Tom, Rozdzial

1001  1,  5 |                     Baśka załamała się była i zginęła. Z dala poczuwszy
1002  1,  5 |                 wilka konięta dźwignęły łby i zatrzymały się w miejscu,
1003  1,  5 |                    Chłop stanął na sanicach i wpatrywał się w dal. Wtedy
1004  1,  5 |                    przyczołgał się do niego i runął nań z boku.~Ujrzawszy
1005  1,  5 |                 cisnął powrózki lejców, bat i uciekał w pole. Dopiero
1006  1,  5 |          kilkadziesiąt kroków opamiętał się i ostrożnie zaczął przyglądać.~
1007  1,  6 |                       Mary~Ogień trzeszczał i strzelał żywo na kominie,
1008  1,  6 |              wywalał się spod okapu na izbę i grubą, gęstą warstwą wisiał
1009  1,  6 |                     sobą rogatą głowę krowy i błyszczące spokojnym jaśnieniem
1010  1,  6 |                 ujrzały okno zabite deskami i ogacone ściółką leśną, małą
1011  1,  6 |                 dymem, ktoś na wyrku stękał i niemowlę z krzykiem popłakiwało.~
1012  1,  6 |                   coś rozwidniało się w nim i świetliste widma płynęły.~
1013  1,  6 |                   żrzynów, chrustu, z gliny i ziemi uklepana, drżała,
1014  1,  6 |                      Nawał wichrów siekł ją i prał, podważał liche jej
1015  1,  6 |                  nią stumilowymi skrzydłami i wszczepiał między belki
1016  1,  6 |                    zamiecie, chery, nawiewy i chachaice.~Słychać było,
1017  1,  6 |                 krokwie nad dymem trzeszczą i prężą się przeciwko burzy,
1018  1,  6 |                wydarła się ze swych upustów i niestrudzonymi ciosami gruchotała
1019  1,  6 |                     tak po przestworzu oćmy i przerażenia, u boku śmierci.
1020  1,  6 |                     oto dobrotliwy, łaskawy i miłosierny wylew potu jakoby
1021  1,  6 |                  wodą zlał jego czoło, ręce i nogi. Przyszedł nań na wzór
1022  1,  6 |                   ziele.~Serce uciszyło się i wytchnęło na krótką miareczkę
1023  1,  6 |                     wszelkie uczucie. Cisza i spokój... Słyszał głos mówiący:~-
1024  1,  6 |                zołmierz z naszych stron beł i w piekle, i w niebie...
1025  1,  6 |               naszych stron beł i w piekle, i w niebie... A to tak beło.
1026  1,  6 |                  Przelazł brodami bez Wisłę i miał jeszcze przechodzić
1027  1,  6 |                dobrze. Wchodzi do tego lasu i patrzy: stoi dziad staruszek,
1028  1,  6 |                  drugiego dziada na drodze, i ten go znowu] prosił. Tak
1029  1,  6 |                    znowu to samo powiedział i dał mu drugiego dukata.
1030  1,  6 |                      Wtedy ten dziad wstaje i powiada: "Cóż ty, zołmierzyku,
1031  1,  6 |                    Niebieskie, czy skrzypki i torbę?" "A jakież to, dziadku,
1032  1,  6 |               obstoją?" "Takie mam skrzypki i taką torbę, co jak zawołam: -
1033  1,  6 |                powiedział, że woli skrzypki i torbę. Ten dziadek dał mu
1034  1,  6 |                     Krakowa. Wlazł na rynek i słyszy, jako ludzie gadają,
1035  1,  6 |                   się podejmie to zrobić. A i poszedł. Siadł se, obstawił
1036  1,  6 |                 kredą, wzion te skrzypeczki i nic nie pyta, ino gra. Hale,
1037  1,  6 |                  północku drzwi się otwarły i do tego zołmierza pakuje
1038  1,  6 |                    wyprawił kilku diabłów - i przynieśli wór. Hale zołmierz
1039  1,  6 |                     buchnął w nią pierzcią, i wszystkie diabły rozlały
1040  1,  6 |            udźwignąć...~Burza biła we drzwi i okna kłębami śniegu. Skostniałe
1041  1,  6 |                 strony, trzymał je u pysków i szedł krokiem żelaznym.
1042  1,  6 |            uździenicy. Starzec siadł na koń i ukazał się na nim w całej
1043  1,  6 |                 uczuł strzemię pod podeszwą i z dzikim śmiechem skoczył
1044  1,  6 |                    pękały od szalonego tchu i słowo więdło na wargach.
1045  1,  6 |                   teraz obaj z dziadem wiać i świstać polami, polami,
1046  1,  6 |                    Baby w wełniakach przędą i skubią pierze. Czerwony
1047  1,  6 |                 Kulę wyjm, ciśnij na ziemię i zadepcz w piachu nogą".
1048  1,  6 |                     dawać! Dyląg złożył się i wypalił. Wzieno mu gwer
1049  1,  6 |                     mu gwer ozerwało. Zabił i siebie, i kolegę, co kole
1050  1,  6 |                   ozerwało. Zabił i siebie, i kolegę, co kole niego stał.
1051  1,  6 |                 ostał, rozciągnęli na ziemi i bili tęgo laskowymi kijami
1052  1,  6 |                rozmówców oddalały się wciąż i słychać je było jak przez
1053  1,  6 |                 wedle zagona, jako ta krowa i kóń...~- Tako i dzisiaj
1054  1,  6 |                    ta krowa i kóń...~- Tako i dzisiaj jak i za tamtego,
1055  1,  6 |                          Tako i dzisiaj jak i za tamtego, za króla...~
1056  1,  6 |                   burymi kłęby walił w izbę i wisiał nad głowami. Co chwila
1057  1,  7 |                 izdebce Rafała było otwarte i zapach wiosenny, gwar ptaków,
1058  1,  7 |                    niego. Ledwie je słyszał i ledwie widział. Od chwili
1059  1,  7 |                   go przez marzec, kwiecień i część maja trzymała u drzwi
1060  1,  7 |                      Rafałek wychudł do cna i sczerniał. Ale dopiero gdy
1061  1,  7 |                  trup. Nos mu się zaostrzył i wysunął naprzód. Zapadłe
1062  1,  7 |              nędznym obszarem tęsknoty. Tam i ją widywał. Uczuwał jej
1063  1,  7 |                   chodził po swej izbie tam i z powrotem, tłukąc się od
1064  1,  7 |                     podłodze zaczerniały tu i owdzie czarne krople spadłych
1065  1,  7 |                  zagonom, dalekim przykopom i rowom ich losu. Leżeć, spoczywać
1066  1,  7 |                     nocnej wycieczki Rafała i katastrofy z kobyłą, stary
1067  1,  7 |                    ten zagroził mu bizunami i kazał wołać parobków, położył
1068  1,  7 |                   rękojeści szpady... Matka i córki chodziły teraz na
1069  1,  7 |                   chodziły teraz na palcach i usiłowały tyle już wyrobić,
1070  1,  7 |              zdarzyło. Wszyscy mieli krótko i węzłowato zapowiedziane,
1071  1,  7 |                    wynosić na cztery wiatry i więcej nie pokazywać na
1072  1,  7 |                 rozkazu. Stał już na nogach i tego też dnia miał po śniadaniu
1073  1,  7 |                  Biedna matka wiedziała; że i tamten syn jest ciężko chory,
1074  1,  7 |         podstarościego, pańskiego zausznika i faworyta, wyrobić, że wyznaczono
1075  1,  7 |                   najlichszą, rzecz prosta, i najlichszą bryczkę do wywiezienia
1076  1,  7 |                     kąsający, dobiegła ucha i jadowitym zębem wieczną
1077  1,  7 |                     stawał na progu domowym i kiedy zaczynała się naokół
1078  1,  7 |                   ten gach jest tu jeszcze?~I tego dnia Rafał słyszał
1079  1,  7 |                 tych właśnie rozmów z matką i siostrami, gdy był zmuszony
1080  1,  7 |             Schodziło nań coś nadziemskiego i nadludzkiego: zapomnienie
1081  1,  7 |               Widział wprawione w duszę swą i patrzące wskroś ciemności
1082  1,  7 |                     konie na gumnie czekają i że czas już jechać. Wytarł
1083  1,  7 |                     już jechać. Wytarł oczy i nie oglądając się za siebie
1084  1,  7 |                    siostry - niby to czule, i szerokim krokiem ruszył
1085  1,  7 |                   odwieczna dropiata kobyła i gniady, ślepy wałach, leniwo
1086  1,  7 |                     bryczkę. Naokół, wzdłuż i wszerz płaskich wyżyn i
1087  1,  7 |                     i wszerz płaskich wyżyn i okrągłych, lekkich wzgórków,
1088  1,  7 |                  Opar gorący migotał. Suchy i ciepły wiatr chwiał miękką
1089  1,  7 |                     darnią zieloną. Strużki i poniki łąkowe stały się
1090  1,  7 |                 słońcu jasnożółtymi placami i żebrami szczerej gliny.
1091  1,  7 |                    Obiedwie tego dnia biały i różowawy kwiat okrył jakoby
1092  1,  7 |                     Już czujny modrzew, tam i sam stojący, okrył ramiona
1093  1,  7 |                   zimy. Zataczał się krzywo i martwo, wspierał na wierzbach...
1094  1,  7 |                całkiem nowe, nieznane, jare i zadzierzyste, śniade obłoczki...~
1095  1,  7 |                    obejrzał się poza siebie i objął widny z dala dom i
1096  1,  7 |                    i objął widny z dala dom i okolicę. Wpatrzył się w
1097  1,  7 |                    się w tę stronę rodzinną i w tłumie myśli bezładnych
1098  1,  7 |            przychodzień z nieznanego kraju, i znikł. Wzmogły się po jego
1099  1,  7 |                  wszystkie gorejące uczucia i nowy ich żywot się zaczął.
1100  1,  7 |                     jego nie tamtędy wiodła i furman miał już skręcić
1101  1,  7 |               tamtędy... na Dersławice.~- A i po cóż my, tylośny świat?!
1102  1,  7 |                Dostaniecie ode mnie strawne i jeszcze kieliszek wódki.
1103  1,  7 |               Zapowiedział podstarości, jak i co mam robić...~- Na moje
1104  1,  7 |                       Z rezygnacją zawrócił i pojechał w stronę Dersławic.~
1105  1,  7 |                   kwiatki przydrożne, żółte i siwe, słały się wiankiem
1106  1,  7 |                    łez. Całe życie przeszłe i przyszłe, wszystko, co było
1107  1,  7 |                 przyszłe, wszystko, co było i być mogło, wydało mu się
1108  1,  7 |                 przebyta, uproszona w snach i widzeniach, już do celu
1109  1,  7 |               bowiem w sobie wroga własnego i jej szatana kusiciela, wiekuistego
1110  1,  7 |              kusiciela, wiekuistego zdrajcę i obłudnika: zazdrość. Wszystka
1111  1,  7 |                  otaczał się fosami, rowami i bastiony rozsądku, jak obłąkany,
1112  1,  7 |                     rozsypywało się w proch i przemieniało w nędzę.~Zaszumiały
1113  1,  7 |               kuźnię. Rafał kazał tu stanąć i zalecił furmanowi, żeby
1114  1,  7 |               Zdziwiony Wicek zlazł z kozła i zaczął ze złością podnosić
1115  1,  7 |              zbliżył się do sztachet ogrodu i stanął u przełazu, wspartego
1116  1,  7 |                    Wybujałe zarośla jaśminu i dzikich róż zakrywały ją
1117  1,  7 |                    dzikich róż zakrywały ją i tworzyły żywe ściany. Widząc
1118  1,  7 |                  Okno wyśnione było otwarte i dwie jego połowy wonny wiatr
1119  1,  7 |                Białe ściany domu uroczyście i tajemniczo milczały w rozkwitłych
1120  1,  7 |                  rozkwitłych koronach wiśni i jabłonek. Pnie drzew czereśni
1121  1,  7 |             wielkodrzewów, w cienie:~Długie i subtelne liście wiśniowe
1122  1,  7 |                    subtelne liście wiśniowe i grubsze śliwin lśniły się
1123  1,  7 |                   wszystko to ścigało teraz i szczuło serce widokiem swoim.
1124  1,  7 |                  jeszcze zapach tego ogrodu i pochłaniał go oczyma na
1125  1,  7 |              Oglądał widome drogi szczęścia i słodyczy pełne cienie osłaniające
1126  1,  7 |                     głową, a dokoła szelest i gwar wiosenny. Kwietne się
1127  1,  7 |                    śniegi rozkwitłych wiśni i jabłonek. Z ran, do żywego
1128  1,  7 |                sercu szczęście tamtego dnia i nadziemską mocą wyobraźni
1129  1,  7 |                     świat, aż do tej chwili i miejsca. I nagle jeden podmuch
1130  1,  7 |                    do tej chwili i miejsca. I nagle jeden podmuch wietrzyka
1131  1,  7 |                    kwiatów, z głębi prochów i dymów wonnych rzeczywistość
1132  1,  7 |             chropawa, istotny, szorstki byt i wszystka jego głupia nędza.
1133  1,  7 |            cienistych mądre, liczące straty i zyski rozczarowanie. Ze
1134  1,  7 |                 drogę. Rafał zawarł powieki i z obojętnością wręczył rzemieślnikowi
1135  1,  7 |               klekocąc wyschłymi sprychami, i nie odwracał głowy, gdy
1136  1,  7 |                  chaty. Kępy lasów stały tu i owdzie nad owymi łęgami,
1137  1,  7 |                   ani kłucie, ani głaskanie i posiepywanie za kantary.
1138  1,  7 |                 stare łbiska dwa żywe trupy i z wlepionymi w ziemię oczyma
1139  1,  7 |                   nie wyłączając cierpienia i nie wyłączając śmierci.
1140  1,  7 |                  obejrzał zwieszone czerepy i zadecydował, że trzeba w
1141  1,  7 |                 obrokiem, odprzągł szkapska i urządził im żłób w przodzie
1142  1,  7 |                    łąką w pobliżu bryki tam i sam, dusząc w sobie wszystkie
1143  1,  7 |                     wszystkie szały miłosne i zawierając je w sercu, które
1144  1,  7 |                   sercu, które się szarpało i biło ślepymi ciosy.~Z dala,
1145  1,  7 |               wyniosłego białodrzewa, sokor i wiązów. Gdy tak przygasło,
1146  1,  7 |                   nazbierać suchych patyków i rozniecić ognisko. Wnet
1147  1,  7 |                  górę pióropusz sinego dymu i małe jadowite płomyczki
1148  1,  7 |                powyżej orbit dołami. Surowy i zimny czerep nasuwał się
1149  1,  7 |           cierpienia, jakoby jego wizerunek i obraz prawdziwy. Po niewoli
1150  1,  7 |                  się cały jakiś świat, alfa i omega bytu. W mowie tych
1151  1,  7 |                płomień ogniska, bo je raził i nękał, można było wysłuchać
1152  1,  7 |                 można było wysłuchać słowa, i Rafał ostrym zmysłem cierpienia
1153  1,  7 |                     pograniczu cichego lasu i łąk od wilgoci, łąk od wielkiego
1154  1,  7 |                     traw pachnących we dnie i w nocy, śnie wieczny...
1155  1,  7 |                  proch nasz zapłodnią ptacy i motyle...~Wewnątrz łodyg,
1156  1,  7 |                    krążyć będzie nasza krew i nasze ciało.~O woniejąca
1157  1,  7 |             woniejąca rodzino nasza, bracia i siostry! Dzwonki polne,
1158  1,  7 |               bratki łąkowe... O usta nasze i oczy umarłe... W' was będzie
1159  1,  7 |                     tatarakiem, grzybieniem i skrzekiem, opleciona chwasty
1160  1,  7 |                ruchem dźwiga błoniastą rękę i niesie do ust piszczałeczkę,
1161  1,  7 |           przebiegają po dziurkach ligawki, i leci w zroszoną dal przygrywka
1162  1,  7 |                    głosu stał ciągnąc z łąk i wsysając w siebie ciemność
1163  1,  7 |                 umysłu, żeby odwiać sieczkę i snadniej wargą trafić na
1164  1,  7 |                      spośród rokicin, iwiny i tataraku nadciągnął powiew
1165  1,  7 |                     się po suchym gołoborzu i obudził szum leśny, szum
1166  1,  7 |                    żywicznej, parny, ciężki i gnuśny. Ale za chwile z
1167  1,  7 |                     suchych piasków uciekał i znowu cisza przypływem niepostrzegalnym
1168  1,  7 |                    rzucił go wzdłuż bryczki i położył się na wznak. Patrzał
1169  1,  7 |                  jeszcze w sobie osłupienie i niemoc nabytą w chorobie.
1170  1,  7 |              jeszcze pierwociny chmur cicho i sennie przepływały między
1171  1,  7 |                     Migały z rzadka szybkie i bezdźwięczne, suche błyskawice,
1172  1,  7 |                sadami, pól zielonych. Wzrok i myśl zatapiały się w nieprzeniknioną
1173  1,  7 |                   nawet nie wie, gdzie jest i co się z nim dzieje, w pobliskiej
1174  1,  7 |                      Młodzieniec zerwał się i usiadł. Słuchał tonów słowiczych,
1175  1,  7 |                 wpośród ukłonów aż do ziemi i wpośród dymów wonnego kadzidła.
1176  1,  7 |                   czy litością, czy wzgardą i potępieniem. Usłyszał całe
1177  1,  7 |                     samotnych, pełnych siły i dumy, w dźwiękach wolnych,
1178  1,  7 |                    niewysłowiony złotostron i że to on sam wyrywa z niego
1179  1,  7 |                policzków, do powiek mokrych i słonych od całonocnych łez.~
1180  1,  7 |                 zaczęło, zbudził Wincentego i jechał w dalszą drogę. Wypoczęte
1181  1,  7 |                     dalszą drogę. Wypoczęte i popasione konie szły raźniej.
1182  1,  7 |                konie szły raźniej. Z prawej i lewej strony widać było
1183  1,  7 |                lewej strony widać było wsie i folwarki spalone przed dwoma
1184  1,  7 |                      do pół strącone kominy i piecowiska przywalone zeschłym
1185  1,  7 |              popiołem widać było naokół. Tu i owdzie wznosiły się na popieliskach
1186  1,  7 |              domostwa, stodółki, obory. Tam i sam nowy dwór dźwigał się
1187  1,  7 |                     okolicę górzystą, leśną i dążyli do miejsca przeznaczenia.
1188  1,  7 |                    skręcili na boczną drogę i wąskim leśnym szlakiem jechali
1189  1,  7 |                Słońce wnikało do głębi lasu i promienie jego przelewały
1190  1,  7 |                     uroczy, lękliwy, płochy i czuły. Zdawało się, że niechętnie
1191  1,  7 |                tylko dla siebie, a cofa się i kryje, gdy nań patrzeć.
1192  1,  7 |                     szyszki zdały się topić i rozpływać w cieple słońca.
1193  1,  7 |                  żywica wylewała się z nich i zapach jej spływał ku ziemi.
1194  1,  7 |                   lasach. Zeszłoroczne igły i suche liście zaściełały
1195  1,  7 |                 barwą cmentarną, ale już tu i tam mokra droga w głębokim
1196  1,  7 |                     drzewa się przerzedzały i widać było samotne obręby,
1197  1,  7 |            niebieskie kwiatki Matki Boskiej i kępy niezapominajek.~Szkapy
1198  1,  7 |                   swoją duszą, niewidocznym i jakby przygarniętym. Tęsknota
1199  1,  7 |                     rzucić się tu na ziemię i samemu zostać w ciągu długich
1200  1,  7 |                  zostać w ciągu długich dni i długich nocy, dotykać rękoma
1201  1,  7 |                  leśnych, płytkich jeziorek i drzew, które w nie patrzą
1202  1,  7 |               sośniną, jałowcowe przestwory i uprawne pola. W dali, na
1203  1,  7 |                   słońcu ogromny jakiś staw i rzeka, która długą taśmą
1204  1,  7 |                  bryczka, było pod wzgórzem i całą rozległą dolinę widziało
1205  1,  7 |                  ciężko, bliski był śmierci i że później osiadł w owej
1206  1,  7 |                  miała matka. Wiedziało tym i ojciec, ale nigdy ani jedno
1207  1,  7 |                     teraz do głowy myśl, że i brat może go źle przyjąć...
1208  1,  7 |               Słońce zeszło za dalekie lasy i stłumiony został ostatni
1209  1,  7 |                     było mizerne pióra żyta i owsów. Gdy zmrok zapadł,
1210  1,  7 |                 pobłyskliwej wodzie stawu - i nie mógł od nich oderwać
1211  1,  7 |                ulewy, zniżyła się za groblę i szła między gajami olszyn,
1212  1,  7 |                      które płynęły z upustu i młyńskich pogródek. Koniska
1213  1,  7 |                  obszar przesiąkły był wodą i napojony jej ciekawym, nęcącym,
1214  1,  7 |                  Zarysy drzew, krzewów, kęp i gąszczów wynurzały się i
1215  1,  7 |                    i gąszczów wynurzały się i ginęły w ciemnicy. Wyżej
1216  1,  7 |               ciemności jeszcze niezupełnej i zapoznawał sercem z tajemnicą
1217  1,  7 |                 bryczka zwróciła się w górę i stanęła przed zamkniętymi
1218  1,  7 |               nieśmiało zeskoczył z bryczki i wszedł do sieni. Gdy stukał
1219  1,  7 |                 drzwi otwarły się przed nim i człowiek wysokiego wzrostu
1220  1,  7 |                     Ów człowiek odsunął się i Rafał wszedł do pokoju.
1221  1,  7 |              Olbromski był wysoki, szczupły i nieco naprzód pochylony.
1222  1,  7 |                  ukazał się na jego twarzy. I w sercu Rafała coś drgnęło
1223  1,  7 |                     przycisnął go do piersi i bez słowa, długo całował
1224  1,  7 |                       Żyją, proszę brata.~- I zdrowi?~- Zdrowi.~- A siostrzyczki:
1225  1,  7 |                 położył rękę na ręce Rafała i ścisnął ją mocno. Po chwili
1226  1,  7 |                  zajmiesz się końmi panicza i pomyśl o wieczerzy.~- We-we-dług... -
1227  1,  7 |                      wykręcił się na pięcie i poszedł.~Gdy zostali sami,
1228  1,  7 |                    nic! -rzekł Rafał prędko i zaczerwienił się, jak gdyby
1229  1,  7 |              starszy.~- A tak, wyszedł...~- I nie pożegnał się z tobą?~-
1230  1,  7 |                   że mi dał ślepego wałacha i kobyłę Margolę do wywiezienia,
1231  1,  7 |                  jak trupa na mogiłki:~- O! I za cóż to?~- A bo zajeździłem
1232  1,  7 |                       Zajeździłeś kobyłę... I za to tylko?~- A no... mówię
1233  1,  7 |                  Ale nie martw się, Rafciu. I ja wyjechałem, a raczej
1234  1,  7 |                     ciebie...~Kapitan wstał i począł chodzić z kąta w
1235  1,  7 |                  Rafał wodził za nim oczyma i z nadzwyczajną ciekawością
1236  1,  7 |                   świat się wyniósł szeroki i stał symbolem rzeczy okrytych
1237  1,  7 |                      grozą, rzeczy wielkich i straszliwych, mieszka oto
1238  1,  7 |             dzieląca. Nienasycona ciekawość i coś innego jeszcze, nowego,
1239  1,  7 |                 Jesteś jeszcze bardzo młody i nie powinieneś może wiedzieć
1240  1,  7 |                     Każdy zaufał w szpadzie i na nią poprzysiągł. Wierzyliśmy,
1241  1,  7 |                     na naszym leży ramieniu i że to my ją wydźwigniem.
1242  1,  7 |             wydźwigniem. Gdym wrócił do dom i zaczął rozmawiać z ojcem,
1243  1,  7 |                      Ojciec stał po stronie i w szeregu tych, których
1244  1,  7 |                     tak nawet myśleć jak on i oni. Nastawał, żebym się
1245  1,  7 |                       Piotr oddychał szybko i ciężko... Policzki mu pałały.
1246  1,  7 |                     Prędko chodził po izbie i kiedy niekiedy rzucał wyraz
1247  1,  7 |                     oddech piersiami prędko i z trudem. Mówił jeszcze:~-
1248  1,  7 |      Bracławszczyzny pod Grochowskim dniami i nocami ku Połańcowi... z
1249  1,  7 |                   nic o bracie nie wiedział i my to samo.~- A i cóż mieliście
1250  1,  7 |                  wiedział i my to samo.~- A i cóż mieliście wiedzieć?
1251  1,  7 |                     co...~Strzepnął palcami i rzekł prędko:~- Och, nie
1252  1,  7 |                 dzierżawę tę oto wioszczynę i tak siedzę. Ziemi tu mało,
1253  1,  7 |                  się o wszystkim, co zaszło i zostało w pamięci. Piotr
1254  1,  7 |               zatrzymał się znowu przed nim i pałającymi oczyma rozniecał
1255  1,  7 |                  naśladowań głosów ludzkich i zwierzęcych. Piotr pytał
1256  1,  7 |              chłopiec, o drzewa przed domem i w ogrodzie, szczególnie
1257  1,  7 |                 brzost w dole sadu, o konie i psy, o sprzęty w domu, o
1258  1,  7 |                     pola, drogi, o parobków i chłopów. Oczy jego i usta
1259  1,  7 |               parobków i chłopów. Oczy jego i usta śmiały się teraz tak
1260  1,  7 |                  ledwie początkiem śmiechu, i niby na skrzydłach lecieli
1261  1,  7 |                     niedołęgów, a o każdego i każdą dowiadywał się jednym
1262  1,  7 |             wspomnienie, jakaś klęska znana i wiecznie, pomimo wszystko,
1263  1,  7 |             wiecznie, pomimo wszystko, żywa i wielka.~Michcik nakrył stół
1264  1,  7 |                nakrył stół małym obrusikiem i ustawił talerze, a oni tego
1265  1,  7 |                  sofie obitej zieloną skórą i stojąc przy drzwiach niekiedy
1266  1,  7 |                 wyjąknął swoje: "Według!" - i odszedł. Świece spaliły
1267  1,  7 |                 lichtarzach. Piotr wyszukał i zapalił nowe. Dopytywał
1268  1,  7 |                   kiedy blask świec pobladł i sprzęty bardziej widocznymi
1269  1,  7 |               wpływał chłód rzeźwy. Gałęzie i pręty ich, pławmy z liśćmi
1270  1,  7 |                    od przenikającego chłodu i nagle kroplisty deszcz z
1271  1,  7 |                        Kiedy niekiedy zimny i zwilgły wietrzyk nadwodny
1272  1,  7 |             gałęziami hiszpańskiego jaśminu i tulił w mokre liście, żeby
1273  1,  7 |                     poczęły dalekie wzgórza i pasma leśne na równinach.
1274  1,  7 |                 cudnobarwne. Pokrewne ziemi i niebu, opuszczały wodę dla
1275  1,  7 |                   pokropiła hyzopem cienie, i na jej wszechwładny znak
1276  1,  7 |          rozszerzały przezroczyste skrzydła i mdlejąc, wijąc się z żalu,
1277  1,  7 |                objął Rafała wpół lewą ręką. I Rafał nieśmiało ogarnął
1278  1,  8 |                     Roli tam było niewiele, i dopiero kapitan, wziąwszy
1279  1,  8 |                 dzierżawę, począł wyprawiać i obsiewać nieużytki. Tuż
1280  1,  8 |                    niej było wyraźne bruzdy i zagony. Gdy Rafał przebywał
1281  1,  8 |                    się ze starcem w rozmowę i dowiedział od niego wielu
1282  1,  8 |                    szewcem, ale robił także i inne roboty. Jak kilof do
1283  1,  8 |                jakby zastygłą żywicą. Broda i pejsy tak spłowiały na słońcu
1284  1,  8 |                     tak spłowiały na słońcu i w czasie pluchot, że przypominać
1285  1,  8 |               czasami przychodził na nowinę i własną ręką darł jałowce.
1286  1,  8 |                    jałowce. Ale pan kapitan i wtedy nie miał potrzebnej
1287  1,  8 |                    lubił usiąść na kamieniu i patrzeć, jak Uryś pracuje.
1288  1,  8 |             kamieniu, podparł głowę na ręce i patrzał. On patrzał, on
1289  1,  8 |                  nie o zarobek, nie o jadło i napitek, nie o tutejsze,
1290  1,  8 |                  kładzie śmiertelną koszulę i zacznie mówić pacierze,
1291  1,  8 |                    On się przepasał płachtą i sam siał. Urysiowi jest
1292  1,  8 |              piórach szerokich, rozwiewnych i mieniących się w słońcu.~
1293  1,  8 |                      Opuścił go ze śmiechem i tylko czasami, z głębi brzozowego
1294  1,  8 |            rozległych łąkach, w dziewiczych i niedostępnych rokitach nad
1295  1,  8 |                 stawem, przepędzał dni albo i wieczory, pogrążony w gnuśne
1296  1,  8 |             skurczony na kępie wśród wiklin i tataraków, niby to czatując
1297  1,  8 |               pospolity wyrywał go z marzeń i pędził ku domowi. Częstokroć
1298  1,  8 |             rzecznych, łąk w czerwcu, gajów i dzikich odłogów miały dla
1299  1,  8 |                przeczucia nad wodą błękitną i ruchomą, zmienną i słabą,
1300  1,  8 |                 błękitną i ruchomą, zmienną i słabą, których widok rozdzierał
1301  1,  8 |                     w ciszę niezgruntowaną, i gdy w nim budziły się i
1302  1,  8 |                     i gdy w nim budziły się i rosły marzenia o szczęściu,
1303  1,  8 |                     szczęściu, serce męskie i myśl wspaniała, wysoko pod
1304  1,  8 |                    było widać całą okolicę, i ustawiał je na kobierczyku.
1305  1,  8 |                głowa o tylną poręcz krzesła i oczy zwrócone w niebo. W
1306  1,  8 |                   wątłe balsaminy, goździki i kępy bratków, biła woń rezedy.~
1307  1,  8 |               pańskie, on pilnował parobków i dziewuch folwarcznych, doglądał
1308  1,  8 |                 folwarcznych, doglądał koni i bydła, stodół i śpichlerza,
1309  1,  8 |               doglądał koni i bydła, stodół i śpichlerza, śpiżami i kuchni..
1310  1,  8 |                stodół i śpichlerza, śpiżami i kuchni.. Sam także gotował
1311  1,  8 |                   swoich przegniłych dachów i ścian zmurszałych.~Jednego
1312  1,  8 |                     w cieniu lip obok brata i miał za chwilę wyruszyć
1313  1,  8 |                     drzemiące dźwignęły łby i poczęły naszczekiwać. Za
1314  1,  8 |                      dał się słyszeć turkot i wkrótce w tumanie kurzawy
1315  1,  8 |                 ręce lokaja płócienny kitel i z pięknym ukłonem zbliżał
1316  1,  8 |                   kostiumu z ciemnego sukna i lśniącego obuwia. Książę
1317  1,  8 |                     z uśmiechem do kapitana i serdecznie ściskał jego
1318  1,  8 |                     które w lokach spadały, i wdychania zapachu wódek,
1319  1,  8 |                    w Grudnie. Sił mam coraz I mniej... - tłumaczył się
1320  1,  8 |                     puszczał kilkakroć, ale i to nie przyniosło zdrowia.
1321  1,  8 |                  Mamina Dechamps? A Chillet i francuszczyzna przymusowa?
1322  1,  8 |                     łza spłynął z jego oczu i zawisł na wargach.~- Śliczna
1323  1,  8 |               gdzieś miejscu. Bliżej Grudna i świata! Chciałbym częściej
1324  1,  8 |                      Tu pusto w tych lasach i piaskach, jakoś posępnie
1325  1,  8 |                    piaskach, jakoś posępnie i nieswojo.~- Być może, ale,
1326  1,  8 |                    jałowcowe, staw szlamuję i zarybiam, łąki osuszam.
1327  1,  8 |                          rzekł Piotr oschle i równie szorstko -- nie osiadłby
1328  1,  8 |                    do kieszeni, schylił się i znacząco powiedział:~- Jestem
1329  1,  8 |              podniósł na niego oczy znużone i rzekł z niechęcią:~- Nie.
1330  1,  8 |                    wzdragał patrzeć w życie i poić nim, pókiś młody? Czytam
1331  1,  8 |                   straszne... - rzekł Piotr i zaśmiał się szyderczo długim
1332  1,  8 |                zaśmiał się szyderczo długim i ostrym śmiechem.~Oczy księcia
1333  1,  8 |                   Oczy księcia omgliła duma i wzgarda. Mówił z wolna i
1334  1,  8 |                    i wzgarda. Mówił z wolna i grzecznie:~- Dziś już mowa
1335  1,  8 |             bolesnych hieroglifów.~- Bo też i obiektu samego rozmowy nie
1336  1,  8 |                     tyś mię zawsze odmawiał i sam... za nic, choć obaj
1337  1,  8 |               milczeniu książę rzekł twardo i sucho:~- Jest to sztych
1338  1,  8 |                     niebo nad głową. Słońce i nam świeci. Podnieść oczy
1339  1,  8 |                Podnieść oczy winni jesteśmy i żyć. Piotrze, mówisz, żeś
1340  1,  8 |                nikomu szkody nie przyniosło i dziś nie przynosi.~- Tobie
1341  1,  8 |              pływaków. O jednego też mniej. I to wszystko. Niech inni
1342  1,  8 |                 Niech inni podnoszą głowy - i żyją.~- Nie chciałbym mieszać
1343  1,  8 |                   Nie chciałbym mieszać się i wchodzić w twe życie...
1344  1,  8 |                  glicie stawaliśmy w szkole i w polu. Widziałeś mię przy
1345  1,  8 |                      rzekł Piotr grubiańsko i ordynarnie. - Żółkiewski
1346  1,  8 |                mieczem swego Boga.~- Bo też i było o co karku pod cios
1347  1,  8 |             Wyszedłem był wówczas ze szkoły i na owe sprawy patrzałem
1348  1,  8 |            płachtami, budy z gałęzi, żerdzi i darniny, gorejące ogniska,
1349  1,  8 |                 woły naszego kontrkandydata i pieczono ćwierci na rożnach.
1350  1,  8 |                     na rożnach. Beczki piwa i miodu, kufy gorzałki - cha,
1351  1,  8 |             gorzałki - cha, cha! - stały tu i owdzie, a dokoła nich taczała
1352  1,  8 |                     szklankami, z dzbankami i skorupami w ręku istna horda
1353  1,  8 |                    szkapska wałęsały się tu i owdzie, łudząc do reszty,
1354  1,  8 |                wysmarowanych dziegciem albo i bez butów, ujrzawszy nas
1355  1,  8 |              poczęli coś wniebogłosy ryczeć i wyrywać z pochew szable.
1356  1,  8 |                    to już wszystko rozważył i na jedno przystał.~- Temu
1357  1,  8 |                   samotności, wśród śniegów i lodów, myślałem i ja także
1358  1,  8 |                   śniegów i lodów, myślałem i ja także dniami i nocami.
1359  1,  8 |                  myślałem i ja także dniami i nocami. Myślałem głównie
1360  1,  8 |               maczali koniec palca w wodzie i zwilżali moje zgorzałe wargi.
1361  1,  8 |                     Znalazłem w sobie skałę i na niej stanąwszy uczułem
1362  1,  8 |               stanąwszy uczułem moc w duszy i siłę w oczach. Przestałem
1363  1,  8 |                 Przestałem być niewolnikiem i oczy moje nabrały blasku.
1364  1,  8 |                   tych samych miejscach był i twój Żółkiewski, kiedy króla
1365  1,  8 |                     Żółkiewski, kiedy króla i wszystką Rzeczpospolitą
1366  1,  8 |                   wypomnienia zniewag budzą i dziś jeszcze po nocach.
1367  1,  8 |                  waćpan?~- Słyszę dobrze.~- I nie myśl, żem spodlał. Nie!
1368  1,  8 |                    pusta - to prawda. Pusta i opuszczona jak stary cmentarz.
1369  1,  8 |                     wybite albo zasłonione. I moje tam własne gniazdo
1370  1,  8 |          Południowych... Skoro tak, to może i mnie łatwiej będzie odegrać
1371  1,  8 |                 mnie za huzara, za kucharza i podstarościego. Chciałbym
1372  1,  8 |                wioskę. Jest to włość nędzna i bardzo biedna. Pańszczyzna
1373  1,  8 |                     każę rozpatrzyć wartość i jakość ich ziemi, znieść
1374  1,  8 |                  jest mój własny, mam braci i siostry nieletnie, toteż
1375  1,  8 |                brata wściekły w sobie gniew i taki poryw dumy, jak nigdy
1376  1,  8 |             służalcza czołobitność w zimnym i wyniosłym oficerze, nie
1377  1,  8 |                  Oczy miał szeroko rozwarte i pełne łez. Rozchylone usta
1378  1,  8 |               chwili zwrócił się do księcia i prześliczną chudą ręką ścisnął
1379  1,  8 |                 żołnierz zdążył schylić się i objąć kolana książęce, nowe
1380  1,  8 |                 Wzrok jego był pełen gniewu i szyderstwa.~- Nie znoszę
1381  1,  8 |               zdrowa, wielka, silna rasa, a i twoja, przypuszczam, otrząsa
1382  1,  8 |                   uczułem w sobie owe słabe i godne wzgardy obszary ducha,
1383  1,  8 |                   Olbromskiego targnęła się i prawa ręka zaczęła niecierpliwie
1384  1,  8 |               ruchem dźwignął się z krzesła i rzekł przez zęby ściśnięte:~-
1385  1,  8 |                   zbliżył się do swego pana i zaczął do niego coś mówić
1386  1,  8 |                 ręce, wziął go jak niemowlę i niósł do domu. Piękna głowa
1387  1,  8 |                 wszedł do pierwszej stancji i był na jej środku, niespodzianie
1388  1,  8 |                środku, niespodzianie ostrym i dzikim głosem czegoś wrzasnął
1389  1,  8 |                  głosem czegoś wrzasnął raz i drugi. Rafał przypadł do
1390  1,  8 |                    lity kamień odwaliła się i głucho wsparła o futrynę.
1391  1,  8 |                     zawarty w tych ustach - i oczy. Nieruchome przeźroczyste
1392  1,  8 |                     pola. Patrzały łagodnie i ciekawie, z żałosnym przymileniem.
1393  1,  8 |                odłogi, zmierzchły, zastygły i skostniały. Wątłe jego ciało
1394  1,  8 |                    rękę pod bezwładną głowę i chciał złożyć zmarłego na
1395  1,  8 |                    wilk rozszarpywał piersi i wydzierał serce.~- Niech
1396  1,  8 |                   brat jeszcze widzi ziemię i wodę. Może słyszy ostatni
1397  1,  8 |                   ostatni raz szelest liści i całuje go w mrokach ostatnim
1398  1,  8 |                Odstąpili tedy obaj ze czcią i, z dala stojąc, modlili
1399  1,  8 |                  Ale wnet chłop począł łkać i stękać. Bił się w piersi
1400  1,  8 |                      jakby pozywanie na sąd i zaprzysięganie wobec życia.
1401  1,  8 |                sparzeniu, strzepnął palcami i kazał Michcikowi położyć
1402  1,  8 |                     w zamyśleniu na krześle i przypatrywał się nieboszczykowi.
1403  1,  8 |                 która zmarłemu za sypialnię i kancelarię służyła. Przysiadł
1404  1,  8 |                    rozglądać się w rzeczach i uczuł łakomą żądzę posiadania
1405  1,  8 |                 lśniący stalowym połyskiem, i czekał chwili właściwej,
1406  1,  8 |                    pytania, czuł przestrach i chęć ucieczki. Tymczasem
1407  1,  8 |                    żądza zagarnięcia klucza i otworzenia szuflady, ciekawość,
1408  1,  8 |                     tam być może, paliła go i podrywała z miejsca. Wtem
1409  1,  8 |                 klucz na ziemi, podniósł go i oddał Rafałowi mamrocząc
1410  1,  8 |                    oddał Rafałowi mamrocząc i wskazując gestem, że to
1411  1,  8 |                 ciekawego:~Trocha pieniędzy i papiery, przeważnie oficerskie,
1412  1,  8 |                plany, mapki piórem rysowane i listy. Był także osobny
1413  1,  8 |           systematycznie, związał sznurkiem i postanowił zatrzymać dla
1414  1,  8 |                   spadku, otwieraniem szafy i kuferka, a nade wszystko
1415  1,  8 |            spostrzegł, kiedy książę wyszedł i odjechał. Wówczas zlustrował
1416  1,  8 |               przeznaczył w myśli dla matki i sióstr. Zajęcia tego rodzaju
1417  1,  8 |                  Gintułta, świece kościelne i babę-trupiarkę. Wnet zapalono
1418  1,  8 |               wysokich czarnych lichtarzach i ustawiono je dwoma rzędami
1419  1,  8 |                    który za stopień służył, i nie mówiąc do siebie patrzeli
1420  1,  8 |                     brzegi ciemnych obłoków i wyniknęły niezliczone ich
1421  1,  8 |                     przestrzenie, otchłanie i wysokości ukazały się oczom
1422  1,  8 |                     obwódka, zrazu niejasna i pełna lęku, poczęła się
1423  1,  8 |                Wkrótce stała się świetlista i silna niby namiętny, daleki,
1424  1,  8 |                   błysk zważył się na Cyplu i rozpędziwszy ciemności zleciał
1425  1,  8 |               ziemię, lasy, pola, pustkowia i wszystkie tajemnice nocy.
1426  1,  8 |                    grubym, falistym złotem, i znikała w żywiole ciemności.
1427  1,  8 |                   depcące jedwabną głębinę, i daleki, daleki kwiat lilii
1428  1,  8 |                      który przepłynął okrąg i coś mu nakazywał czy głosił.
1429  1,  8 |                    ją na pierwszej stronicy i przy jasnym blasku księżyca
1430  1,  8 |                      Został poza mną ojciec i poza mną została matka.
1431  1,  8 |                   została matka. Jestem sam i sam idę, podobnie jak same
1432  1,  8 |                  obłąkanego człowieka, idąc i powracając od ściany do
1433  1,  8 |                   bez końca, po izbie nędzy i nicości.~Najlepszy towarzysz
1434  1,  8 |                nicości.~Najlepszy towarzysz i ostatni przyjaciel, sen,
1435  1,  8 |                 nieustannie otwartą źrenicą i, wzdychając boleśnie, odchodzi
1436  1,  8 |                     by się stał samym tylko i dla swego celu istniejącym
1437  1,  8 |                  nie ma siły wytężyć kroku, i ci wreszcie, ostatni, którzy
1438  1,  8 |                     na poły umarli, bez sił i tchu, u stopy mojej wiecznie
1439  1,  8 |                     mi widok zorzy porannej i zorzy wieczornej. Usłyszałem
1440  1,  8 |                  bagnetów, w szczęku szabel i lanc pędzącej konnicy, gdy
1441  1,  8 |                  oszalałe źrebce trzęsą się i stękają, a zdrowy i tęgi
1442  1,  8 |                     się i stękają, a zdrowy i tęgi żołnierz dygoce na
1443  1,  8 |                  zropiałą, aż do wzdrygnień i tchórzliwych skuleń ciała,
1444  1,  8 |                   do potu zmazującego czoło i do nikczemnych łez?~Czemuż
1445  1,  8 |                jednym chłopskim spojrzeniem i jednym pogłaskaniem uciszyłeś
1446  1,  8 |                     bezczynnie, tylko senne i nędzne przeczucie mówi mi
1447  1,  8 |                   jego wichrzatymi chmurami i z jasną otchłanią lazuru.
1448  1,  8 |                   przeczucie z duszy mojej, i tylko ciemność bardziej
1449  1,  8 |                     stopy dotknąłem źrenicą i ustami spalonymi przez męczarnię,
1450  1,  8 |                piersi przebiegłe zwątpienie i chytry rozmysł, które się
1451  1,  8 |                    do mózgu, lecz do serca, i walą się w spracowane, cięższe
1452  1,  8 |                  nim leży cięższe od głazu, i daj mu odpocząć u stopy
1453  1,  8 |               wyrwij z serca niewierną myśl i wlej w nie błogosławioną
1454  1,  8 |                  błogosławioną potęgę ciszy i zaufania.~Niech się raz
1455  1,  8 |                   na łonie Twoim krzywdę mą i niechaj zazna serce moje
1456  1,  9 |                     Wrócił tedy do Wygnanki i zajął się wysłaniem listu
1457  1,  9 |               rodziców. Nim napasiono konia i nim się sam goniec odpowiednio
1458  1,  9 |                wreszcie Rafał list obmyślił i wystylizował, miało się
1459  1,  9 |               suchej nitki, wrócił z trumną i ułożył w niej na wieczny
1460  1,  9 |               pojazdów, kilka bryk, bryczek i wozów. To książę Gintułt
1461  1,  9 |                Gintułt z całą swoją rodziną i dworem przybył dla asysty
1462  1,  9 |                wyskakiwały z karet, bastard i powozów młode i stare, prześliczne
1463  1,  9 |                     bastard i powozów młode i stare, prześliczne i paskudne
1464  1,  9 |                  młode i stare, prześliczne i paskudne kobiety, wspaniali
1465  1,  9 |                 także proboszcz z organistą i służbą kościelną.~Dzień
1466  1,  9 |                     służba leśna, stangreci i lokaje zapalili smolne kagańce.
1467  1,  9 |              czterokonny wóz, wysłany słomą i okryty wielkim kobiercem.
1468  1,  9 |                 kobiercem. Na nim ustawiono i przymocowano powrozami trumnę.
1469  1,  9 |                  Gintułt, za nim owe piękne i brzydkie panie. Szaty ich
1470  1,  9 |                  daleko, wioska ruszyła się i postępowała w dali od pańskiego
1471  1,  9 |                 dwie lesiste góry nad rzekę i brzegiem jej ciągnęła. Był
1472  1,  9 |                     porznięty wyrwami, a tu i owdzie zawalony mnóstwem
1473  1,  9 |             Żołnierz podnosił wówczas głowę i blade, osłupiałe oczy wlepiał
1474  1,  9 |                     twarzach większości pań i panów malowała się szczera
1475  1,  9 |                  topole, graby, klony, dęby i buki.~Teraz, gdy w ich wnętrza,
1476  1,  9 |                    widłach, odnogach, trój- i czterozębcach, w splotach
1477  1,  9 |               piersiach, plecach, ramionach i rękach, które coś dźwigają...~
1478  1,  9 |                  półszept zbudzonych ze snu i zdumionych liści...~Rafał
1479  1,  9 |                    liści...~Rafał zląkł się i zadrżał.~Ach, jakże straszny,
1480  1,  9 |                     korona jego cofnęła się i ukryła. Teraz inne przemawiały
1481  1,  9 |                  inne przemawiały z wysoka. I dziwna rzecz! Jedne wchłaniały
1482  1,  9 |          obojętnością świadomą swej głuchej i ślepej siły, a były przecie
1483  1,  9 |                 ślepej siły, a były przecie i takie, co płakały jak żywy,
1484  1,  9 |                  Serce Rafała dźwignęło się i podniosło ku owym drzewom.
1485  1,  9 |                zbrużdżone, o barwie deszczu i szarugi... Rózgi chwiejące
1486  1,  9 |                   rękę. Rafał otrząsnął się i ujrzał przy sobie księcia
1487  1,  9 |                      Nie, broń Boże!~- Nie? I.. broń Boże?~- Proszę księcia
1488  1,  9 |                 takiego?~Rafał zająknął się i teraz dopiero ujrzał w głowie
1489  1,  9 |                     wtem wrócił się jeszcze i dodał z uśmiechem:~- Możesz
1490  1,  9 |              szlachciurę, wskazał mu Rafała i wydał jakieś zlecenia. W
1491  1,  9 |                   mocniejsza jest nad dzień i noc, nad przestrzeń niedościgłą
1492  1,  9 |               ludzkimi, nad słońce, księżyc i gwiazdy...~
1493  1,  10|                 dawną symetrię ogrodu, a tu i owdzie gaje młodej leszczyny
1494  1,  10|                   sklepione jak w więzieniu i okna zakratowane. Grube,
1495  1,  10|                      z korynckimi kolumnami i architrawem ozdobionym sztukateriami,
1496  1,  10|                   otłuczone, kolumny czarne i ogołocone jak słupy wiorstowe.
1497  1,  10|                    głębi parku kryły się tu i owdzie między drzewami murowane
1498  1,  10|                    między drzewami murowane i drewniane domki, ozdobne
1499  1,  10|                    drewniane domki, ozdobne i kształtne. Jeden z takich
1500  1,  10|                   wejściem w stylu gotyckim i oknem jak w kaplicy. Nade