Tom, Rozdzial

 501  1,  3 |                 odmiennych i różniących się od siebie tak bardzo, jak
 502  1,  3 |              noc nieskończona. Widziało się, że już świt blisko. Już
 503  1,  3 |               świt blisko. Już wszystko się rozstrzygnie. Tak czy inaczej,
 504  1,  3 |            czarnych niebiosach, rozległ się dźwięk zegara na wieży.
 505  1,  3 |              drugi raz...~Włosy zjeżyły się na głowie Rafała.~- Dopiero
 506  1,  3 |                jeszcze w życiu. Rzuciły się nań wszystkie złe myśli,
 507  1,  3 |                 poduszkę i przypatrywał się swemu nieszczęściu. Onego
 508  1,  3 |                  Wściekła żmija oplotła się dokoła ręki. Wtedy polowy
 509  1,  3 |         kolanami dostawał nosa, trzęsąc się w febrze, drzemał i budził
 510  1,  3 |                febrze, drzemał i budził się na dźwięk zegara. Każde
 511  1,  3 |     powierzchnie ścian. Wkrótce wszczął się w domu zwyczajny ruch. Familia
 512  1,  3 |           siostry, a nawet córki zajęły się chorym Krzysiem. Posłano
 513  1,  3 |               piętno hańby. On sam czuł się winowajcą. Wypił zwyczajny
 514  1,  3 |                sobie nie sparzył, i nim się ozwał dzwon szkolny, z wiązką
 515  1,  3 |               Nieżywy uśmiech przesunął się po jego duszy na myśl, jak
 516  1,  3 |                 myśl, jak to śnieg, gdy się powietrze ogrzeje, zacznie
 517  1,  3 |                ciało, a myśli zamieniły się w błędny dym. Wesołość towarzyszów,
 518  1,  3 |                tylko sekunda - i w czyn się zamieni. Uciekać! Uciekać...
 519  1,  3 |               rdzenia. Tymczasem zeszli się profesorowie: Szczepański,
 520  1,  3 |              cienko i grubo, posiłkując się dziurami spróchniałych zębów
 521  1,  3 |                cybulasty zegarek. Śmiał się przy tym i coś do siebie
 522  1,  3 |                 pewnej chwili przeszedł się z wolna obok drzwi poetyki.
 523  1,  3 |                 powieką.~Rafał domyślił się, że on to jest zwierzyną,
 524  1,  3 |                 lodowaty spokój z wolna się w nim zasiadał i rozpierał.~
 525  1,  3 |           weszli, oczom skazańca ukazał się areopag nauczycielski, żywo
 526  1,  3 |          dyskutujący. Prorektor ubliżył się do studenta i, surowo patrząc
 527  1,  3 |                 ale żadna nie zamieniła się w słowo.~- Czy ty będziesz
 528  1,  3 |              Wszystkie twarze wydłużyły się i oczy rozwarły.~- Na jakiej
 529  1,  3 |                duma i furia wydźwignęła się z nicości w piersiach Rafała.
 530  1,  3 |            Rafała. Coś w nim zakołysało się i runęło.~- Wyszedłem z
 531  1,  3 |                domu i robiłem to, co mi się podobało! - rzekł głośno,
 532  1,  3 |                wszystkie zęby.~- Tak ci się podobało... Aha!... - wyseplenił
 533  1,  3 |          wyseplenił prorektor.~- Tak ci się podobało.,. Czekajże; bratku,
 534  1,  3 |               czynił, Rafał prześliznął się jak wąż za jego plecami
 535  1,  3 |                korytarza. Tam zatrzymał się w głębokiej okiennej framudze.
 536  1,  3 |               juchtowych butów, kołysał się na ogromnych biodrach kalafaktor
 537  1,  3 |               ale nauczyciele rozbiegli się po klasach, zamykali drzwi
 538  1,  3 |                 cicho Filip uśmiechając się łagodnie. - Wyadministruję
 539  1,  3 |           porywczym ruchem Rafał wydarł się z objęć kalafaktora, skoczył
 540  1,  3 |                wznak i formalnie nakrył się juchtowymi butami. Rafał
 541  1,  3 |               białych nosów obudwu lała się krew, z ust toczyła piana,
 542  1,  3 |             pewnej chwili pedel wydobył się z obłąkanymi oczyma, z sinymi
 543  1,  3 |        zniżywszy głowę, na oślep rzucił się do walki. Nadciągnął Michałek
 544  1,  3 |                 gdy ten skokiem znalazł się za oszklonymi drzwiami korytarza.
 545  1,  3 |               Filipkiem na czele rzucił się na te drzwi, nic nie zwracając
 546  1,  3 |             ciosem w skroń. Filip odbił się od ściany i, potykając kilkakroć,
 547  1,  3 |           ziemię. Kiedy wstał chwiejąc, się na nogach, z oczyma zasłanymi
 548  1,  4 |           młocki itd.~O świcie spotykał się z młodszą siostrą, Zofką,
 549  1,  4 |          milczącym, sennym wsłuchiwaniu się w łoskot cepów o klepisko.
 550  1,  4 |                  patrzał niby na to, co się dokoła działo, czy nikt
 551  1,  4 |             Czuł, że motłoch rozstępuje się raz w raz, czyniąc ulicę
 552  1,  4 |                nie podnosił. Udawał, że się modli żarliwie, choć ani
 553  1,  4 |                 jasnych włosów wymykały się spod futrzanego toczka,
 554  1,  4 |               zacichł w sobie, wsłuchał się sam w tony organów czy w
 555  1,  4 |            przecudnych kadzideł snujący się pod sklepieniem. Ów to dym
 556  1,  4 |               ich oczyma. Nim ukończyła się ta święta msza, odbyło się
 557  1,  4 |              się ta święta msza, odbyło się w sercach tajemnicze misterium.
 558  1,  4 |                domu.~Ta niedziela stała się jakby granicą nowego czasu.
 559  1,  4 |             czasu. Od niej inne zaczęło się życie. Budził się i zasypiał
 560  1,  4 |               zaczęło się życie. Budził się i zasypiał wzburzony. Dokonywała
 561  1,  4 |          zasypiał wzburzony. Dokonywała się w nim fizyczna i moralna
 562  1,  4 |               gorączka. Miłość szerzyła się w nim jak zaraza. Kochał
 563  1,  4 |                w nim jak zaraza. Kochał się całym ciałem i całą duszą,
 564  1,  4 |             pełne było krzyku. Zdarzały się dni, że zamieniał się w
 565  1,  4 |          Zdarzały się dni, że zamieniał się w żywioł bezduszny, przykuty
 566  1,  4 |        wszystkie wysiłki woli rozbijały się o jeden promień światła,
 567  1,  4 |                który onego dnia wznosił się ze świętych kościelnych
 568  1,  4 |         skrzydłach, kiedy indziej wlókł się jak żebrak na kulach. A
 569  1,  4 |           Przymykał powieki i wpatrywał się w oczy rozsiewające iskry,
 570  1,  4 |            ślepych i ciemnych, palących się namiętności. Jedno tylko
 571  1,  4 |                  że tęskni do wydobycia się - do szaleństwa. Krzyczał
 572  1,  4 |                 tej samej chwili nurzał się w szelmowskiej dumie, kąpał
 573  1,  4 |               aż do obłąkania. Śniły mu się katusze ojcowskie, baty
 574  1,  4 |                zapamiętają... Otwierały się przed jego wzrokiem coraz
 575  1,  4 |                 naturę ludzką. Brzydził się nią jak starym, zgniłym
 576  1,  4 |         przepisami. Być zdrowym, starać się o łaskę dobrych uczynków,
 577  1,  4 |                  jakoby krew zgniła, co się z ciężarem po żyłach przesuwa.
 578  1,  4 |                 parobkom.~Kiedy znalazł się wpośród rodziny, drżał często
 579  1,  4 |                całym ciele, czując, jak się w nim objawia chęć rzucania
 580  1,  4 |             jego duszę jak życie.~Ćmiły się te oczy od wichrów wspólnych,
 581  1,  4 |       wewnętrznych jak płomienie, które się od jednego wiatru chwieją.
 582  1,  4 |                 upał rąk...~Dusza stała się czarną i rozpaloną. Nieraz
 583  1,  4 |                rozpaloną. Nieraz budził się w nocy z uczuciem, że w
 584  1,  4 |            powiernica. Przypatrywał jej się z rozkoszą. Była długa,
 585  1,  4 |                 bujna i wzdęta, burzyła się, a nie strzyżony nigdy ogon
 586  1,  4 |                 odsadzał. A ruchy! Wiła się jak wąż: można nią było
 587  1,  4 |            rżała z cicha, radośnie, gdy się zbliżał, a biła nogami,
 588  1,  4 |           zbliżał, a biła nogami, kiedy się oddalał. Panicz pieścił
 589  1,  5 |          sypialni, skąd właśnie wyniósł się podstarości otrzymawszy
 590  1,  5 |                 stoliku. Łojówka topiła się już w blaszanym lichtarzu
 591  1,  5 |                 po cichutku i zatrzymał się przy drzwiach, wnet stary
 592  1,  5 |                 krzyknął na niego:~- Co się tam czaisz? Znowu może knujesz
 593  1,  5 |                  Nożem pruć pedelów toś się tam expedite wyuczył, niczym
 594  1,  5 |                tego nie wiem.~- Żeby mi się wstać chciało, tobym cię
 595  1,  5 |                los Włoch. Dowiedziawszy się, iż feldmarszałek Alvinzy..."~-
 596  1,  5 |            Feldmarszałek Alvinzy zbliża się do Werony..."~- I Werony
 597  1,  5 |            mądrala...~"...dla złączenia się z dywizjami jego armii,
 598  1,  5 |                    Tymczasem dowiedział się nieprzyjaciel o naszych
 599  1,  5 |               czasu, nadaremnie rzucali się na czele kolumn dla przebycia
 600  1,  5 |              Austriak prał tęgo. Zlękły się Francuzy, rozumiesz, gapo?~-
 601  1,  5 |         kieszeni.~- Czytajże dalej. Cóż się też stało?~"...Z tym wszystkim
 602  1,  5 |               działanie zepsuło. Udałem się sam..."~- Kto się sam udał?
 603  1,  5 |                Udałem się sam..."~- Kto się sam udał? Kto się gdzie
 604  1,  5 |                   Kto się sam udał? Kto się gdzie udał, mośćbrodzieju?~-
 605  1,  5 |             udał, mośćbrodzieju?~- Udał się ten, co na początku, jakże
 606  1,  5 |              ten, co na początku, jakże się tam zwał... Buonaparte... "
 607  1,  5 |                Buonaparte... "Zapytałem się żołnierzy: czy jeszcze są
 608  1,  5 |                 zaczęło z wolna wysuwać się z piersi, wysuwać jak dusza.
 609  1,  5 |         okiennicy, jak po szybie ślizga się każda jego drobina... Świerszcz
 610  1,  5 |               żałośliwym szmerem wałęsa się pod ścianami. Chwilę nacichnie
 611  1,  5 |          patrząc w ciemność. Zdawało mu się chwilami, że tak już całą
 612  1,  5 |              wrócił. Kilkakroć dźwignął się i nasłuchiwał. Serce targało
 613  1,  5 |              nasłuchiwał. Serce targało się w nim jak więzień silny
 614  1,  5 |                 biła w skroniach. Dusił się w gorącu, które szerzył
 615  1,  5 |                 twardej skóry, ściągnął się mocno rzemiennym pasem szerokim
 616  1,  5 |            słabo przytwierdzona, podała się w ciemność, oknem wiatr
 617  1,  5 |               twarzy wichura, zatoczyła się jak pijana wiedźma, osypała
 618  1,  5 |              niosła przez zaspy. Pławił się w nich i kopał, nim wybrnął
 619  1,  5 |            Skakały mu na piersi, łasząc się, lizały ręce. Odpędził całą
 620  1,  5 |            stajnią, badał pogodę. Śmiał się z radości widząc, jak śnieg
 621  1,  5 |                Drzwi stajenne zawierały się na sztabę żelazną, która
 622  1,  5 |                 tej dęgi przytwierdzało się śrubą, która przewiercając
 623  1,  5 |            nasłuchiwał, czy nie obudził się który z parobków. Ale chrapali
 624  1,  5 |               straszny. Chwilę namyślał się, czy żelazny klucz wziąć
 625  1,  5 |               odszukać. Chwilę namyślał się... I oto piorunem zleciał
 626  1,  5 |                ścigały ją za bramę, ale się wkrótce cofnęły. Rafał wypadł
 627  1,  5 |               Śnieg walił zewsząd: rwał się z ziemi i smagał z boku.
 628  1,  5 |              nie widział drzew, o które się ocierał... Potężne granie
 629  1,  5 |           nadwiślańskich zaczęło zniżać się i przygasać. Z tego wniósł,
 630  1,  5 |                 zmurszałych krzyżów, co się chylą między zarośla, jak
 631  1,  5 |         dzielnej rozkoszy. Rafał chylił się na jej grzywę, objął rękoma
 632  1,  5 |                 Godzisławic, krzyżowały się drogi i była tam na rozstaju
 633  1,  5 |                 że powinien był zbliżyć się już do niej. Naprężył oczy
 634  1,  5 |                wył przedziwnie. Zdawało się, że w istocie, jak głosi
 635  1,  5 |               baśń ludowa, diabeł owija się dokoła figury, okręca się
 636  1,  5 |               się dokoła figury, okręca się dokoła niej jak badyl, pełza
 637  1,  5 |               Czuł, że i klacz zagrzała się tęgo, że w niej krew kipi.
 638  1,  5 |                 krew kipi. Wkrótce, jak się tego spodziewał, napotkał
 639  1,  5 |                ją bokiem do ściany, sam się skulił, plecami oparł i
 640  1,  5 |                 na myśl, że już zbliżył się do miejsca swojego szczęścia.
 641  1,  5 |                jej przyjście, i unaszał się sam ponad sobą jak duch.~
 642  1,  5 |                 jak duch.~Klacz zdawała się wiedzieć, co się to dzieje.
 643  1,  5 |                zdawała się wiedzieć, co się to dzieje. Stała cicho,
 644  1,  5 |             pewne j chwili Rafał ocknął się ze swych snów, wspiął na
 645  1,  5 |                 piękną grzywę. Z ust mu się wymykały dźwięki pochwalne.
 646  1,  5 |                wielbił swą Baśkę! Stała się oto dla niego wszystkim:
 647  1,  5 |                 skracał sobie drogę ile się dało, wreszcie zbliżył się
 648  1,  5 |              się dało, wreszcie zbliżył się da Dersławic. Szum drzew
 649  1,  5 |                iść od niej... Otrząsnął się, przeciągnął... Chwilę dumał
 650  1,  5 |          szerokie pasmo gościńca, które się zniżało między rzędami lip,
 651  1,  5 |                 spadłego. Musiał zniżyć się, żeby go nie strącać. Śnieg
 652  1,  5 |               go nie strącać. Śnieg wił się tutaj między gałęziami w
 653  1,  5 |              tym miejscu. Rafał posuwał się na oślep. Zdawało mu się,
 654  1,  5 |                się na oślep. Zdawało mu się, że nie trafi do dworu.
 655  1,  5 |        wyciągniętą ręką z nagła dotknął się ściany. Dreszcz rozkoszy
 656  1,  5 |             podniecający zapach zdawała się ten dom otaczać. Czuł bezsilność
 657  1,  5 |            krzewu, który w grube drzewo się rozrósł, była darniowa ławka,
 658  1,  5 |                do znaku. Naokoło sypały się puchy śniegowe z cichym
 659  1,  5 |               nie padały, gdyż utworzył się tam na gałęziach jakby dach
 660  1,  5 |                z głębi serca. Zatrzymał się tam i twarz ukrył w dłoniach.
 661  1,  5 |             dłoniach. Serce rozdzierało się w nim od myśli, że już iść
 662  1,  5 |             naprzód... I oto znalazłszy się za węgłem domu ujrzał światełko
 663  1,  5 |                 Biały promień wydzierał się z serca okiennicy i nikłym
 664  1,  5 |        rozpraszał. Płatki śniegowe wiły się w nim i połyskiwały miliardem
 665  1,  5 |                Dołem tej ściany ciągnął się darniowy odkos, jakby długa
 666  1,  5 |           futrzaną szubkę, którą okryła się była, widać, przed chwilą
 667  1,  5 |                 przed chwilą zabierając się do snu. Powieki spuszczone
 668  1,  5 |                kart książki. Zdawało mu się, że umrze pod tym oknem,
 669  1,  5 |            wyciągniętymi rękoma rzuciła się w tył i chwilę stała przerażona,
 670  1,  5 |             przedwiecznym łonie. Budził się i dziwił słysząc, jak szemrze
 671  1,  5 |               Nagle w milczeniu rozległ się powolny zgrzyt otwieranych
 672  1,  5 |           służbę... Ale i w nim ocknęło się Iwie serce. Wyprostowany,
 673  1,  5 |           śmiechem! Czegóż, kogo mógłby się uląc po tym, co już widział?
 674  1,  5 |            mogłoby go spotkać`? Zbliżył się do kamiennych stopni ganku
 675  1,  5 |         Spłynęła w jego ramiona. Objęli się rękoma. Głowy schyliły się
 676  1,  5 |              się rękoma. Głowy schyliły się ku sobie, wsparły. Szli
 677  1,  5 |                stanęli. Głowy dźwignęły się, uniosły ku sobie, a usta
 678  1,  5 |                chwili wargi jej cofnęły się. Nasłuchiwała przez chwilę,
 679  1,  5 |                   Jakim sposobem waćpan się tu znalazłeś?~- Przyjechałem.~-
 680  1,  5 |                 do niego...~- Nie, boję się tam iść. Bardzo się boję.~
 681  1,  5 |                boję się tam iść. Bardzo się boję.~Rafał schylił głowę.
 682  1,  5 |                 pod nosem natręta wciąż się okrywał twardym szronem.~-
 683  1,  5 |        kędziorach. A kiedy znowu zniżał się do ramion, nie doznał już
 684  1,  5 |                 jego słyszały, jak rwie się i kipi to wzburzone serce.
 685  1,  5 |            ukochane, żarliwe usta wpiły się w jego usta z cichym, bolesnym
 686  1,  5 |           szeptem... Cała postać zgięła się, złamała i przytuliła do
 687  1,  5 |               niespodziany głos rodzący się w sercu, który go przenikał
 688  1,  5 |                go opadły. Baśka rzuciła się naprzód jak strzała. Sadząc
 689  1,  5 |                 którego leciał, zrywało się jak oszalałe jezioro. Falami
 690  1,  5 |                 jezioro. Falami huśtały się sypkie tumany i na kształt
 691  1,  5 |            konia. Kiedy niekiedy zrywał się jakoby schylony filar, stał
 692  1,  5 |                 białawych, wzmagających się wśród poświstu. Co kilka
 693  1,  5 |                 Co kilka chwil rozlegał się tępy wrzask zawiei, ryk
 694  1,  5 |               niewiadome siły, chwytały się w ciemności za bary śmigłe,
 695  1,  5 |             gibkie, lecące ciała. Śniło się, że grzmocą wzajem pierś
 696  1,  5 |              Polotny skok Baśki zmienił się w cudny bieg. Dziko parskała.
 697  1,  5 |             bieg. Dziko parskała. Zdało się, że chce wyrzucić konchy
 698  1,  5 |                 sprężyste nogi odbijały się od zmarzłej ziemi: pławiła
 699  1,  5 |                 zmarzłej ziemi: pławiła się w tumanach śniegowych jak
 700  1,  5 |                 nad jej szyją, nie mógł się jeszcze otrząsnąć ze snu.
 701  1,  5 |             Sumienie w nim zgasło. Cały się zmienił w noc i burzę.~Rozkosz
 702  1,  5 |             miecz swój żelazny. Rozległ się w duszy jej zwierzęcy ryk,
 703  1,  5 |             wcale. Znienacka pośliznęły się kilkakroć jej tylne kopyta.
 704  1,  5 |             Jechała na zadzie, zrywając się na nogi... Poderwał ją uzdą,
 705  1,  5 |            sięgające. Nogi jej ślizgały się na lodach jakowychś rozległych.
 706  1,  5 |            mknie wciąż za wiatrem, więc się od domu oddala. Rozejrzał
 707  1,  5 |               od domu oddala. Rozejrzał się na wsze strony badając,
 708  1,  5 |              pod wiatr i pojechał przed się miernym kłusem. Baśka mknęła
 709  1,  5 |                chrapała czasami, cofała się czując przed sobą urwiste
 710  1,  5 |              rowy i wyrwy, przedzierała się zaroślami tarek i głogu,
 711  1,  5 |       zamarsowanie i obrazę, a kończące się wybuchem śmiechu. Ciemnoszafirowe,
 712  1,  5 |               pełne płomieni, ukazywały się w nocnej ciemności: Przenikliwym,
 713  1,  5 |             Wisły, ale wnet zorientował się, że Wisła stoi okuta przez
 714  1,  5 |                 martwy pomruk. Rozdymał się albo zacichał, ale trwał
 715  1,  5 |               mu wszystko jedno. Byleby się tylko świt nie pokazywał...~
 716  1,  5 |                od ruchu źrenicy zmienił się ów sen w postrach gwałtowny,
 717  1,  5 |              nim dęba, piorunem zwinęła się na tylnych nogach, wyszarpnęła
 718  1,  5 |                 pary w piersiach. Stało się to tak nagle, że Rafał uczuł
 719  1,  5 |        uderzenie krwi do głowy. Schylił się, ręce wsparł na łęku, nogi
 720  1,  5 |        tańczących śniegów Baśka kopnęła się w przecwał coraz bardziej
 721  1,  5 |                     wyszeptał.~Włosy mu się jeżyły na głowie i lodowate
 722  1,  5 |                Wyciągnięta szyja okryła się gorącą pianą. Była jak godzący
 723  1,  5 |                Dźwignął głowę, wykręcił się na siodle i spojrzał w tył.
 724  1,  5 |             rozwartymi nozdrzami kopała się w dzikich rzutach przez
 725  1,  5 |              czasu. Chwilami zdawało mu się, że leci już przez całą
 726  1,  5 |                  W głowie jego utworzył się oziębły i pusty ból, który
 727  1,  5 |           Niekiedy ciemność rozdzielała się przed rzuconym spojrzeniem
 728  1,  5 |                 spojrzeniem i ukazywało się w jednym błysku widziadło
 729  1,  5 |                 i prawie rad z tego, co się stało. Wtem buchający parą,
 730  1,  5 |               sapaniem, jak koń, zwalił się na niego. Rafał uczuł wszczepione
 731  1,  5 |        Straszliwa, długa paszcza wżarła się w kożuch na jego piersiach,
 732  1,  5 |              prawo i w lewo. Kły worały się w ciało. Jakoby obuchem
 733  1,  5 |            śniegu, zaczął teraz borykać się, wodzić na śmierć i życie
 734  1,  5 |          przeraźliwy, gdy ręce znalazły się w rozwartej paszczy. Lśniące
 735  1,  5 |              rozwartą paszczękę i wbiła się aż po gardziel. Piorunowym
 736  1,  5 |          silniej niż sęp szponami, wpił się w to ogniste gardło u podstawy
 737  1,  5 |               Wilk rozwarł pysk, wygiął się jak naciągnięty łuk. Wszystkie
 738  1,  5 |                nich osłonił. Łeb targał się w oszalałych ręku Rafała
 739  1,  5 |            stanęła w jego mózgu, skradł się pomiędzy rozwścieczonymi
 740  1,  5 |           podwójnym ciosem w drugie, aż się po dłoń zatopiła krzywa
 741  1,  5 |              Miażdżył je teraz póty, aż się klucz na poły we łbie wilczym
 742  1,  5 |               coraz słabiej. Łeb siepał się coraz wolniej. Wreszcie
 743  1,  5 |                w ręce żelazo i dźwignął się z ziemi. Czuł śmierć nad
 744  1,  5 |             mróz strachu. Serce ciskało się w nim odległymi, ślepymi
 745  1,  5 |              powietrze. Brnął potykając się. Stawał. Zrywał się z kolan
 746  1,  5 |           potykając się. Stawał. Zrywał się z kolan i na chwiejnych
 747  1,  5 |              klucz do kieszeni, wdrapał się na drzewo i usiadł między
 748  1,  5 |            zimna, ni bólu.~Teraz zakrył się rękoma, skulił, przywarł
 749  1,  5 |            odlecieć, a z serca nie chcą się oddalić.~Miał przy ustach
 750  1,  5 |            zapachu. Duszy jego uchwycił się błąd. Objęło go wpół i za
 751  1,  5 |         Bezsilna głowa zwisła i wsparła się o lodowatą korę gałęzi.
 752  1,  5 |          bezcielesnej rozkoszy odsłania się o krok... Wyciągnąć tylko
 753  1,  5 |            grubego lodu. Palce nie mogą się zginać. Ogień buzuje się
 754  1,  5 |                się zginać. Ogień buzuje się w piersiach, jęzorami oplata
 755  1,  5 |            porozdzierane. Pień rozwidla się w górze na konary o barwie
 756  1,  5 |                Błękitne śniegi porywają się z ziemi, a nieprzejrzane
 757  1,  5 |             skowyczy, każdy pręt kurczy się i wyje? Nierychło, nierychło
 758  1,  5 |             końca! Nagłe łkanie wyrwało się z jego ust. Buchnęło jak
 759  1,  5 |               unurzany we krwi; wysuwał się z niej co chwila, wlekąc
 760  1,  5 |              przeciwnym kierunku. Wlókł się po zagonach, padał na twarz
 761  1,  5 |            twarz w lotne zaspy, dźwigał się i znowu wstawał. Za każdym
 762  1,  5 |                każdym krokiem otwierały się rany jego piersi i skrzepła,
 763  1,  5 |           broczyła. Świtało. Odsłaniały się pola coraz dalej i dalej.
 764  1,  5 |           śnieżną zawieję. Rafał żegnał się z tym światłem ostatnim
 765  1,  5 |                 jego ze drżeniem waliło się na ziemię. Myśli z czaszki
 766  1,  5 |               samo jak on podrywających się z zagonów i mknących w lekkich
 767  1,  5 |           przebijało tam śniegi, wlokło się z wolna... Za nic na świecie
 768  1,  5 |         Tymczasem czarna zjawa zbliżała się ciągle i oto Rafał z podziwem
 769  1,  5 |            wyciągniętymi rękoma posunął się ku niemu i wlókł za saniami
 770  1,  5 |               na których Baśka załamała się była i zginęła. Z dala poczuwszy
 771  1,  5 |              dźwignęły łby i zatrzymały się w miejscu, pełne niepokoju.
 772  1,  5 |                 na sanicach i wpatrywał się w dal. Wtedy Rafał przyczołgał
 773  1,  5 |                 Wtedy Rafał przyczołgał się do niego i runął nań z boku.~
 774  1,  5 |          kilkadziesiąt kroków opamiętał się i ostrożnie zaczął przyglądać.~
 775  1,  6 |            kominie, dym kłębami wywalał się spod okapu na izbę i grubą,
 776  1,  6 |              dym.~Wielkim kłębem zniżał się, zniżał coraz bardziej,
 777  1,  6 |                okrągłe półzwroty, cofał się, chwiał, odchodził. Gdy
 778  1,  6 |             przepaście, coś rozwidniało się w nim i świetliste widma
 779  1,  6 |             żelazne swoje pazury. Zdało się, że ta kurna zagroda stanęła
 780  1,  6 |           stanęła na wiatrowisku, gdzie się zbiegają z czterech stron
 781  1,  6 |                 dymem trzeszczą i prężą się przeciwko burzy, jak gonty
 782  1,  6 |         szybkość. Obłąkana krew wydarła się ze swych upustów i niestrudzonymi
 783  1,  6 |       nieskończone pola albo zmieniwszy się w czucie bryły kamiennej,
 784  1,  6 |      przestworzu bez końca. Głowa stała się głazem lecącym w przepaść,
 785  1,  6 |             skrzydło złudzenia kurczyło się co minuta... Oto schylone
 786  1,  6 |               mordy zwierząt, wysnuwają się pająki wielkie jak wiązy,
 787  1,  6 |          zgorzałe ziele.~Serce uciszyło się i wytchnęło na krótką miareczkę
 788  1,  6 |         miareczkę czasu. Wtedy uciszało się wszelkie uczucie. Cisza
 789  1,  6 |             Król ogłosił, że jakby taki się znalazł, co by tych diabłów
 790  1,  6 |              Zołmierz powiedział, że ón się podejmie to zrobić. A i
 791  1,  6 |             poszedł. Siadł se, obstawił się dokoła święconą kredą, wzion
 792  1,  6 |               godzino! O północku drzwi się otwarły i do tego zołmierza
 793  1,  6 |                do tego zołmierza pakuje się dwonastu diabłów. Zołmierz
 794  1,  6 |             mały woreczek nie opłaci mi się z wami tyńcować! Przynieśta
 795  1,  6 |                wszystkie diabły rozlały się w maź, że ino łby zostały,
 796  1,  6 |          pomiędzy dwoma rumakami, które się wspinały jak tygrysy. Straszny
 797  1,  6 |           Starzec siadł na koń i ukazał się na nim w całej swojej wielkości.
 798  1,  6 |              więdło na wargach. Schylił się do widma z szeptem:~- Zawieź
 799  1,  6 |           wymówić nazwy. Zapomniał, jak się to zowie. Widział tylko
 800  1,  6 |            wichrem w przegony. Zmienili się w kamienne bryły z piaskowca,
 801  1,  6 |                 koniach. Ręce ich stały się grube, opuchłe jak u przydrożnych
 802  1,  6 |             zadepcz w piachu nogą". Ale się zląkł: "Zobaczy, pada, kapral,
 803  1,  6 |               ognia dawać! Dyląg złożył się i wypalił. Wzieno mu gwer
 804  1,  6 |                    Głowa Rafała zsunęła się znowu na wiązkę słomy, okrytą
 805  1,  6 |                Głosy rozmówców oddalały się wciąż i słychać je było
 806  1,  6 |            gnali. Pan z panem szedł bić się we światy...~- A tyś, chłopie,
 807  1,  6 |               głowami. Co chwila zsuwał się aż na ubite klepisko.~
 808  1,  7 |              Ziemia sandomierska kąpała się w majowym poranku. Okno
 809  1,  7 |        przychodzić do zdrowia, zrodziła się druga choroba: męczarnie
 810  1,  7 |        nieomylniejszą od rachunku. Stał się teraz brzydki jak trup.
 811  1,  7 |                brzydki jak trup. Nos mu się zaostrzył i wysunął naprzód.
 812  1,  7 |           płonęły w swych dołach, jakby się miały do znaku wypalić.
 813  1,  7 |               istotne niż na jawie. Tam się rodziły pewniki, trwogi,
 814  1,  7 |             nadchodzące kroki, a budził się do tej straszliwej prawdy,
 815  1,  7 |                tam i z powrotem, tłukąc się od ściany do~ściany. Na
 816  1,  7 |                serca, że je omijał, bał się na nie nogą nastąpić, jak
 817  1,  7 |                 noża, a myśli zamieniły się w zazdrość. Zazdrościł skibom
 818  1,  7 |                Ale spokój na wieki, zda się, odleciał. Wbrew woli, na
 819  1,  7 |         wysiłkom zazdrość przeistaczała się w bezrozumną zaciekłość,
 820  1,  7 |                Osobliwie kiedy rozeszła się po dworach plotka-domysł,
 821  1,  7 |             pokąsań wilczych zabliźniły się, a straszna jakaś choroba,
 822  1,  7 |                 wówczas dopiero zaczęło się piekło. Starzec drżał. Skrzywione
 823  1,  7 |            ciskały w przechodzących, co się zdarzyło. Wszyscy mieli
 824  1,  7 |                 mógł stać na nogach, ma się z domu wynosić na cztery
 825  1,  7 |           przepuściła mu w sercu. Udało się tyle przynajmniej przez
 826  1,  7 |                ranę. Stary kutwa błąkał się co dzień miedzami, po dołach,
 827  1,  7 |               domowym i kiedy zaczynała się naokół panika, rzucał zawsze
 828  1,  7 |                 jakieś lekarstwa, uczył się na pamięć pozdrowień, błogosławieństw,
 829  1,  7 |               gdy był zmuszony zajmować się swoją podróżą, cierpiał
 830  1,  7 |          porzucone przez chwilę, mściły się, czucia nieszczęsne tysiącem
 831  1,  7 |             chwile przedziwne. Zatapiał się w najwyższą ekstazę miłości:
 832  1,  7 |          błogosławionych, choć łzy lały się z oczu, nie bolało nic a
 833  1,  7 |             Wytarł oczy i nie oglądając się za siebie szedł z izby.
 834  1,  7 |                  zbożne niwy rozciągały się jak okiem sięgnąć. Opar
 835  1,  7 |                  czyli błonia kierujące się ku dolinie Wisły, okryte
 836  1,  7 |           Strużki i poniki łąkowe stały się żółtymi szlakami jaskrów,
 837  1,  7 |          kwiecie. Poprzeczne parowy, co się zbiegają ku każdemu rozdołowi,
 838  1,  7 |                  Gdzieniegdzie uczepiła się ścian tych uroczych rozpadlin
 839  1,  7 |                chóru. Chaty, gnieżdżące się w załamaniach parowów albo
 840  1,  7 |              nich nikiej świece jarzące się od wielkiego blasku. Jeszcze
 841  1,  7 |                na zieloną murawę. Zdało się, że nawet nędzne lepianki
 842  1,  7 |              jak stary aksamit, złociły się na słońcu. Wiklowy płotek
 843  1,  7 |          Wiklowy płotek pleciak, snując się od jednej zagrody do drugiej,
 844  1,  7 |              szarą barwę zimy. Zataczał się krzywo i martwo, wspierał
 845  1,  7 |             zimnych wąwozów, wdrapywała się na szczyt płaskowzgórza...
 846  1,  7 |           jednym miejscu Rafał obejrzał się poza siebie i objął widny
 847  1,  7 |                 dom i okolicę. Wpatrzył się w tę stronę rodzinną i w
 848  1,  7 |                 kraju, i znikł. Wzmogły się po jego odejściu wszystkie
 849  1,  7 |                uczucia i nowy ich żywot się zaczął. Rafał czuł, że nic
 850  1,  7 |                 my, tylośny świat?! Jak się wielmożny pan dowie...~-
 851  1,  7 |                pan dowie...~- Nie dowie się!~- Hale, ón się ta nie dowie!...
 852  1,  7 |               Nie dowie się!~- Hale, ón się ta nie dowie!... Będę baty
 853  1,  7 |             kieliszek wódki. Dowiedzieć się nikt nie dowie... Jedźmy
 854  1,  7 |         przydrożne, żółte i siwe, słały się wiankiem u jej podnóża.
 855  1,  7 |             było i być mogło, wydało mu się niegodnym jednego oddechu
 856  1,  7 |               jej obecności komu innemu się udziela oto wszystko. Zarazem
 857  1,  7 |              wysiłków było słowo: stało się. Nadaremnie otaczał się
 858  1,  7 |                 się. Nadaremnie otaczał się fosami, rowami i bastiony
 859  1,  7 |              sobą. Wszystko rozsypywało się w proch i przemieniało w
 860  1,  7 |                cicha szemrały. Rozlegał się w całym ogrodzie gwar ptaków
 861  1,  7 |             srok, zięb, trznadlów kryły się w mokrych gęstwinach. Droga,
 862  1,  7 |             gęstwinach. Droga, zniżając się na dół, zaprowadziła wkrótce
 863  1,  7 |       jasnokościstym szkapskom. Okazało się, że istotnie zdarte żelaziwa
 864  1,  7 |         istotnie zdarte żelaziwa ledwie się trzymały u kopyt. Rafał
 865  1,  7 |              hacelami. Gdy kowal zabrał się do tej roboty, zeskoczył
 866  1,  7 |                 bryki. Ociężale zbliżył się do sztachet ogrodu i stanął
 867  1,  7 |                 Stojąc tak długo, kąsał się własną wściekłością, smagał
 868  1,  7 |              przed oknami domu świeciły się kwiaty, ozdobione niezgasłymi
 869  1,  7 |         przyodziewek zetlały, rozłażący się to tu, to tam. Uliczka mokra
 870  1,  7 |                 i grubsze śliwin lśniły się jakoby miodem powleczone.
 871  1,  7 |                 więzami nie mógł ruszyć się z miejsca. Wdychał jeszcze
 872  1,  7 |      niewysłowionej altany. Głowa styka się skronią z jej głową, a dokoła
 873  1,  7 |                i gwar wiosenny. Kwietne się sypią puchy, białoróżowe
 874  1,  7 |                 obcinanie gałęzi, sączy się aromat oskoły...~Czuł w
 875  1,  7 |             niemy. Ramy okienne chwiały się sennym kołysaniem, a szara,
 876  1,  7 |                ma, nie ma... -naigrawał się ten starości głos wyziębły.
 877  1,  7 |         wyziębły. Okrutny wyrok rozległ się w głowie, jakoby głos dzwonu,
 878  1,  7 |                wiosennych rana rozdarła się na nowo. Ukazywała się spod
 879  1,  7 |         rozdarła się na nowo. Ukazywała się spod złudy uczuć, spod miękkich
 880  1,  7 |               jego głupia nędza. Wlokło się z głębin cienistych mądre,
 881  1,  7 |             oczyma pełnymi ognia prosił się o cud powtórny, o widok
 882  1,  7 |             bryczkę.~Już kowal załatwił się z podkowami, a Wincenty
 883  1,  7 |          wejścia żłobek... Nie obejrzał się, gdy bryczka ruszyła z miejsca,
 884  1,  7 |         rozległych, wśród których słały się wody stawów, daleko jak
 885  1,  7 |             brzegiem lasu. Konie wlokły się noga za nogą, utykanego,
 886  1,  7 |                 ziemię oczyma pogrążyły się w spokój zupełny, obojętny
 887  1,  7 |              wózka, a sam chętnie wziął się do miętoszenia żuchwą partyki
 888  1,  7 |            zawierając je w sercu, które się szarpało i biło ślepymi
 889  1,  7 |           rozniecić ognisko. Wnet wzbił się w górę pióropusz sinego
 890  1,  7 |           Surowy i zimny czerep nasuwał się jako kształt cierpienia,
 891  1,  7 |                że w ich wyrazie mieścił się cały jakiś świat, alfa i
 892  1,  7 |         wytchnienia pracując obmyją, co się ostoi.~O puchy miękkich
 893  1,  7 |            wiatr wiosny! Kwiaty, mające się z nas urodzić... Błogosławione
 894  1,  7 |               Nogi ż lubością zatapiały się w nim, a torfiasta w głębi
 895  1,  7 |              Niekiedy z jej głębi dawał się słyszeć przeciągły, głuchy,
 896  1,  7 |               Wówczas mimo woli nasuwał się na oczy odległy widok. Wznosiła
 897  1,  7 |                 odległy widok. Wznosiła się z bagien olbrzymia głowa
 898  1,  7 |                 jasnobarwne oczy. Śniło się, że leniwym ruchem dźwiga
 899  1,  7 |                 rózgi wierzbowej, która się w ciągu poprzedniej nocy
 900  1,  7 |              żabiego chóru. Leci, błąka się, ginie między wysokimi drzewami...~
 901  1,  7 |               innych momentach wybijała się na wierzch cisza. Ledwie-ledwie
 902  1,  7 |               ożywczą wonią, rozszerzył się po suchym gołoborzu i obudził
 903  1,  7 |                wzdłuż bryczki i położył się na wznak. Patrzał w niebo
 904  1,  7 |               chorobie. Od gwiazd sypał się w ciemność nocy pylny brzask,
 905  1,  7 |               by nieco dalej posunąwszy się w otchłań, rozwiać się w
 906  1,  7 |       posunąwszy się w otchłań, rozwiać się w niedościgłą dla oka formę,
 907  1,  7 |         niedościgłą dla oka formę, stać się niebem.~Noc była parna.
 908  1,  7 |                  Wzrok i myśl zatapiały się w nieprzeniknioną noc, szukając
 909  1,  7 |                nie wie, gdzie jest i co się z nim dzieje, w pobliskiej
 910  1,  7 |        pobliskiej kępie olszyny rozległ się dźwięk... Jeden, po nim
 911  1,  7 |            trzeci... Młodzieniec zerwał się i usiadł. Słuchał tonów
 912  1,  7 |               niedościgłych. Zdawało mu się chwilami, że to w nim samym,
 913  1,  7 |               jej piersiach, trzęsących się od płaczu, przycisnął usta
 914  1,  7 |             tego trójdźwięku przyłączył się czwarty tworząc z pierwszymi
 915  1,  7 |                samotną miłość, która by się zabłąkała przechodząc tymi
 916  1,  7 |            naokół. Tu i owdzie wznosiły się na popieliskach domostwa,
 917  1,  7 |                 i sam nowy dwór dźwigał się między zwęglonymi lipami,
 918  1,  7 |          jeszcze pustkowiem, gnieździła się w budach.~Z południa Rafał
 919  1,  7 |              pęknięte, mur trupi unosił się przed nim w powietrzu niby
 920  1,  7 |                Rafał nie był. Ukazał mu się kraj zgoła inny: cichy,
 921  1,  7 |                przerastały drogę, a gdy się od niej cofnęły drzewa,
 922  1,  7 |            cofnęły drzewa, to otwierała się przed oczyma żółta smuga
 923  1,  7 |              które daleko, daleko w las się ciągnęły. Dookoła stały
 924  1,  7 |                 lotu. Zielony, świecący się mech wiosenny otulał rudawosiną
 925  1,  7 |               promienie jego przelewały się nie tylko przez gąszcz gałęzi,
 926  1,  7 |                 płochy i czuły. Zdawało się, że niechętnie znosi ludzkie
 927  1,  7 |                tylko dla siebie, a cofa się i kryje, gdy nań patrzeć.
 928  1,  7 |                  wiosenne szyszki zdały się topić i rozpływać w cieple
 929  1,  7 |                Pachnąca żywica wylewała się z nich i zapach jej spływał
 930  1,  7 |               spływał ku ziemi. Jeszcze się trawa bujna nie puściła
 931  1,  7 |                gąszczach jedliny dymiły się młode brzózki niby obłoczki
 932  1,  7 |           wiosenne. W głębi lasu drzewa się przerzedzały i widać było
 933  1,  7 |            zalewisk z wybuchem krzewiła się zieleń borówek, młode, jasnozielone
 934  1,  7 |          jasnozielone świerczki taplały się w niej jak gąsięta, a jaskry
 935  1,  7 |                 w pobliżu sapie barwiły się niebieskie kwiatki Matki
 936  1,  7 |                na korzeń albo zarzynały się w głębokim piasku. Wówczas
 937  1,  7 |          Wówczas bryczka ledwo podawała się naprzód, monotonnie skrzypiąc.
 938  1,  7 |             były te leśne głębiny. Czuł się tu skrytym ze swoją duszą,
 939  1,  7 |               wyskoczyć z bryki, rzucić się tu na ziemię i samemu zostać
 940  1,  7 |            nigdy, przenigdy nie odezwie się do niego ta mowa... Jechał
 941  1,  7 |           Jechał dalej a dalej, dziwiąc się samemu sobie, uczuciom,
 942  1,  7 |           samemu sobie, uczuciom, które się w nim z wolna przetwarzały,
 943  1,  7 |           twórczym głosom świata.~Miało się już pod zachód słońca, kiedy
 944  1,  7 |              wyjechali z lasów.~Otwarła się przed nimi jakby ogromna
 945  1,  7 |                 długą taśmą blasku wiła się w nizinach zarosłych olchami.
 946  1,  7 |               Miejsce, gdzie znajdowała się bryczka, było pod wzgórzem
 947  1,  7 |                rozległą dolinę widziało się stamtąd jak na dłoni. Daleko,
 948  1,  7 |                 nad owym stawem, bielił się w kępach drzew biały dwór.~-
 949  1,  7 |                rzekł Wincenty obracając się na koźle. - Tam młody pan
 950  1,  7 |           promień. Znużone konie wlokły się tak ociężale, że furman
 951  1,  7 |         cierpiał.~W nocy już przywlekli się nad brzeg wody. Drożyna,
 952  1,  7 |                 wiosenne ulewy, zniżyła się za groblę i szła między
 953  1,  7 |                kęp i gąszczów wynurzały się i ginęły w ciemnicy. Wyżej
 954  1,  7 |                 poziomem stawu srebrzył się białawy, rzadki tuman. Serce
 955  1,  7 |                 niespokojnie. Rozglądał się w ciemności jeszcze niezupełnej
 956  1,  7 |                 młyna, bryczka zwróciła się w górę i stanęła przed zamkniętymi
 957  1,  7 |              wrótnię. Dziedziniec wciąż się dźwigał ku górze aż do dworu.
 958  1,  7 |       poszukując wejścia, drzwi otwarły się przed nim i człowiek wysokiego
 959  1,  7 |               Brat.~Ów człowiek odsunął się i Rafał wszedł do pokoju.
 960  1,  7 |             Rafał wszedł do pokoju. Gdy się znalazł za progiem, ujrzał
 961  1,  7 |                 prawie szczęścia ukazał się na jego twarzy. I w sercu
 962  1,  7 |               mocno. Po chwili odwrócił się do służącego, który stał
 963  1,  7 |            słowami:~- Michcik, zajmiesz się końmi panicza i pomyśl o
 964  1,  7 |        zawieszone w powietrzu, wykręcił się na pięcie i poszedł.~Gdy
 965  1,  7 |                niejaki, a potem zwrócił się do Rafała s: zapytaniem:~-
 966  1,  7 |             Rafał prędko i zaczerwienił się, jak gdyby go schwytano
 967  1,  7 |                polu był... - uśmiechnął się starszy.~- A tak, wyszedł...~-
 968  1,  7 |             wyszedł...~- I nie pożegnał się z tobą?~- A nie, bo nawet...
 969  1,  7 |           sądził surowo... - uśmiechnął się Piotr. - Musiałeś coś tatuńciowi
 970  1,  7 |          przeskrobać.~Rafał wyszczerzył się cynicznym, niemiłym śmiechem,
 971  1,  7 |             domu nie był. Ale nie martw się, Rafciu. I ja wyjechałem,
 972  1,  7 |                rodzinny gdzieś na świat się wyniósł szeroki i stał symbolem
 973  1,  7 |                  myślał przypatrując mu się ukradkiem. Ale jednocześnie,
 974  1,  7 |              owa gruba zasłona, usunęła się razem jakby zapora dzieląca.
 975  1,  7 |           wszystkim na świecie. Oczy mu się świeciły jak dwa ognie żywe.~
 976  1,  7 |          wyjawiłem. Ale... któż wie, co się stanie jutro... Chciałem
 977  1,  7 |                szkole, uważasz, zaczęła się była komocja w umysłach.
 978  1,  7 |               on i oni. Nastawał, żebym się zaparł samego siebie. W
 979  1,  7 |                   pytał Piotr schylając się nad nim.~- Słyszałem.~-
 980  1,  7 |             krzyknąłem, żem oficjer, że się nie dam... wyrwałem z pochwy!
 981  1,  7 |                  coś go widział, wrócił się po mnie w nocy, nalazł mię
 982  1,  7 |                 mówić o domu, rozwodzić się o wszystkim, co zaszło i
 983  1,  7 |                pamięci. Piotr zatrzymał się znowu przed nim i pałającymi
 984  1,  7 |                nim swadę. Porozumiewali się za pomocą dźwięków urwanych,
 985  1,  7 |                zwierzęcych. Piotr pytał się, jak chłopiec, o drzewa
 986  1,  7 |                 Oczy jego i usta śmiały się teraz tak samo jak oczy
 987  1,  7 |             samo jak oczy Rafała. Stali się teraz zupełnie podobni,
 988  1,  7 |              każdego i każdą dowiadywał się jednym jakimś ruchem naśladującym,
 989  1,  7 |                zmrożone, gdy przesuwało się jakieś bolesne, bez słów
 990  1,  7 |                 odszedł. Świece spaliły się w blaszanych lichtarzach.
 991  1,  7 |                 zapalił nowe. Dopytywał się, pomimo wszystko, głównie
 992  1,  7 |            zgoła innej. Nie spostrzegli się, kiedy blask świec pobladł
 993  1,  7 |             sprzęty bardziej widocznymi się stały. Przez otwarte okna
 994  1,  7 |                 kroplisty deszcz z niej się sypał szeleszcząc w dwójnasób
 995  1,  7 |               wietrzyk nadwodny wieszał się między gałęziami hiszpańskiego
 996  1,  7 |            mglistej daleczyzny wynurzał się łagodny, miękki głos kurki
 997  1,  7 |               ramach okien rozpościerał się cichy błękit, a w nim ciemnymi
 998  1,  7 |              niebie, jak lilia świeciła się ostatnim blaskiem gwiazda
 999  1,  7 |               zsiniała od ognia, dymiły się mgły cudnobarwne. Pokrewne
1000  1,  7 |             wodę dla nieba, oddzielając się od niej z żalem, jak dusza,