie
 375  1,  2 |                  pani.~Rafał podniósł głowę i spostrzegł, że cały łańcuch
 376  1,  2 |                     dół wśród krzyku kobiet i nawoływań męskich.~Klaczka
 377  1,  2 |                     go czarodziejski zapach i jasny blask tych dwu zjawisk,
 378  1,  2 |                    Rafał nachylił się nisko i wskazywał ręką. Sobolowe
 379  1,  2 |                    cała stanęła w ogniu, bo i jego ogień ogarnął. Słodki,
 380  1,  2 |                    bo dom nasz stary, niski i niepiękny. Musiałby rodzic
 381  1,  2 |                    Woźnica stanął w saniach i wstrzymał swą czwórkę. Cztery
 382  1,  2 |                  nie chciała ich naśladować i młodzieniec, pragnąc nie
 383  1,  2 |                    na ziemię. Runął w śnieg i ledwo utrzymał cugle. Po
 384  1,  2 |               namacał końcem stopy strzemię i gnał za saniami.~W nizinie,
 385  1,  2 |                    się istny zator pojazdów i koni. Mostu w tych miejscach
 386  1,  2 |                  oberwały wielką jego taflę i ledwo-ledwo wydobyły się
 387  1,  2 |                   kapele złączyły się teraz i od ucha cięły zawołanego
 388  1,  2 |                   wysoką szyją jak u żyrafy i ruchomą paszczęką, czerwonym
 389  1,  2 |               saniami, kłapiąc dolną żuchwą i nachylając się to tu, to
 390  1,  2 |                 nachylił się ku ich twarzom i końską swoją paszczę szeroko
 391  1,  2 |                 smarkacz. Drzwi się otwarły i wsunął się łeb... Wie pani,
 392  1,  2 |                  wyłazi...~- Czasem jeszcze i teraz, choć to śmieszne,
 393  1,  2 |                     na deszczu, na wichrze, i słychać kłapanie. A oczu
 394  1,  2 |                   To po prostu topole jęczą i skrzypią, a stare lipy huczą.
 395  1,  2 |                     huczą. Przejdzie chwila i wszystko nacichnie.~Gromada
 396  1,  2 |               Usiłowano przeprowadzić konie i sanki w innym dostępnym
 397  1,  2 |                    już kilkunastu rozzutych i na pół odzianych brało na
 398  1,  2 |                   oklep na wyprzężone konie i w drugim brodzie przejeżdżali
 399  1,  2 |               siedzących w saniach, śmiechy i oklaski zgromadzonych na
 400  1,  2 |                   podsadzało się pod sanice i brnęło środkiem.~- Zimno! -
 401  1,  2 |              Wkrótce śnieg ubity był twardo i zrównany niby najdoskonalsza
 402  1,  2 |                  świat nie widział.~Matrony i starcy otaczając koło przyklaskiwali,
 403  1,  2 |                   wysoko wznosiły pochodnie i gruby, bujny, migotliwy
 404  1,  2 |                     Heleną. Wyglądał szatno i szumno. Krzesał hołubce
 405  1,  2 |                  gwarzono naokół z aprobatą i poklaskiem.~- Dobra krew...~-
 406  1,  2 |                 ruch!~- To mi tan!~- Diablo i pięknie!~- Ej, dziś dziś!
 407  1,  2 |                     Helena zrzuciła futerko i kapłoni rękawek. Miała na
 408  1,  2 |                   migotliwe blaski pochodni i otrzymały ich siłę palenia.
 409  1,  2 |               panienki, pełne były zachwytu i poczęły wypowiadać to, czego
 410  1,  2 |                     Teraz bił stamtąd blask i wznosił się pachnący dym.
 411  1,  2 |                nozdrza ten królewski zapach i najsiarczystsze krzesał
 412  1,  2 |                tańca, aleć, miłościwe panie i łaskawi sąsiedzi, Bóg widzi,
 413  1,  2 |                 Rafał zatrzymał się w tańcu i wmieszał w tłum. Nierad
 414  1,  2 |              tymczasem już go był dostrzegł i obrzucił szorstkim wejrzeniem.~-
 415  1,  2 |                  raczcież, sąsiedzi panowie i bracia... zaszczycić...~
 416  1,  2 |                     krótkim, mlecznym wąsem i grubą brwią nad wspaniałymi
 417  1,  2 |             wtłoczyły się saneczki arlekina i czarna jego maska wynurzyła
 418  1,  2 |                   ścisk, gwar, wyszukiwanie i wdziewanie rzuconych futer
 419  1,  2 |                  wdziewanie rzuconych futer i burek.~Królował śmiech.
 420  1,  2 |                    śmiałe żarty, mignęły tu i owdzie ukradkowe całusy
 421  1,  2 |                  uśmiechy, których piękność i rozkosz głębia nocy pochłania
 422  1,  2 |               rozkosz głębia nocy pochłania i życzliwie zataja. Gdy Rafał
 423  1,  2 |                    Rafał dopadł wierzchówki i miał skoczyć na siodło,
 424  1,  2 |                badając, czy bardzo zgrzana, i coś pod nosem mruknął. Rafał
 425  1,  2 |                dworzyszcza. Kiedy nareszcie i pojazd Helenki ruszył z
 426  1,  2 |               dzisiejszego, z kopyta do dom i przyjmuj na ganku!~Kawaler
 427  1,  2 |                    przechylił się na siodle i wymijając pochód ruszył
 428  1,  2 |                     pierwsze sanie stawały, i matka w kontusiku drojetowym,
 429  1,  2 |                 krzesła. Wkrótce zjawił się i ojciec. Nikt nie mógł poznać
 430  1,  2 |                     który nigdzie nie bywał i nikogo prawie nie przyjmował
 431  1,  2 |                     się, prawił komplementy i sumitował. Gdy wstąpiła
 432  1,  2 |                     cześnik podał jej ramię i z krygami, muskaniem wąsa
 433  1,  2 |                    w alkierzach, w ciasnych i niskich izdebkach dworu,
 434  1,  2 |                   sióstr-panien odwiecznych i rezydentek.~Rafał dopilnował,
 435  1,  2 |                Podał ramię pani stolnikowej i wprowadził ją do domu. Sam
 436  1,  2 |                   ukłonów, które wykonywał, i słów grzecznych, które mówił.
 437  1,  2 |                  towarzyszkę, pannę Helenę, i śmiała się wesoło. Stanęli
 438  1,  2 |             przepraszał właśnie swych gości i zaklinał, żeby się bawili,
 439  1,  2 |                    Wyjdziemy na dziedziniec i jak nad wodą, hulaj dusza!~
 440  1,  2 |                     się w stronę tego głosu i mówił z pięknym ukłonem,
 441  1,  2 |                 mośćbrodzieju! Sam to widzę i boleję, ale nieraz tu już
 442  1,  2 |                    oknami, grała krakowiaka i kilka par puściło się w
 443  1,  2 |                    roznosiła wino na tacach i domowe ciasta. Gwar rozmów
 444  1,  2 |               jeszcze z grzeczności pobawić i ruszyć dalej dla odszukania
 445  1,  2 |                  kolebki do grobu, starosta i starościna kuligu prawili
 446  1,  2 |                  odjąć się nie może naturze i do wesołej przywyknąć konwersacji?
 447  1,  2 |                   Sili się ars, różne media i remedia podając... Ale fluctuantur
 448  1,  2 |                     Ale fluctuantur podczas i same nawet nadzieje, kiedy
 449  1,  2 |                  człowiek uchwyci się kresu i portu swego, słusznie zaprawdę
 450  1,  2 |                    się już chwila stanowcza i oglądano się już tylko na
 451  1,  2 |                 tłum w swej masce, krzycząc i trzepiąc rózgą naokół po
 452  1,  2 |               naokół po sprzętach, ścianach i plecach. Stanął na środku
 453  1,  2 |                pokoju, zatrzymał tańczących i jeszcze raz wykrzyknął kręcąc
 454  1,  2 |                     matronie. Muzyka urwała i z nagła, niespodzianie ucięła
 455  1,  2 |            występował z niewymowną precyzją i nadzwyczajnymi ceregielami.
 456  1,  2 |                zarzucił wyloty, musnął wąsa i z nagła klasnął w ręce.
 457  1,  2 |                     się duża, pusta, wysoka i doskonale oświetlona sala.
 458  1,  2 |                  Arlekin wyrwał się naprzód i w podskokach ją przebiegł
 459  1,  2 |                 drzwiach zagrała krakowiaka i cały tłum z okrzykiem wesela
 460  1,  2 |                sadzy oczyścić, wprawić nową i wywoskować do tańca podłogę.
 461  1,  2 |                    jedliny,, olbrzymi komin i piec chlebowy zastawiono
 462  1,  2 |                 młodsze znalazło się w sali i hulać zaczęło. Były tam
 463  1,  2 |                     hulać zaczęło. Były tam i modne fraczki, i starodawnym
 464  1,  2 |                   Były tam i modne fraczki, i starodawnym krojem szyte
 465  1,  2 |                   kontusiki, głowy w lokach i podstrzyżone. Większość
 466  1,  2 |                staromodne suknie, w lewitki i bufonki, w krótkie rękawki
 467  1,  2 |                 krakowskich "suk", gorsetów i białych bufiastych rękawów.
 468  1,  2 |                  powszechna wciągnęła w wir i najmniej odważnych. Chwilami
 469  1,  2 |            spieniona woda. Zdrowie, młodość i kipiące życie przemieniły
 470  1,  2 |                   Słychać było tylko śmiech i krzesanie hołubców.~Otwarto
 471  1,  2 |              otworów wionęły białawe obłoki i ukazały się w nich liczne
 472  1,  2 |                     głowy czeladzi, dziewek i parobków wiejskich, co z
 473  1,  2 |               młodych, natupawszy w miejscu i po wyładowaniu westchnień
 474  1,  2 |                 dworu. Wszystkie alkierzyki i przybudówki z niskimi powałami,
 475  1,  2 |                   belkach, pełne były gwaru i śmiechu. Każda z tych skrytek
 476  1,  2 |                     choćby najmniejszy stół i grono biesiadników. Niektóre
 477  1,  2 |                    wódek, obnoszono potrawy i strugą lać się zaczął węgrzyn.
 478  1,  2 |                   gospodyni, dwie ich córki i syn obsługiwali gości. Rafał,
 479  1,  2 |                     z kim innym była wesoła i rozbawiona. Kiedy go spostrzegała,
 480  1,  2 |                  bardziej, jakoś promiennie i z radością. Wówczas na jedną
 481  1,  2 |                     Nawet podczas drabantów i anglezów, które usiłowała
 482  1,  2 |                     młodzież wykwintniejsza i bardziej światowa (od strony
 483  1,  2 |             jednocześnie słowa są napuszone i przymusowy wyraz powagi
 484  1,  2 |            ośmielali się każdym spojrzeniem i oczyma mówili sobie rzeczy
 485  1,  2 |                     serca aż do samej głębi i trwoga nieznana, a nie przekraczająca
 486  1,  2 |                stawały się z nagła ciemnymi i nabierały siły ognia, na
 487  1,  2 |                namiętne, dziecięco niewinne i naiwnie lubienie, przepływały
 488  1,  2 |              przepływały szybko przez twarz i gasły nagle w wybuchach
 489  1,  2 |                     prowadzoną, o wszystkim i niczym, o niebie i ziemi,
 490  1,  2 |                wszystkim i niczym, o niebie i ziemi, o frakach i najładniejszych
 491  1,  2 |                   niebie i ziemi, o frakach i najładniejszych imionach,
 492  1,  2 |         najładniejszych imionach, o łacinie i głębokim śniegu... Od tej
 493  1,  2 |                      Dawał tedy szturchańce i rady sługusom, zapraszał
 494  1,  2 |              znaczniejsze osoby do jedzenia i picia, a nawet podawał fajki
 495  1,  2 |                picia, a nawet podawał fajki i własnoręcznie zapalał fidybusy.
 496  1,  2 |                  życiu Rafał pił bezkarnie, i to starego węgrzyna. Gwarzył
 497  1,  2 |           kwieciściej. Biegał między tłumem i coraz jawniej szukał oczyma
 498  1,  2 |                 równie jak on dorastającego i z nagła uczuł taką miłość
 499  1,  2 |                   się do sąsiedniego pokoju i zaczął mu ze łzami wyjawiać
 500  1,  2 |         plastycznymi ruchami rozmawiającej, i szybko ,wszedł do zacisza