Tom, Rozdzial

6501  3,  11|                 Znajdował szczególną rozkosz w dotykaniu się ręką, w obejmowaniu
6502  3,  11|                rozkosz w dotykaniu się ręką, w obejmowaniu trwożliwą źrenicą
6503  3,  11|                      dobrowolnie, postępując w mroki podziemia, wiedziony
6504  3,  11|               człowieka... Rozkosz znajdował w tych złudach. Stawał się
6505  3,  11|                     tych złudach. Stawał się w głębi lochów sam dla siebie
6506  3,  11|               wsłuchiwał się bardzo ciekawie w pogwary ludku o tych lochach,
6507  3,  11|                pogwary ludku o tych lochach, w gadki o przejściach podziemnych,
6508  3,  11|                     przejściach podziemnych, w legendy przysypane gruzem
6509  3,  11|                       Z wolna wytworzyło się w jego sercu łaskawe przyzwolenie
6510  3,  11|                      światła, które tylekroć w ciemne noce widzieli ludzie
6511  3,  11|                       Powiadał sobie wówczas w duchu, że przecie nie masz
6512  3,  11|                    wiekuistej wigilii nocnej w tej świątyńce, gdzie się
6513  3,  11|          kaplicy-celi Jacka Odrowąża wyrosła w tym czasie jak gdyby żyła
6514  3,  11|                   wystającym kawałku żerdzi, w miejscu gdzie w trzynastym
6515  3,  11|                      żerdzi, w miejscu gdzie w trzynastym wieku istniały
6516  3,  11|                  dominikańskie, zapatrzonego w uroczy portal północny,
6517  3,  11|                      uroczy portal północny, w ozdobne łuki półkoliste
6518  3,  11|                   dachu kolegium jezuickiego w dymnikach, tak dobrze sobie
6519  3,  11|                  zmarnowały adiutanta. Toteż w nocy z 15 na 16 czerwca,
6520  3,  11|                     Dopadł jakiejś stancyjki w domu księżym, stojącym w
6521  3,  11|                     w domu księżym, stojącym w głębi podwórza. Całe to
6522  3,  11|                uciekli. Olbromski rzucił się w ubraniu na łóżko napotkane
6523  3,  11|                     Kule te śmigały jak race w dzień godowy, z hukiem pękały
6524  3,  11|                      godowy, z hukiem pękały w powietrzu, miotając ogień
6525  3,  11|                 olbrzymi żagiel ognia. Pożar w podwórzu! Palił się jakiś
6526  3,  11|                      dach je okrywający stał w ogniu. Wiatr wionął i oto
6527  3,  11|                   musnęły dachy połaci domów w ulicy Panny Marii. Stare,
6528  3,  11|                  słot i wichrów! Teraz same, w jednej chwili wydane na
6529  3,  11|                przeraźliwa od krzyku. Trzask w niej słychać wszechmocnego
6530  3,  11|                Rafałowi niewymowny żal serce w piersiach zatargał. Dziecięce
6531  3,  11|                     czarnych dachów zrosłych w jedno, podobnych do siodeł
6532  3,  11|                       Ale przecie ocknął się w mig.~Spojrzy, aliści pożar
6533  3,  11|                Dżiordżiego, Greka. Poskoczył w rynek. Ujrzał w pobliżu
6534  3,  11|                    Poskoczył w rynek. Ujrzał w pobliżu ratusza tłum żołnierzy
6535  3,  11|                   sikawki. Garstka mieszczan w koszulach i portkach na
6536  3,  11|                     lamentując i rwąc włosy. W mgnieniu oka Rafał ich zaprzągł
6537  3,  11|               sikawek, żeby nie puścić ognia w rynek. Teraz wszystek motłoch
6538  3,  11|                powtarzać:~- Nie puścić ognia w rynek!~- Lać ściany! Rąbać
6539  3,  11|                       daszki i przyciesie, - w ziemię wrosłe. Cała już
6540  3,  11|                     poczną bić coraz gęściej w płomienie. Na ludzi padła
6541  3,  11|                      zaniechał ratunku. Idąc w kierunku kolegiaty, usłyszał
6542  3,  11|                  rozbite sprężyny i wagi, aż w powszechnej ruinie zapadły
6543  3,  11|                   powszechnej ruinie zapadły w nicość. Przez kopułę kolegiaty
6544  3,  11|                 granatów, które do kruchty i w środek nawy popadały. Szeroka
6545  3,  11|                Świętego Pawła, które stanęły w ogniu, nad Krakowskim Przedmieściem,
6546  3,  11|                     górze sandomierskiej jak w biały dzień. W dali, pod
6547  3,  11|            sandomierskiej jak w biały dzień. W dali, pod łuną, sterczały
6548  3,  11|             sterczały czarne widma spalonego w pierwszym szturmie kościoła
6549  3,  11|                    Olbromski poszedł z rynku w parów północny. Wiedział,
6550  3,  11|                  Istotnie Sokolnicki wydawał w tym miejscu rozkazy. W chwili
6551  3,  11|               wydawał w tym miejscu rozkazy. W chwili gdy Rafał zbliżał
6552  3,  11|              Austriakach, a teraz wymierzone w ich kolumny idące Jagiellońską
6553  3,  11|             pułkownika Weyssenhoffa, pędzące w cwał na wzgórze Świętopawelskie.
6554  3,  11|                      Pobiegł z nimi i trafił w wir najzacieklejszej bitwy.
6555  3,  11|                  Weyssenhoffa uszykowali się w kolumnę na kościelnym cmentarzu.
6556  3,  11|                mordercza bitwa na nasypach i w fosach. Zrazu umiejscowiona
6557  3,  11|                  fosach. Zrazu umiejscowiona w wyłomie baterii czwartej,
6558  3,  11|                    stopniowo rozciągnęła się w obiedwie strony za kościół
6559  3,  11|               naokoło miasta, pożar olbrzymi w śródmieściu, dawały widzieć
6560  3,  11|                 skierował się wielkimi kroki w wąwóz Świętego Jakuba, ażeby
6561  3,  11|                     słuchając dalej, pobiegł w parów, skręcił na lewo i
6562  3,  11|                      skręcił na lewo i dążył w górę między pachnącymi ogrodami,
6563  3,  11|                  wydał właśnie rozkaz:~- Bić w klasztor benedyktynek na
6564  3,  11|                   wałowe poczęły miotać kule w klasztor i ogród kościelny,
6565  3,  11|                  klasztor i ogród kościelny, w mury cmentarza i dzwonnice
6566  3,  11|                    zdobyte przez Austriaków. W tej samej chwili nadbiegli
6567  3,  11|                      Nasz.~- Czy oblegany?~- W tej chwili jeszcze nie.
6568  3,  11|                    Dasz mi znać, ale dopiero w takiej chwili, gdyby się
6569  3,  11|                      Gintułta, poumieszczani w oknach i korytarzach klasztoru,
6570  3,  11|                   klasztoru, na poddaszach i w dymnikach, na wieży i za
6571  3,  11|                  mając żadnej broni, z laską w ręku przechadzał się między
6572  3,  11|                      i nieopatrzne. Wchodził w środek szeregów, krzyczał,
6573  3,  11|                   przebiegał obwód umocniony w poszukiwaniu dowódcy oddziału,
6574  3,  11|                 Jeszcze mu kto przez pomyłkę w łeb strzeli...~- Gdzie ja
6575  3,  11|                    ja go wezmę?~- Zamknij go w kaplicy Świętego Jacka.~-
6576  3,  11|                       Książę Gintułt skoczył w stracony wyłom i podniecał
6577  3,  11|                    chwycił z ziemi karabin i w gronie kilkunastu woltyżerów
6578  3,  11|              kilkunastu woltyżerów poskoczył w fatalny kąt. Zwarli się
6579  3,  11|                     glinach i runął na twarz w rów za wałem. W mgnieniu
6580  3,  11|                     na twarz w rów za wałem. W mgnieniu oka rzuciło się
6581  3,  11|                       Ale się nie dat. Wstał w błocie rowu na kolana i
6582  3,  11|                    brzega draba między oczy, w piersi drugiego. Targnął
6583  3,  11|                    dał rady. Powtórnie runął w błoto rowu na wznak, czując,
6584  3,  11|                czując, że traci siły. Plunął w pysk najbliższemu, który
6585  3,  11|            całkowicie przywalił. Charknął mu w ślepie:~- Prędzej morduj,
6586  3,  11|                      Depcą po nich, leżących w rowie, walą się w jamę zdobytą.
6587  3,  11|                   leżących w rowie, walą się w jamę zdobytą. W szańcu krzyk,
6588  3,  11|                     walą się w jamę zdobytą. W szańcu krzyk, zgiełk, strzały,
6589  3,  11|                  minuty długie jak stulecia. W pewnej chwili wysłuchawszy,
6590  3,  11|                chłopów Gintułta, zaczajonych w poprzecznym parowie. Wnet
6591  3,  11|               poprzecznym parowie. Wnet byli w ich tłumie. Książę dał się
6592  3,  11|                Michcikiem na dno wąwozu. Już w ten wąwóz z obwodu murów
6593  3,  11|                     i pędzonej odepchnął ich w głąb rozpadliny.~Stamtąd
6594  3,  11|                      szykował lud żołnierski w kolumnę, która by weszła
6595  3,  11|                     kolumnę, która by weszła w obręb baterii czwartej Świętego
6596  3,  11|                 książę zaczepił niezwłocznie w sposób ostry i wyzywający:
6597  3,  11|                  pozostanie. Jakże mam ludzi w nich trzymać!~- Czemuż to
6598  3,  11|                      klasztor Austriaki, ale w nim zginą.~Książę, nie słuchając
6599  3,  11|                     baterie. Ludzie, stojący w milczeniu u armat i strzelnic,
6600  3,  11|                 dopadł miejsca generalskiego w tej właśnie chwili, kiedy
6601  3,  11|                      z niego noga austriacka w wąwóz nie zeszła.~Kanonierowie
6602  3,  11|                    Świątynia stała przed nim w lunie, w blasku ognistym,
6603  3,  11|                     stała przed nim w lunie, w blasku ognistym, zgrzybiała,
6604  3,  11|                 świętego Jakuba, że już jest w baterii "numer czwarty",
6605  3,  11|                  zapełnił, że ciągnie działa w obręb klasztoru, ażeby stamtąd
6606  3,  11|                 klasztoru, ażeby stamtąd bić w Sandomierz. Generał skinął
6607  3,  11|                     siłą i odepchnęli. Wtedy w męce bezrozumnej skoczył
6608  3,  11|                    sekcyjny pchnął go szpadą w piersi. Żołnierze odtrącili
6609  3,  11|                    zjeżyła na głowie. Ujrzał w duszy swej moc przysięgi
6610  3,  11|                    Skoczył ku trzeciemu, ale w tej chwili runął na ziemię,
6611  3,  11|               spostrzegł, że leży pod murem, w wąskiej uliczce, która prowadziła
6612  3,  11|                       Z Gór Pieprzowych biją w miasto armaty, zza Wisły
6613  3,  11|                      niosący księcia, biegną w podskokach, rozglądają się,
6614  3,  11|                  lustrują miejsce. Zawrócili w jakiś brukowany dziedziniec
6615  3,  11|               okrągłego ogrójca czy kostnicy w głębi długiego podwórza.
6616  3,  11|                      poły zburzonych zbiegli w głąb ciemnego lochu. Ujrzeli
6617  3,  11|                      ciemnego lochu. Ujrzeli w podziemiu tym skupionych
6618  3,  11|                     ludzi. Kobiety, siedzące w kucki nad kołyskami, powitały
6619  3,  11|                   milczały. Rozejrzawszy się w mroku, ujrzał dalszy ciąg
6620  3,  11|                    bramy i ciasne korytarze, w gęstym mroku. Aż oto w jednym
6621  3,  11|                       w gęstym mroku. Aż oto w jednym miejscu przyjmie
6622  3,  11|                czystsze powietrze... Ujrzeli w górze sklepienia zakratowane
6623  3,  11|                      Rafała obok. Sam usiadł w kącie.~Książę z wolna przychodził
6624  3,  11|                   jednolita smuga półblasku, w dole rozpraszała się i nicestwiała.
6625  3,  11|                  przywykły do mroku, dojrzał w głębi jakoby wzgórze szare,
6626  3,  11|                      podszedł bliżej. Wielka w głębi pieczara była zawalona
6627  3,  11|                     kości śmieje się z niego w ciszy...~
6628  3,  12|                                 Narożna izba~W nocy 30 czerwca, po zupełnym
6629  3,  12|                    Wisły. Michcik, przebrany w mundur ułana Dziewanowskiego,
6630  3,  12|               Dziewanowskiego, zdobył gdzieś w mieście konia-chabetę i
6631  3,  12|                     śladu. Przez chwilę czuł w sobie gniew, gniew najbardziej
6632  3,  12|                      śladu. Ale zmiażdżył go w sobie młotem potężnej myśli:~
6633  3,  12|                      myśli:~Teraz do Tarnin!~W skok zjechali z góry. W
6634  3,  12|                      W skok zjechali z góry. W mieście bezpańskim, bezbronnym
6635  3,  12|                Pomknęli ku Samborowi co pary w koniach, żeby przed jasnym
6636  3,  12|                   dniem wjechać między pola, w wąwozy. Słońce wschodziło,
6637  3,  12|               Goryczanami wzuli się na prawo w wąwozik i wjechali w mylne
6638  3,  12|                   prawo w wąwozik i wjechali w mylne i wąskie drogi. W
6639  3,  12|                      w mylne i wąskie drogi. W dali, w dali na wzgórzu
6640  3,  12|                      i wąskie drogi. W dali, w dali na wzgórzu widać było
6641  3,  12|               Tarniny. Konie jeźdźców weszły w koleje i ocierały się bokami.
6642  3,  12|                  Słowa bez związku snuły się w jego poczerniałych wargach.
6643  3,  12|                      szwanku dopaść do domu. W Sandomierzu nie było gdzie
6644  3,  12|                   były oficerów i żołnierzy, w prywatnych domach panowała
6645  3,  12|            towarzyszyło każdemu ich krokowi. W ciągu straszliwych dni kapitulacji,
6646  3,  12|            kapitulacji, wyjścia sił polskich w stronę Zawichosta i panowania
6647  3,  12|                      panowania austriackiego w mieście, Rafał zgłębiał
6648  3,  12|                      przeistoczył się niemal w zdrajcę, w podkomendnego,
6649  3,  12|           przeistoczył się niemal w zdrajcę, w podkomendnego, który niweczy
6650  3,  12|                     dziwo... Wraca oto znowu w progi domowe nie jak zwycięzca
6651  3,  12|                    Za Chobrzanami wzięli się w lewo ku Koprzywnicy. Z prawej
6652  3,  12|                      były pogniecione, wbite w ziemię przez pułki konnicy
6653  3,  12|                      sosnowy na wzgórzu, czy w nim aby nie czai się patrol
6654  3,  12|                     i poświstu zięb. Co siły w koniach zjechali w dolinę
6655  3,  12|                      siły w koniach zjechali w dolinę Koprzywianki i zbliżyli
6656  3,  12|                    przed oczyma Rafała! Cały w gęstym obłoku... Środkiem
6657  3,  12|                        Środkiem jego biegnie w dół, po zboczu góry, aleja
6658  3,  12|                      owocu, wszystka skąpana w barwie. nad wszelkie słowo
6659  3,  12|                    uroczej. Wilgi wykrzykują w gęstwinach starych wiśnio
6660  3,  12|               niezrównany owoc. Cień jeszcze w sadzie, czad od tysiąca
6661  3,  12|                   modrzew buja wierzchołkiem w lazurze nieba, a lśniące
6662  3,  12|        siostrzyc-wierzb, na dziedziniec. Już w ganku siedział na drewnianym
6663  3,  12|                  zydelku stary pan Olbromski w swej wyszarzanej bekieszy
6664  3,  12|             przeszywał przybyszów. Ale naraz w zgrzybiałej, jakoby pleśnią
6665  3,  12|                     dziecko...~Krzyk powstał w całym domu. Poczęły wychylać
6666  3,  12|                   można poznać... Twarz cała w zmarszczkach i fałdach,
6667  3,  12|                    pół ubrana, przy nadziei, w jakim ósmym miesiącu.~Wszyscy
6668  3,  12|            uniesienia na widok Rafała, a już w zdumieniu słuchali wieści,
6669  3,  12|                    Gintułtowi. Gwałt powstał w całym domu, bieganie, znoszenie
6670  3,  12|                    jeno sam Michcik. Odziany w mundur ułana zabitego na
6671  3,  12|                      pół przytomny, patrzący w jeden kąt. Czoło miał jednostajnie,
6672  3,  12|                 niego starca.~Wszyscy wyszli w nadziei, że chory będzie
6673  3,  12|               wiadomość o wszystkim naraz, a w gruncie rzeczy usiłowano
6674  3,  12|                 tylko bez przeszkody patrzeć w Rafała. Staruszkowie obstąpili
6675  3,  12|             Tymczasem Zofka minęła powtórnie w sposób sekretny sień prowadzącą
6676  3,  12|                   zagryzioną wargą, wszystek w jedną jakąś myśl okuty jak
6677  3,  12|                   jedną jakąś myśl okuty jak w kajdany. Wsunęła się za
6678  3,  12|                  drzwi bez szelestu, wtuliła w kąt wedle pieca. Patrzy
6679  3,  12|                 Wszystko jak sen. Teraz jest w ciąży... I dopiero w takiej
6680  3,  12|                    jest w ciąży... I dopiero w takiej chwili zjawia się
6681  3,  12|                   jej spełnione? Książę leży w tej izbie, gdzie tylekroć
6682  3,  12|                  szkliste i nic nie widzące. W całym obliczu odbiło się
6683  3,  12|                    Usta szepcą wyrazy, które w ucho Zofki padają wyraźnie,
6684  3,  12|                      do ściany i przemieniła w cień nic nie wiedzący, a
6685  3,  12|                uzbrojenia. Michcik wskazywał w oddali, po drugiej stronie
6686  3,  12|              piechotę, które wolno zmierzały w tę stronę. Skoczyli obadwaj
6687  3,  12|                wyhodowane pod pańskim okiem, w ciemności, wypielęgnowane
6688  3,  12|                 których przybyli, wprowadził w gródze. Rafał zapinał popręgi.
6689  3,  12|                     siodłach. Wparli ostrogi w boki biegunów.~- Michcik! -
6690  3,  12|                   podwórza olbrzymimi susami w wąwozik kole cmentarza,
6691  3,  12|                     stamtąd na płaszczyznę i w zielone, jasne, szerokie
6692  3,  12|                szerokie pola. Ku Klimontowu! W konie! Lecą ,jak ów ranny
6693  3,  13|             degradacji i gorszych następstw.~W dniu 4 lipca, kiedy wszystkie
6694  3,  13|              wyruszyły z Radomia na południe w ślad za ustępującym nieprzyjacielem,
6695  3,  13|              przedniej straży kawaleryjskiej w Świętokrzyskie Góry od strony
6696  3,  13|             austriacka, i wkroczył ostrożnie w lasy. Zrazu wziął się na
6697  3,  13|                     siłami i być zaskoczonym w lesie. Ruszył tedy wolnym
6698  3,  13|          deszczyk-kapuśniaczek. Chłodne łąki w smugach i gazdach leśnych
6699  3,  13|                      jakoby dech żywy, idący w niebo ze świętych buków.
6700  3,  13|                     potargane brody a kłaki. W wilgotnym wietrze zachodnim
6701  3,  13|                 tejże nazwy leśną, zbudowaną w głębi puszczy, siedlisko
6702  3,  13|                 łamliwego kamyka. Ukazał się w ciemnicy jodłowej wyniosły,
6703  3,  13|                   dziedzińce klasztorne, czy w nich nie ma Austriaków.
6704  3,  13|                  przez trębacza miał z końmi w las uciekać na lewo, aż
6705  3,  13|                      za oberżą i znalazł się w ogrodzie. Gdy tam wszedł,
6706  3,  13|                badania, poszukiwań... Stanął w cichej altanie z dzikich
6707  3,  13|                  widomy na jawie sen. Był tu w tym ogrodzie małym dzieckiem,
6708  3,  13|                  drewnianej rynny wprawionej w ogrodowy mur, tu dudni,
6709  3,  13|                      dudni, jak gdyby wpadał w głębinę pustej stągwi, tam
6710  3,  13|                  drugiego muru i znowu ujęty w rynnę, wyciosaną w półpniu
6711  3,  13|                     ujęty w rynnę, wyciosaną w półpniu świerkowym, puszczony
6712  3,  13|                    wolność.~Spomiędzy drzew, w wylotach owocowych alejek,
6713  3,  13|           zawstydzając chyłkiem wbiega kędyś w gęste zastępy owocowych
6714  3,  13|                    czystości. Plamy wilgotne w narożnikach muru niby cień
6715  3,  13|                       przyrząd tak niezwykły w tych stronach... Albowiem
6716  3,  13|                    tych stronach... Albowiem w tych stronach nieznane jest
6717  3,  13|                 puszcz dzikich. Drogę, która w te miejsca prowadzi, mniszkom
6718  3,  13|                     zawdzięczyć, i cudny sad w dzikim boru, na kamienistym,
6719  3,  13|                   ogniska obozowe. Schwytali w stajni parobka i powzięli
6720  3,  13|                powzięli szybką wiadomość, że w nocy, nad samym rankiem,
6721  3,  13|                     nad samym rankiem, stało w klasztorze wojsko niemieckie
6722  3,  13|             oficerowie kazali sobie dać jeść w refektarzu, a potem wszystko
6723  3,  13|                      wiatru i wygrzewały się w cieple zacisza. Biała brzoza
6724  3,  13|                      długimi splotami gałęzi w żelazne pręty kościelnego
6725  3,  13|                okienko, okienko... Wydłubane w murze niewiarogodnej grubości,
6726  3,  13|                  kielich złoty. Drżą jeszcze w uszach straszliwe sylaby
6727  3,  13|                  sylaby słów kapelana, kiedy w niedzielny dzień stoi na
6728  3,  13|                      wsi o tym, co się stało w świątyni. Blady, ze zwieszoną
6729  3,  13|                  stułą zakrywa... A stuła mu w ręku drży.~Lud wszystek
6730  3,  13|                  święte komunikanty złodziej w nią zawinął i na ołtarzu
6731  3,  13|              wszystek, a grube mury kościoła w posadach swoich drżą. Któż
6732  3,  13|                   przez świętą Hostię patrzy w tłum. Jest głuchoniema wiara
6733  3,  13|                       Jest głuchoniema wiara w tym tłumie, że w takiej
6734  3,  13|           głuchoniema wiara w tym tłumie, że w takiej chwili kapłan wszystkie
6735  3,  13|                milczy aż do grobu. Widzi oto w tej chwili człowieka, co
6736  3,  13|                 wyłamał i święte komunikanty w sukience kielicha rzucił,
6737  3,  13|                   gdy wchodzą tłumem szumnym w progi kościoła. Jakże wydaje
6738  3,  13|                     ubogi i ciasny! Wszystko w nim z grubaśnego kamienia,
6739  3,  13|               wejściu kropielnica, wydłubana w głazie kwarcytu. W głębi,
6740  3,  13|                 wydłubana w głazie kwarcytu. W głębi, pod amboną, pomnik
6741  3,  13|                      pomnik rycerza śpiącego w zbroi, wykuty przed wiekami
6742  3,  13|                  zbroi, wykuty przed wiekami w pięknym włoskim marmurze,
6743  3,  13|         troskliwością na każde Godne Święta.~W miejscu szumnego napisu
6744  3,  13|                 leżącą postacią rycerza znać w wapnie wgłębienia liter,
6745  3,  13|                   Sic transu gloria mundi...~W ołtarzu wyzłocony posążek
6746  3,  13|                      Katarzyny, która trzyma w ręce koło swego męczeństwa
6747  3,  13|               sczerniałych obrazach. Słychać w ciszy jakowyś szept... Jest
6748  3,  13|                      może ćwierkanie piskląt w gniazdach jaskółczych, a
6749  3,  13|                  czesze.~Żołnierze poklękali w środku kościoła, oficer
6750  3,  13|                środku kościoła, oficer siadł w ławce i zatonął w marzeniu,
6751  3,  13|                      siadł w ławce i zatonął w marzeniu, we wspomnieniach.
6752  3,  13|                      Podniósł oczy i drgnął. W szerokim oknie weneckiego
6753  3,  13|                     cienie. Głowy obramowane w kwadraty kwefów zakonnych,
6754  3,  13|                   kwadraty kwefów zakonnych, w białe z zewnątrz załamanie
6755  3,  13|                    przepych ubioru wojennego w przeciwieństwie do zakonnej
6756  3,  13|                    Do wujaszka Nardzewskiego w gościnę, a potem dalej,
6757  3,  13|                  zaledwie Rafał rzucił okiem w nizinę, zdarł konia i stanął
6758  3,  13|                 nizinę, zdarł konia i stanął w miejscu jak skamieniały.
6759  3,  13|              skamieniały. Z Wyrw wznoszą się w niebo słupy czarnego dymu!
6760  3,  13|               zgliszcze pełga kiedy niekiedy w tym miejscu między czarnymi
6761  3,  13|                      płoty i wąwozy, co pary w koniach. Przypadli jak wichura
6762  3,  13|                Przypadli jak wichura do wsi, w opłotki, na dziedziniec.
6763  3,  13|                    czarne rumowia piecowisk. W całej dziedzinie tylko murowany
6764  3,  13|                Ujrzał Nardzewskiego na ziemi w krwawej kałuży, porąbanego
6765  3,  13|                    ręce pocięte. Ale naokół, w pustych sąsiekach, na grubych
6766  3,  13|                   dwór. Trup już był ostygł. W ręce ściskał jeszcze swój
6767  3,  13|                krokwi. Wypatrzono siedzącego w dymniku człowieka. Ściągnięty
6768  3,  13|                      Pan wielmożny już wtedy w swoją najgorszą złość weszedł.
6769  3,  13|                         Pan mi powiada: "Leź w dymnik i bij z góry!" Poszedłem
6770  3,  13|               psubraty, po zapłociu, a potem w nogi. Ja tu spojrzę bez
6771  3,  13|                     Ja tu spojrzę bez dziurę w dachu: -dym! Stodoły się
6772  3,  13|                   kamratów za próg, zakopali w dół i poszli ku Kielcom.~-
6773  3,  13|                     Rafał bezmyślnie poszedł w tę stronę. Ujrzał przed
6774  3,  14|                                              W gruzach~Zadaniem partii
6775  3,  14|                    pod Calatayud i Saragossę w drugiej połowie grudnia
6776  3,  14|                   zniszczenie band gerylasów w Aragonii. Partyzant Porliera,
6777  3,  14|               wspominać jak rodzinne. Piękne w tych wąwozach przeżył czasy.
6778  3,  14|                      przeżył czasy. I teraz, w deszcz, śród wiatru i okrutnej
6779  3,  14|                     zginie, zaraz druga kupa w to miejsce wyrasta.~Po chwili
6780  3,  14|                 jeden Francuzim z woltyżerów w Toledo gwarzył, jak to tam
6781  3,  14|                  zobaczyć, co też się stało? W dolinie nad Ebrem, między
6782  3,  14|                   nad Ebrem, między oliwami, w pustych niegdyś domach widać
6783  3,  14|                     się przed nimi widok, bo w całej prawie dolinie drzewa
6784  3,  14|                      dopadli robót ziemnych, w poprzek przecinających drogę,
6785  3,  14|              szyldwach francuski. Wzięli się w górę i przez pola skacząc
6786  3,  14|                    górę i przez pola skacząc w poprzek rowów, dosięgli
6787  3,  14|                 dosięgli Huerby. Był na niej w jednym miejscu rzucony w
6788  3,  14|                     w jednym miejscu rzucony w górze most. Tędy wydostali
6789  3,  14|                    wprost do bramy Engracia. W zdumieniu i bojaźni cały
6790  3,  14|                  linia tych przykopów biegła w dół, stosując się prawie
6791  3,  14|            równolegle, później wypaczała się w rozciągnięte, rozszalałe
6792  3,  14|                 straszliwym znakiem ryła się w złotodajnych niwach na wschodzie,
6793  3,  14|                     dziurawe ściany...~Ułani w milczeniu szli górą na wschód
6794  3,  14|                     Dopiero tamtędy wjechali w miasto. Widok, który ich
6795  3,  14|                  Świętego Augustyna, porwana w strzępy przez zdradzieckie
6796  3,  14|                      widzieli ogromne wyłomy w murach biblioteki spowodowane
6797  3,  14|                     kazał oddziałowi stanąć. W gruncie rzeczy chciał się
6798  3,  14|               jeszcze samotna ściana. Tkwiły w niej belki, wisiały okna,
6799  3,  14|                     nie pogrzebał. Rozłożone w upały letnie-wznosiły teraz
6800  3,  14|                    bok wsparł rękę i patrzał w zwaliska. Nie przychodziła
6801  3,  14|                 wspomnienie nie wałęsało się w pamięci. Trzymał go w żelaznych
6802  3,  14|                    się w pamięci. Trzymał go w żelaznych klubach fizyczny
6803  3,  14|                     na miejsce, utwierdzając w sobie pewność, że to jednak
6804  3,  14|                    franciszkański! Rozsypali w drobny pył głazy złożone
6805  3,  14|                 Wojenna duma podźwignęła się w nim na widok leżących gmachów.~
6806  3,  14|                      Saragosso... - pomyślał w głębi siebie. - Złożyłaś
6807  3,  14|             spodlałaś i ty! Leżysz nareszcie w gruzach, a gardziel twoja
6808  3,  14|                    gruzach, a gardziel twoja w pętlicy...~Wysłany po rozkazy
6809  3,  14|                     i rozłożył się po pańsku w obszernych refektarzach
6810  3,  14|                   szablę i sam jeden poszedł w miasto. Bił deszcz, wicher
6811  3,  14|                    uszami i oczyma zawinięty w opończę. Biały płaszcz,
6812  3,  14|                       Ten i ów z nich stanął w biegu i wiódł oczyma białą
6813  3,  14|                     da dla zakrzepłej na nim w rdzę krwi-goniło go wskroś
6814  3,  14|                  głowy, by dostrzec, kto nań w ciemności szczeka,~Szedł
6815  3,  14|                     szczeka,~Szedł zawinięty w swój płaszcz, zadumany.
6816  3,  14|                   płaszcz, zadumany. Widział w marzeniu Olszynę i Stokłosy,
6817  3,  14|                     doncellę, jak rozmawiają w dzień letni pod cieniem
6818  3,  14|                    długie korytarze wychodzą w pola zbożowe, w łany żywiące.
6819  3,  14|                     wychodzą w pola zbożowe, w łany żywiące. Azali spodoba
6820  3,  14|                   spory o tego gościa nowego w Stokłosach. Cha-cha! przewidziałeś
6821  3,  14|               polowania z chartami... Pędził w marzeniu polem jesiennym
6822  3,  14|                    półtora roku temu. Wszedł w uliczki, pod prostym kątem
6823  3,  14|                 prostym kątem załamujące się w kierunku klasztoru franciszkanów.
6824  3,  14|                      z nich, drugą i wstąpił w trzecią. Nigdzie tu światła
6825  3,  14|                    rogu tej ulicy do wejścia w ciemną sień domu w dniu
6826  3,  14|                   wejścia w ciemną sień domu w dniu bitwy, że teraz wyczuł
6827  3,  14|                  ulicy. Ale kiedy zaczął iść w tamtym kierunku, potknął
6828  3,  14|                      Nogi jego wykręcały się w ostrych zębcach kamieni
6829  3,  14|                      kamieni jakby schwytane w żelaza, kolana tłukły się
6830  3,  14|                kilkadziesiąt kroków. Zapadał w doły, wpełzał na strącone
6831  3,  14|                      strącone mury, zlatywał w szczeliny, padał na twarz
6832  3,  14|                    szczeliny, padał na twarz w głębokie jamy, aż wreszcie
6833  3,  14|                    jamy, aż wreszcie obszedł w różnych kierunkach tę dzielnicę
6834  3,  14|                odrazę. Z rzadka rozlegał się w nim śmiech rozczarowania,
6835  3,  14|                piaskowiec. Kapie brudna woda w jej oczy, rozwarte od wielkiego
6836  3,  14|                     przerażenia... Zatopiony w sobie, nie czuł siekącego
6837  3,  14|                      Leniwie podniósł głowę. W pobliżu, gdzieś obok, za
6838  3,  14|                  rozmowy poczęły się zbliżać w jego stronę. Wtedy gniew
6839  3,  14|                   gniew go dźwignął z ziemi. W nieprzejrzanym mroku nocy
6840  3,  14|                  jest ich co najmniej pięciu w obrębie zwalisk. W kupie
6841  3,  14|                    pięciu w obrębie zwalisk. W kupie szło trzech. Dojrzawszy,
6842  3,  14|                rozpierzchły się i rozpłynęły w mroku w ten sposób, że białą
6843  3,  14|                     się i rozpłynęły w mroku w ten sposób, że białą figurę
6844  3,  14|                 cyngiel. Echo strzału runęło w rozwalone mury jak pocisk
6845  3,  14|                     drugi pistolet zza pasa. W lewą garść ujął szablę.
6846  3,  14|                    niego, tnąc szablą, którą w prawą dłoń chwycił, na prawo,
6847  3,  14|                  chwycił, na prawo, na lewo, w tył i naprzód. Nogi jego
6848  3,  14|                 zaułków, ścian, izb i dołów! W jednym z takich Cedro stanął.
6849  3,  14|                      wiatru, że się znajduje w ruinach jakiegoś domu. Oparty
6850  3,  14|             napastników.~Przyszło z nich dwu w to miejsce i zaświecili
6851  3,  14|               miejsce i zaświecili mu wprost w ślepie latarnią. Przez jedno
6852  3,  14|                wrzasnął przeraźliwie i ustał w walce, ale drugi zadawał
6853  3,  14|                     rzutem, chcąc zadać cios w piersi. Obadwaj runęli na
6854  3,  14|                      tamten. Głowy ich prały w głazy, zęby wszczepiały
6855  3,  14|                  głazy, zęby wszczepiały się w ubrania targając je kęsami,
6856  3,  14|                     sił! Targnął się, wygiął w krzyżu i oderwał. Ale tamten
6857  3,  14|                    słabszego. Hiszpan nabrał w piersi tchu i rzucił się
6858  3,  14|                  chciwymi dosiągł jego szyi. W tym to momencie, tarzając
6859  3,  14|                    to momencie, tarzając się w konwulsjach, zlecieli obaj
6860  3,  14|                   konwulsjach, zlecieli obaj w jakąś wąską czeluść. Toczyli
6861  3,  14|                czuciem świeżego tchu, trafił w czeluść schodów i we dwu,
6862  3,  14|                     susach dopadł powietrza. W tej samej chwili schylił
6863  3,  14|                    zamachu cisnął nieomylnie w otwór schodowy. Usłyszał
6864  3,  14|                    szloch. Wtedy drugą bryłę w to samo miejsce, trzecią,
6865  3,  14|                    je z wściekłym pośpiechem w czarny otwór. Widział teraz
6866  3,  14|                 teraz ów otwór oczyma jakoby w biały dzień. Nie miał zgoła
6867  3,  14|              przemokłe skiby muru i walił je w dół wciąż, bez końca, spychał
6868  3,  15|                                   Posterunek~W ciągu zimy kompania kapitana
6869  3,  15|                   Zazwyczaj kapitan zostawał w mieście z częścią oddziału,
6870  3,  15|                    do niej przyległymi, inne w rozdół rzeki Gallego, jeszcze
6871  3,  15|                 dosyć długi nie brał udziału w akcji ze względu na fatalny
6872  3,  15|                 tęsknot. Łaził po Saragossie w samotności zupełnej, zły
6873  3,  15|                  diabła i że zmaga się z nim w opustoszałych kościołach,
6874  3,  15|                    opustoszałych kościołach, w ruinach klasztorów i w gruzach
6875  3,  15|                       w ruinach klasztorów i w gruzach ludzkich domów.
6876  3,  15|                    pierwszych dni marca, gdy w zwaliskach puściły się trawy,
6877  3,  15|                 nieba południowego wsysający w gruzły i torebki swych kwiatów,
6878  3,  15|                   pełnej .trupów poduszonych w piwnicach, zgasłych z morowej
6879  3,  15|                     na czele podjazdu uszedł w góry. Miał pod sobą jego
6880  3,  15|                przesmyków górskich wiodących w stronę francuską, pod Vallee
6881  3,  15|                 francuską, pod Vallee d'Aran w środkowych Pirenejach. Przejścia
6882  3,  15|              Trzeciego dnia znaleźli się już w bezdrożach górskich około
6883  3,  15|             szczeliny tak puste, że nie było w nich drzewa; krzaka, kępy
6884  3,  15|                     kępy ziela, wzniosły się w górę na płaskowzgórze kraju
6885  3,  15|                   wilgotniejszym powietrzem.~W wąwozach, które minęli,
6886  3,  15|                      wąwozach, które minęli, w owych ciasnych przepaściach,
6887  3,  15|               powietrze stało nieruchomo jak w zapartej izbie. W górzystej
6888  3,  15|             nieruchomo jak w zapartej izbie. W górzystej krainie, na którą
6889  3,  15|                   ludzi górskich.~Tam i sam, w miejscach najbardziej dogodnych
6890  3,  15|    hidalgów-rozbójników. Ułani nie spotykali w tych stronach ludzi na swej
6891  3,  15|                 czatować, nim zdołali pojmać w chacie mieszkańca i wydobyć
6892  3,  15|                   nieprzystępni i niezdobyci w uporze swoim, zupełnie jak
6893  3,  15|                    Pirenejskie; woleli konać w męczarniach niż wyznać słowo
6894  3,  15|                  sami, nie wzywani, chyłkiem w godzinie nocy i mroku, wiedli
6895  3,  15|                bezpiecznie śpiących rodaków. W godzinie nocy i mroku brali
6896  3,  15|                      za to zapłatę i znikali w szczelinach górskich.~Niedościgłym
6897  3,  15|                 sypki miał leciał spod stopy w głuche przepaście. Skradali
6898  3,  15|                   się przy blasku księżyca i w najciemniejsze noce, czynili
6899  3,  15|                     francuskimi na południu, w łańcuchach iberyjskich za
6900  3,  15|               generał Suchet budował właśnie w celu oblężenia Tortozy.
6901  3,  15|                     Szybkimi marszami weszli w dolinę rzeki Algas, a stamtąd,
6902  3,  15|                      była Morella, forteczka w górach, gdzie z dwiema secinami
6903  3,  15|                      itd., były zbuntowane i w stanie wojny. Oddziałek
6904  3,  15|                      Prawie tedy nie sypiali w ciągłym marszu. Od miejsca
6905  3,  15|                    długich jazdach naprzód i w tył, jednego dnia o zmroku
6906  3,  15|                   istotna, kiedy ujrzeli się w towarzystwie dwustu piechurów
6907  3,  15|                jeszcze bardziej zawiędły niż w Saragossie.~Twarz jego w
6908  3,  15|                     w Saragossie.~Twarz jego w marszach i na wietrze sczerniała
6909  3,  15|                      dziwnym i niespodzianym w tej twarzy srogiej. Podobnie
6910  3,  15|                     twarzy srogiej. Podobnie w sposób niezwykły brzmiał
6911  3,  15|                  Kapitan Wyganowski zajmował w zamku Morelli małą izbę
6912  3,  15|                     tfy! na psa urok, że cię w potyczce ubili. Na szczęście -
6913  3,  15|                  dreszczów...~- Miałem ja je w sobie.~- Co? Dreszcze?~-
6914  3,  15|                     nie wraca. Cesarz wojuje w Austrii, siedzi w Paryżu,
6915  3,  15|                     wojuje w Austrii, siedzi w Paryżu, a dla mnie abszytu
6916  3,  15|                    raportem o rozmieszczeniu w zamku koni ułańskich. Wyganowski
6917  3,  15|                    zdarzy, że pójdziesz stąd w stronę właściwą. Jaka jest
6918  3,  15|                  dawien dawna dymisja i leży w jakiej kancelarii. Komunikacje
6919  3,  15|                     Może właśnie nadeszła.~- W takim razie ruszam jutro.~
6920  3,  15|             rozpostarł ramiona i zaśmiał się w głos jak dziecko. Ale za
6921  3,  15|                    byk przeznaczony na arenę w Burgos. Takiego kwiatka
6922  3,  15|                  śmierć. Konia mojego złapał w biegu, gdym przestrzelony
6923  3,  15|               właśnie wywiodą z nieszczęścia w razie obskoczenia. Co my
6924  3,  15|                      i entuzjazm. To mówiłem w oczy wszystkim moim zwierzchnikom,
6925  3,  15|                      i pazurami sto lat temu w wojnie o następstwo hiszpańskie.
6926  3,  15|                         No, powiadajże sobie w dalszym ciągu tę dewizę
6927  3,  15|                 Doświadczyłem jego wierności w stu okazjach. Hiszpan to
6928  3,  15|                     pomocą francuską prędzej w kraju zakwitną urządzenia
6929  3,  15|               przysługą odwdzięczyć. Dasz mu w rękę dymisję, jeśli nadeszła -
6930  3,  15|                       Chcę i ja być coś wart w twoich oczach. Dobrzem się
6931  3,  15|                    tęgo paść, zbroje trzymać w pogotowiu, o zmroku marsz -
6932  3,  15|                      ułanów, a tamten został w ubiorze stajennym. Ciemnym
6933  3,  15|                  Krzysztofa, żeby nań czekał w Tortozie, jeśli dymisja
6934  3,  16|                      już Krzysztof oczekiwał w Tortozie na przybycie Wyganowskiego.
6935  3,  16|         Wyganowskiego. Dymisja, która leżała w kancelarii generała Chłopickiego,
6936  3,  16|                 Hiszpanowi, a ten, przebrany w ludowe suknie, poniósł ją
6937  3,  16|                        przedłużał swój pobyt w okopach generała Sucheta.
6938  3,  16|             skalistych, jałowych i wysokich. W pobliżu klasztoru jezuitów,
6939  3,  16|                     harmonizował widok zamku w środku miasta, widok silnie
6940  3,  16|                    się stary fort d'Orleans. W tamtej stronie za rzeką
6941  3,  16|                     Cedro codziennie jeździł w tę stronę, wymijając paralele
6942  3,  16|                  Tortozą, z rana, kiedy spał w kwaterze polnej przyjaciela
6943  3,  16|                  płaszcz i pojechał za Ebro. W pobliżu obozu pułku drugiego
6944  3,  16|                      i dzikie krzewy krępli. W dali stały nagie, spękane
6945  3,  16|                    sztyletu czy noża, zadane w serce na wylot, ręką nieomylną.
6946  3,  16|                     między krzewy. Czynił to w takim widocznie pośpiechu,
6947  3,  16|                      ręce trupa wyprostowane w górę. Te nagie ręce, bezbronne
6948  3,  16|                    nad zwłokami, wpijały się w zaschłą krew rany. Słońce
6949  3,  16|                  głowę na dłoniach i patrzał w twarz przyjaciela. Czasami
6950  3,  16|                     i wielkimi kroki poszedł w stronę obozowiska pułku
6951  3,  16|                    żołnierze, już go porwało w pazury. Leży sam jeden przed
6952  3,  16|                   Całymi batalionami idziemy w bitwę tej godziny, a on
6953  3,  16|                     wykręciwszy się sekcjami w prawo, twardym krokiem poszły
6954  3,  16|                  twardym krokiem poszły wraz w kierunku fortu orleańskiego.
6955  3,  16|                   koniec jej twardo zanurzył w głębokość rany zadanej sztyletem.
6956  3,  16|                 miejsca i począł wygrzebywać w lotnym piasku dół grobowy.
6957  3,  17|                                          Dom~W urzędzie regentowskim kieleckim
6958  3,  17|                     roku dziewiątego i ułan, w mizernym stopniu porucznika,
6959  3,  17|                      kolega Jarzymski, który w Kieleckiem jakimiś dobrami
6960  3,  17|                  miejsce. A gdy raz wkroczył w te góry, to już i został.~
6961  3,  17|                    te góry, to już i został.~W tym czasie do Tarnin sprowadził
6962  3,  17|                      nie kwapił się do domu.~W Wyrwach początkowo mieszkał
6963  3,  17|                  Wyrwach początkowo mieszkał w czworaku, który po drugiej
6964  3,  17|                    pożogi. Wyporządził sobie w końcu tego domostwa stancyjkę
6965  3,  17|             stancyjkę i dwie zimy przepędził w niej znośnie. Wszystek teraz
6966  3,  17|                       Wszystek teraz poszedł w myślistwo. Strzelec Kacper
6967  3,  17|                   kucharz, szatny i doradca. W rok po osiedleniu się już
6968  3,  17|                      przyciesi i belki schły w porze letniej pod osobną
6969  3,  17|                      zwieziono jędrne gonty, w Bodzentynie stolarz dopasowywał
6970  3,  17|                   było łoskot siekier, a już w lipcu zrąb dworu z wiązaniem
6971  3,  17|                     żeby mu się nogi plątały w miękkich i cienkich wstążkach
6972  3,  17|                      hebla, dzwonienie dłuta w jądro rdzenia modrzewiowego.
6973  3,  17|                   późnej jesieni kurzyły się w obszarach tak zwanych odpadków,
6974  3,  17|                 wykrotach, starganą kilofami w góry i doły, kamienie zdawały
6975  3,  17|                      się jak orzechy, rodzić w oczach i mnożyć jak niezliczony
6976  3,  17|                       puszczony pierwszy raz w nowinę, zgrzytał, skwierczał,
6977  3,  17|                  podgleby skalistej, rzucane w prawo i lewo. Ziemia nie
6978  3,  17|                  lato dwunastego roku.~Rafał w tym czasie, po zżęciu żyta,
6979  3,  17|                    kolczastych tarnin, które w drzewa porosły, tęgich sumaków,
6980  3,  17|                     gruszek, głogów i jeżyn. W dawnych, zarosłych wykrotach,
6981  3,  17|                    pniaków i korzeni. Ludzie w chłodku, przejętym od drobnego
6982  3,  17|                    Każdy rad był brać udział w tym dziwowisku, jakie miał
6983  3,  17|                dziady, orzechy nie pójdziesz w stary las, nie bój się!~
6984  3,  17|                     paść nim stadninę, którą w myśli stale powiększał.
6985  3,  17|                  skibach. Michcik, pracujący w pobliżu na równi z najemnikami,
6986  3,  17|                   Prawda! Ktoś jedzie. Bryka w trzy konie...~- Bryka nie...
6987  3,  17|                       Para rosłych koni szła w dyszlu. Trzeci na przyprzążkę
6988  3,  17|               przyprzążkę podreptywał luźno. W siedzeniu owinięty w burkę
6989  3,  17|                  luźno. W siedzeniu owinięty w burkę jechał podróżny. Rafał
6990  3,  17|                      nie spuszczał go z oka. W pewnej chwili zakrzyknął:~-
6991  3,  17|                      ku sobie i padli wzajem w ramiona bez słów.~Za chwilę
6992  3,  17|                     bryce, zdążając do dworu w Wyrwach. Michcikowi kazał
6993  3,  17|                      o bujnym wąsie zadartym w górę, o ruchach porywczych,
6994  3,  17|                 Rafał zaczął pytać:~- Skądże w tej chwili jedziesz, braciszku?~-
6995  3,  17|                       A dawnoś wrócił?~- Już w marcu pułk nasz przelazł
6996  3,  17|                   Olszyny przybył?~- Dopiero w czerwcu.~- Przez cały czas
6997  3,  17|                      Iberyjczyk... a jeszcze w Olszynie go paśli - skromnie
6998  3,  17|                      czy o drogę pytasz? Już w końcu czerwca nasz piąty
6999  3,  17|               ciągnąć?~- Jutro, rozumie się, w kierunku Puław na Lublin.
7000  3,  17|                      Nasze wojska, jakem się w Kielcach dowiedział, poszły