Tom, Rozdzial

3001  3,  1 |               karcięta, w bilard czy domino, na próżniactwie, rozpuście
3002  3,  1 |                    gdy weń wyrojone pszczoły na pracę wracają, gdzie wszystkie
3003  3,  1 |                    do ucha:~- Pokój, padają, na wieczny czas - i tyla.~- 
3004  3,  1 |                    Do stu par diabłów! To ja na musztrę mam jeżdżać pod
3005  3,  1 |                     wcześniej, bom głupszy i na śmierć mię dockliwiło, a
3006  3,  1 |                    tamto szelma - jeden mur. Na Śląsko przyśli. Świderski
3007  3,  1 |                   ułany, do Polski i przyśli na Śląsk ojczysty, do Lignicy.
3008  3,  1 |                     choć ta i twardy w sobie na potęgę! No, dobrze. .lado!
3009  3,  1 |                    nogą, cicha noc, a ma się na świtanie. Szedł na szpicu
3010  3,  1 |                    ma się na świtanie. Szedł na szpicu kapitana Fijałkowskiego
3011  3,  1 |                  Aliści traktem pędzi wprost na nich jakisi oficer wysoki
3012  3,  1 |                  Boga jesteście mi, powiada, na ratunek zesłani. Ja przecie
3013  3,  1 |                        Fijałkowski mu rzecze na to: "Dobra! Prusaków łupać -
3014  3,  1 |                       zatrąbią wsiadanego: - Na koń! Wiara myślała, że w
3015  3,  1 |                   nazwanemu Jauer, a stamtąd na rozstajne drogi od Wrocławia
3016  3,  1 |                     Ich tam generał wystawił na pagórku dwanaście swoich
3017  3,  1 |                    dragony, huzary, bośniaki na łeb, na szyję, w drzazgi!
3018  3,  1 |                     huzary, bośniaki na łeb, na szyję, w drzazgi! Wgnietli
3019  3,  1 |                  Prusaków, jakisi ta Anhalt, na koniu w te pędy uciok. Dwóch
3020  3,  1 |                     w kozły złożona, jeźdźcy na ziemi, łapy po boku. Nim
3021  3,  1 |                  podniósł, już ułani siadali na koń, żeby do Lignicy iść
3022  3,  1 |              Pułkowniki... Nic ino pułkownik na pułkowniku, a za nim parobcy
3023  3,  1 |                     gnoju. Widziałem przecie na własne oczy jednego, jak
3024  3,  1 |                    Fijałkowskim. Sam, jucha, na syngieltona wziął w niewolę
3025  3,  1 |              dowodzący, natychmiast oficerem na placu mianować. "Natychmiast,
3026  3,  1 |                      szablę oficerską!..." A na to Pawlikowski jeno ramionami
3027  3,  1 |                 jeden jedyny? Kużden widział na oczy świat szeroki, ziemię
3028  3,  1 |                    strachu.~- Jakem spojrzał na ubiór tamtego kamrata, na
3029  3,  1 |                    na ubiór tamtego kamrata, na moderunek, na pałasz - Maryja!~-
3030  3,  1 |               tamtego kamrata, na moderunek, na pałasz - Maryja!~- No?~-
3031  3,  1 |                      granat z żółtym. Czapka na łbie wysoka, granatowa,
3032  3,  1 |                   białe kordony. Kita! Tyla! Na froncie ma półsłońce z orłem.~-
3033  3,  1 |                   czerwoną jak ogień. Kurtka na nim granatowa, Panie święty,
3034  3,  1 |                   rabaty, wypustki i lampasy na paradnych spodniach precz
3035  3,  1 |                 paradne ma do samych kostek, na buty wykładane, z dwoma
3036  3,  1 |                   dwoma lampasami żółtymi, a na co' dzień ma ci znowu szare
3037  3,  1 |                      powiada, zimowym czasem na tamte paradne, a zapinają
3038  3,  1 |                     zapinają się z boku nogi na ośmnaście guzików. W deszcz,
3039  3,  1 |                    rękawów. Róg prawy zadasz na lewe ramię, toś jak w kołdrę
3040  3,  1 |                  zawinięty. Trzy doby możesz na ulewnym deszczu stoić! Strasznie
3041  3,  1 |                  białej skóry, klamry żółte. Na pendent ma jeszcze pas niciany
3042  3,  1 |                  dopiero paniczowi śpilował! Na paradę ma oficer szarfy
3043  3,  1 |             ładownicę przez piersi. Czapraki na siodłach mają ostro ścinane,
3044  3,  1 |                 granatowego koloru. Wypustki na nich żółte, a galony znowu
3045  3,  1 |                      a galony znowu srebrne. Na tylnych rogach cesarzowa
3046  3,  1 |                 chłop stanie w czapie, tylec na ziemi postawi u nogi, to
3047  3,  1 |                      rzemienia do zakładania na przedramię. Przy obu strzemionach
3048  3,  1 |            strzemionach stoi otworem i czeka na tylec lancy tulejka, trokami
3049  3,  1 |                         Abom to nie widział? Na koniu siedzi, jakby go mutrami
3050  3,  1 |               Niemałom ich widział. Bije się na śmierć, kużden trud śmiertelny
3051  3,  1 |                     i inne. Będzie ci jechał na szkapie jak Żyd z obwarzankami,
3052  3,  1 |                     z obwarzankami, nie wie, na żywy Bóg, co zganić, a co
3053  3,  1 |                jakich królowie skąpią królom na ucztach...~- Ale dokądże
3054  3,  1 |                  nasza wiara śpi. A skoro on na koń siada, będziemyż to
3055  3,  1 |                  padli w krwawym boju twarzą na siemię, a teraz w obcych
3056  3,  1 |               piachach one trupy rozwleczone na darmo? Abo my to nie przyśli
3057  3,  1 |                    ale już wtedy ostatni raz na dobre. Tak starzy powiadali...~
3058  3,  1 |               zmiażdżona duma szarpała duszę na strzępy - popychał do kraju
3059  3,  1 |                     Cedry, dwaj Kuleszyńscy.~Na wiosnę roku 1808 zorganizowany
3060  3,  1 |                       Fuldę, Hanau, Moguncję na Méziers, Charleville, Paryż,
3061  3,  1 |           piaszczyste pola. Piechota płynęła na łodziach i tratwach rzeką
3062  3,  1 |                      ręce odwiecznego traktu na Tartas i Dax. Konnica szła
3063  3,  1 |                   się, przytył i sczerstwiał na duchu. Zginął jako osoba
3064  3,  1 |                   rozlegało się trąbienie - "na koń", gdy szwadrony ludzkie
3065  3,  1 |                     kuciem koni-spały twardo na siodle. Spali ludzie, od
3066  3,  1 |                 aleje topoli, które już nowe na się listki oblekły i nowym
3067  3,  1 |                      pylnych polach Gaskonii na zachód, na zachód wiecznego
3068  3,  1 |                   polach Gaskonii na zachód, na zachód wiecznego słońca.
3069  3,  1 |                    jak wstaje ogromny bałwan na morzach, wydźwignęli się
3070  3,  1 |                   się nad obszarem milczącym na obraz chmur szarańczy, ciągną
3071  3,  1 |                 nieznanych plemion i zasiądą na wonnych wzgórzach cyprysa,
3072  3,  1 |                      Nigdy Krzysztof Cesarza na oczy nie widział, lecz teraz
3073  3,  1 |                     dobiegł już kresu -liczy na pewno z górą lat dwieście.
3074  3,  1 |                       że mózg rozsadził żyły na skroniach. Lecz huk przeleciał
3075  3,  1 |                 płonęła w jego duszy. Jechał na koniu śniąc na jawie. Śniły
3076  3,  1 |                 duszy. Jechał na koniu śniąc na jawie. Śniły mu się słowa
3077  3,  1 |                Karloman szuka Rolanda, widzi na łące kwiatów kielichy, sperlone
3078  3,  1 |              zielonej, podnosi oczy, patrzy: na górze mieczem rąbane szczerby
3079  3,  1 |                    szczerby w marmurze. Wtem na murawie postrzega ciało!
3080  3,  1 |                     aż za Saint-Jean de Luz, na podgórze, w departament
3081  3,  1 |               Ruszyli starą drogą w kierunku na Irun. Po prawej ręce mieli
3082  3,  1 |                       gdy oddziałek wyjechał na pierwszy wyniosły zakręt
3083  3,  1 |                  Pirenejów. Stała przed nimi na południu niezmierzona ściana,
3084  3,  1 |                   się w dół, jakby ją piorun na poły rozłupał. Na zachodzie
3085  3,  1 |                     piorun na poły rozłupał. Na zachodzie wlokła się nieskończona
3086  3,  1 |             Guipuzcoa.~Przed oczyma sterczał na skalnym zboczu zamek i chropawe
3087  3,  1 |                   straszna owa samotna wieża na wysokości. Stanął na miejscu
3088  3,  1 |                   wieża na wysokości. Stanął na miejscu i patrzał w nią
3089  3,  1 |                    zbroczyła.~Krzysztof stał na koniu. Olśniony od majestatu
3090  3,  1 |                    namiętnie. - Ileż uczynił na ziemi! Te niezmierzone skrzydła
3091  3,  1 |           Fuenterrabia, rozparta w milczeniu na podścielisku gór, była jak
3092  3,  1 |                         Zmierzch wolno padał na góry. Cedro spiął konia
3093  3,  1 |                oddziałem. Wyjechał zygzakiem na jedno jeszcze załamanie
3094  3,  1 |                     i niecili ognisko nosząc na nie ze wszech stron drwa
3095  3,  1 |                   szarymi skibami, słały się na całej długości, ciągnęły
3096  3,  1 |                     z wolna wlewały się fale na ławice niskich piachów,
3097  3,  1 |                   Twierdza francuska Hendaye na tej stronie zatoki ukazała
3098  3,  1 |                   stronie zatoki ukazała się na brzegu morza, kiedy niedawno
3099  3,  1 |                    Sterczały zamierzając się na morze śpiczaste urwiska
3100  3,  1 |                   zarysowany wietek księżyca na pierwocinach nowiu i brzask
3101  3,  1 |                  mroku począł wywijać i siać na topiele oceanu, na szerokowładne
3102  3,  1 |                      siać na topiele oceanu, na szerokowładne przestwory
3103  3,  1 |                      odmęty poczęły szumieć. Na rozłogi bez granic zstąpiło
3104  3,  1 |               stokroć głębiej, rozpadnie się na dwoje ciemne odchlisko na
3105  3,  1 |                    na dwoje ciemne odchlisko na obraz kłębu źródła, które
3106  3,  1 |                    ku ziemi zeszła się teraz na nowiu w jedno z drogą księżyca.
3107  3,  1 |                    ziemi, biegnąc ze wschodu na zachód za blaskiem zwiewnym
3108  3,  1 |                  między szumne rozcieki mórz na północ i południe, na wschód
3109  3,  1 |                   mórz na północ i południe, na wschód i zachód. Popędzą
3110  3,  1 |                    koni, gdy skaczą galopem, na przekór biegowi ziemi z
3111  3,  1 |                      biegowi ziemi z zachodu na wschód: lot jej wieczny
3112  3,  1 |                      Ten jest dzień syzygiów na nowiu, doba wód zzieleniałych.
3113  3,  1 |                  słońce i księżyc zjawią się na przeciwległych biegunach
3114  3,  1 |                   wód żywych, o których śnił na jawie, rozuzdane i rozpasane
3115  3,  1 |                ścigłym podrzutem wtargnął aż na wysoki i cały ląd. Bryły
3116  3,  1 |                   przeciągły syk musując się na obeschłych stolnicach pochyłości,
3117  3,  1 |                     i znowu, zawróciwszy się na czopach swych, uciekają
3118  3,  1 |                      czopach swych, uciekają na głębie szeregiem opieszałych
3119  3,  1 |                     i lądów. Cóż jest susza, na której człowiek rozpostarł
3120  3,  1 |                zrastał w tafle granit leżący na szczytach Alp i Pirenejów.
3121  3,  1 |                siebie ląd, jak rodzic wydaje na świat ojcowica. Rzucił go
3122  3,  1 |                     i gwiazdy, wydał słabego na hodowanie powietrzu...~
3123  3,  2 |                      w góry. Szedł nie drogą na Irun, lecz krótszą, prowadzącą
3124  3,  2 |                   szlakiem Karola Wielkiego, na wąwozy roncewalskie.~Tysiąc
3125  3,  2 |                   zaraz za Bajonną wziął się na lewo idącą doliną. Ciągnęli
3126  3,  2 |                      dwoma łańcuchami reglów na południowy wschód przez
3127  3,  2 |                     aż do Jaxu. Tam spoczęli na noc.~Droga stamtąd zawracała
3128  3,  2 |                  zawracała się stromo i szła na zachód w górę do Saint-Jean
3129  3,  2 |                   takie, że ułani powciągali na się wszelakie odzienie,
3130  3,  2 |                      kładł codzienne ubranie na paradny strój, a jeszcze
3131  3,  2 |                     paradny strój, a jeszcze na to wciągał lejbik stajenny
3132  3,  2 |               czyszczenia koni, i zapinał je na ośmnaście guzików z boku
3133  3,  2 |               ośmnaście guzików z boku nogi. Na czapki ułańskie żołnierze
3134  3,  2 |               wiatrów i przeciągów górskich. Na wierzch dopiero kładli płaszcze
3135  3,  2 |              junactwo nie pozwalało nakładać na czapki żółtych futerałów
3136  3,  2 |                  drżał z zimna i przerażenia na widok otchłani. Kilkakroć
3137  3,  2 |              otchłani. Kilkakroć ukazali się na załamaniach górale aragońscy,
3138  3,  2 |                     idący ze swym szwadronem na czele, posyłał im salwę
3139  3,  2 |                  dostali byli w Bajonnie - i na tym kończyły się starcia.~
3140  3,  2 |                 tarczach skał, jodły i pinie na zboczach niższych, wreszcie
3141  3,  2 |                kobiercem wyścieła, wszystko, na cokolwiek zwrócili oczy,
3142  3,  2 |                    idący w stronę południową na przestrzeni blisko sześciu
3143  3,  2 |                  korpusu generała Lefebvre'a na południe, pułk ułański dnia
3144  3,  2 |             rozproszyło się. Szli tedy dalej na Tafalla, Olite, Caparroso
3145  3,  2 |                   Stamtąd droga zwracała się na wschód ku Tudeli, idąc wciąż
3146  3,  2 |                   tych to miejscach trafiono na wioskę opustoszałą. Wiara
3147  3,  2 |                    placówek. Pułk zerwał się na nogi. Gdy zaczęto siodłać
3148  3,  2 |                      w możności utrzymać się na przodach kopyt. Kopyta ich
3149  3,  2 |                cielska waliły się bezwładnie na ziemię.~Pomimo wszelkich
3150  3,  2 |                      około dwustu koni padło na miejscu. Inne ledwo się
3151  3,  2 |                  teraz ułanów zdążając chyżo na wschód lewym brzegiem Ebru
3152  3,  2 |                 dokuczliwy, nie ustający ani na chwilę. Konie jeszcze bardziej
3153  3,  2 |               bardziej słabły i słaniały się na schorzałych nogach. Pod
3154  3,  2 |                spostrzegł, że jest sam jeden na drodze. Nie widział koło
3155  3,  2 |               wolniej, byleby go nie utracić na drodze. Koń trząsł się z
3156  3,  2 |                trząsł się z gorączki, stawał na piętkach kopyt, słaniał
3157  3,  2 |              poszarpał swoją koszulę, podarł na pasy i użył ich na bandaże,
3158  3,  2 |                    podarł na pasy i użył ich na bandaże, którymi obwiązywał
3159  3,  2 |               którymi obwiązywał mokrą glinę na kopytach. Miało się ku zachodowi,
3160  3,  2 |               przeprowadził przez tyle krain na jawie i przez taki ogrom
3161  3,  2 |                    Spostrzegłszy, że nigdzie na drodze nie ma towarzyszów,
3162  3,  2 |                 siodło z czaprakiem i tręzlę na kark własny, lancę ujął
3163  3,  2 |                  dogonić pułk. Rozglądał się na wszystkie strony, a nie
3164  3,  2 |                  wciąż była ta sama: garbata na północy i zjeżona od stromych
3165  3,  2 |                      zjeżona od stromych gór na południu, przerznięta doliną
3166  3,  2 |           przepatrywał wciąż okolicę. Stojąc na niewysokim wzniesieniu,
3167  3,  2 |              wzniesieniu, widział przed sobą na pewnej przestrzeni gościniec
3168  3,  2 |                    dolinie rzeki. Z miejsca, na którym stał, zbaczała na
3169  3,  2 |                     na którym stał, zbaczała na lewo ku rzece węższa okoliczna
3170  3,  2 |                cięciwa przecinać się zdawała na ukos cały rozdół rzeki.
3171  3,  2 |                       przeważał teraz ciężar na prawą stronę i uwierał ramię.
3172  3,  2 |                   ramionach i zadzierzgnięte na poprzeczną żerdź w taki
3173  3,  2 |                  taki sposób, jak się wiesza na hakach śpiżarni zabite sarny
3174  3,  2 |                 sarny i dziki. Cedro zawołał na niego z odległości kilku
3175  3,  2 |                  wywleczone z brzucha leżały na ziemi. Do pasa trup owinięty
3176  3,  2 |                     Było już chłodne.~Jęknął na widok czarnych, straszliwie
3177  3,  2 |                  tchu z owej żerdzi, położył na murawie. Gdy tak stanął
3178  3,  2 |                    nim rozkraczony i patrzał na leżącego jakoby z grubym
3179  3,  2 |                    szyi, z oczyma wywalonymi na wierzch przez straszliwy
3180  3,  2 |                  jego wierny koń, zdychający na pampeluńskiej drodze. Pomyślenie
3181  3,  2 |                     Chwycił lancę upuszczoną na ziemię, siodło na barki,
3182  3,  2 |                 upuszczoną na ziemię, siodło na barki, otoczył sobie szyję
3183  3,  2 |                   swoją drogę. Już się walił na ziemię mrok szybkiej nocy.
3184  3,  2 |                     mgnieniu oka włosy stają na głowie. Idą. Nadbiegają...
3185  3,  2 |                   rozżartych zwierząt tłumem na jednego napadających, jak
3186  3,  2 |                    Szedł w tym miejscu obcym na palcach, bez wiedzy, że
3187  3,  2 |                   czyni, coraz ciszej, jakby na nogach już spalonych. Czuł
3188  3,  2 |                       Kilkakroć wlazł już to na prawą, to na lewą. Poczuł,
3189  3,  2 |                    wlazł już to na prawą, to na lewą. Poczuł, że idzie pod
3190  3,  2 |                    od ciężaru siodła. Stanął na pewnej wyżynie. Po ostrości
3191  3,  2 |             wietrznego domyślił się, że jest na samym wierzchołku wzniesienia.
3192  3,  2 |                  przykopę kamienną przysiadł na niej i po stokroć zadawał
3193  3,  2 |                  rozkosznego, jakby echo gry na organach - i znowu milczenie.~
3194  3,  2 |                    szerokie kamienne schody. Na jednym z załamań zobaczył
3195  3,  2 |                kilkunastu stopniach i stanął na progu głębokiej nawy wielkiego
3196  3,  2 |            oddzielonych od głównego wnętrza. Na ołtarzach płonęły zapalone
3197  3,  2 |               rozmaitych kątach pod chórem i na chórze, na ambonie i w kruchtach.
3198  3,  2 |                      pod chórem i na chórze, na ambonie i w kruchtach. Ze
3199  3,  2 |                  chrapali już, leżąc pokotem na kościelnych dywanach, pod
3200  3,  2 |                     dokoła ołtarzów, a nawet na ołtarzach. Inni piekli na
3201  3,  2 |                    na ołtarzach. Inni piekli na ogniu połcie mięsa, prosięta,
3202  3,  2 |                   francuski, który wdziawszy na mundur komżę i założywszy
3203  3,  2 |                    mundur komżę i założywszy na kark stułę głosił kazanie
3204  3,  2 |                     krasomówczymi rozsypując na słuchaczów obdarte pierze.
3205  3,  2 |                    obrazami w grubych ramach na stosy, i ognie pełgały coraz
3206  3,  2 |                    ociężałymi oczyma patrzał na białe place po zerwanych
3207  3,  2 |                kurcząc się w sobie żałośnie. Na marmurowej posadzce stały
3208  3,  2 |                      oczkami. Ustawili butle na wielkim ołtarzu szeregiem
3209  3,  2 |             poustawiali przyniesione gąsiory na ołtarzu. Przydźwiganą przez
3210  3,  2 |                    beczułkę z winem wtoczyli na ołtarz i ustawili na szczycie
3211  3,  2 |                wtoczyli na ołtarz i ustawili na szczycie cyborium. Piechur
3212  3,  2 |                    Ubrany w kapę wciągnął go na stopnie ołtarza i przedstawił
3213  3,  2 |                  kościele. Cedro cieszył się na równi ze wszystkimi przemokłymi
3214  3,  2 |                 niemal uczuć - było mu teraz na kamieniach odwiecznej posadzki
3215  3,  2 |                     wzrost człowieka. Wykute na niej było niezgrabne wyobrażenie
3216  3,  2 |                   wszędzie tam ludzie leżeli na rozciągniętych płaszczach,
3217  3,  2 |                ornatach, kapach kościelnych, na suknie do paradnego katafalku...
3218  3,  2 |             skwierczenie prosiaka pieczonego na bagnecie. Wstyd go palił
3219  3,  2 |                     bagnecie. Wstyd go palił na myśl, żeby poprosić o kąsek,
3220  3,  2 |             zagrodzić dostęp. Cedro spojrzał na nich wyniośle i odszedł
3221  3,  2 |                 kiszkowej. Zahuczały organy, na których wygrywano skocznego
3222  3,  2 |                   zdoła wymknąć, gdy motłoch na dobre podpije sobie. Zgłodniały
3223  3,  2 |                     się w piersi, przysięgać na świętości i wskazywać z
3224  3,  2 |                Krzysztof narzucił ją co tchu na ramiona z myślą, że będzie
3225  3,  2 |                      kołdrę. Zamierzał teras na dobre zabrać się do księdza.
3226  3,  2 |                     do księdza. Obejrzał się na niego... Zobaczył płaczącego
3227  3,  2 |                     z głodu.~Ksiądz podniósł na niego zapłakane oczy i z
3228  3,  2 |             rozgrzany wciąż za koleją klękał na stopniach i chłeptał malagę
3229  3,  2 |                 zbliżył się do ołtarza, żeby na stopniu klęknąć i pić za
3230  3,  2 |                 klęknąć i pić za innymi, gdy na niego kolejka przyjdzie.
3231  3,  2 |                szeregu. Poszedł precz wprost na swe miejsce klnąc głośno
3232  3,  2 |                    chwila miał głowę położyć na nożu gilotyny, narzucił
3233  3,  2 |                      nożu gilotyny, narzucił na suchą kapę mokry, biały
3234  3,  2 |                       żeby choć głowa leżała na suchym. Głodny jak pies
3235  3,  2 |                      żeby spać i nie patrzeć na świat.~
3236  3,  3 |                  sześć tygodni Cedro spędził na siodle z rzemieniem lancy
3237  3,  3 |                    siodle z rzemieniem lancy na ręku, z ostrogą wpartą w
3238  3,  3 |                      jeszcze w Tudeli, dokąd na piechotę przybył ze swym
3239  3,  3 |                  wtargnięcia z pułkiem jazdy na prawy brzeg Ebra i w radosną
3240  3,  3 |                      stąd wreszcie wyruszano na setne i tysiączne ekspedycje,
3241  3,  3 |                liczby starć, bójek, pościgów na gładkich szosach wapiennych,
3242  3,  3 |                      Ebro. Wiódł teraz życie na spalonych od słońca wyżynach
3243  3,  3 |               Calatayud - i w dolinie Huerby na drogach przez Daroca, ponad
3244  3,  3 |            królewskim, i za rzeką, za Ebrem, na lewym bagnistym brzegu,
3245  3,  3 |                  brzegu, w dolinie Gallego i na górach jałowych, solnych,
3246  3,  3 |                    dzień w dzień, podzieleni na oddziałki, od wczesnego
3247  3,  3 |                   Borkowica. Zobojętniał już na przykrości tego zawodu.
3248  3,  3 |                      oliw i winnic, zawrócić na południe ku Placencji, a
3249  3,  3 |                    baranki pędzili swe stada na szosę i aż do samych bram
3250  3,  3 |                     się dni, w których ciągu na próżno plądrowali góry i
3251  3,  3 |                Cervero za Huerbą, w kierunku na Belchite i ponurego w górach
3252  3,  3 |                    ku Fuentes nie spotykając na drodze żywej duszy. Ileż
3253  3,  3 |                     razy topiąc bydło wpadli na zaczajoną bandę gerylasów,
3254  3,  3 |                 gerylasów, która rzucała się na nich z krzykiem i nożami.
3255  3,  3 |                       Nim wróg zdecyduje się na skok - pęd konia i nastawiony
3256  3,  3 |                      za bramą zwaną Quemada, na prawym brzegu Huerby-Świętego
3257  3,  3 |                      Huerby-Świętego Józefa, na południu -czworokąt zamku
3258  3,  3 |                 inkwizycji Castel Aljaferia, na zachodzie kapucynów, przed
3259  3,  3 |               Engracia i bramy tegoż imienia na południu; szerokie zagłębienie
3260  3,  3 |                      pierwsze targnięcie się na Saragossę dnia 15 czerwca
3261  3,  3 |                 natarł, nie walczył, słowem, na śmierć, jak tego chciała
3262  3,  3 |                    nie były wcale podzielone na regularne oddziały. Były
3263  3,  3 |                     razie posłuszni wodzowi, na jakiego z woli ludu wyrósł
3264  3,  3 |                 Palafox.~Ułani polscy stojąc na górach i patrząc na posępne
3265  3,  3 |                   stojąc na górach i patrząc na posępne miasto myśleli o
3266  3,  3 |                  nocą. Szli ciągle wpław raz na tę, drugi raz na drugą stronę
3267  3,  3 |                   wpław raz na tę, drugi raz na drugą stronę kanału. Zachodzili
3268  3,  3 |                  uśmierzał wybuchłe w rowach na podobieństwo prochowych
3269  3,  3 |                    Baterie zostały ustawione na legarach, ostatnie wbite
3270  3,  3 |             przedpiersia wyłożone faszynami. Na żądanie poddania miasta
3271  3,  3 |                odpowiedział wyrazami: "Walka na noże!"~Trzeciego sierpnia
3272  3,  3 |                   drugiej stronie rzeki Ebro na przedmieście Arcabal. Krzysztof
3273  3,  3 |               Ogromne zabudowania jego stały na nieznacznym wzniesieniu
3274  3,  3 |                 stały w przykopach, czekając na dany znak. Cedro z towarzyszami
3275  3,  3 |                     obracać mury klasztorne. Na prawo od bramy, w pierwszy
3276  3,  3 |               kapitan Bal. Za nim przez most na rzece Huerba ruszyła garść
3277  3,  3 |                  obrońców. Rzucili się jedni na drugich jak rozjuszone zwierzęta.
3278  3,  3 |                chustkami w sposób świąteczny na obraz dużej obręczy; długie
3279  3,  3 |                     świątecznie; rzucały się na napastników ze ślepym męstwem.
3280  3,  3 |                       chyżo wypadli wreszcie na pierwszy plac.~Engracia! ~
3281  3,  3 |                   Plac był pusty. Gdy wyszli na jego środek, jak grad sypnęły
3282  3,  3 |                 środek, jak grad sypnęły się na nich strzały, runęły z góry
3283  3,  3 |                   Kilkadziesiąt trupów padło na bruk. Oficerowie sformowali
3284  3,  3 |                       że nie idą choć chwilę na ślepe, dymiące mury. Miedzy
3285  3,  3 |                 kurzu. Dysząc ciężko, usiadł na worku i wyciągnął nogi.
3286  3,  3 |                 trzymał w ręce. Cedru rzucił na niego przekrwawionym okiem
3287  3,  3 |                   saperskich, wpośród ryków "na pomoc!", wrzasków konania
3288  3,  3 |                   mógł dosłyszeć.~Zerwał się na nogi i wyprostował.~- Skąd
3289  3,  3 |                   się waćpan?~Cedro spojrzał na niego ze zdumieniem.~- Znam
3290  3,  3 |                     Krzysztof siedział znowu na swym worku, a oficer chodził
3291  3,  3 |                     wyłazili ludzie. Gałgany na nich krwawe, obdarte. Gęby
3292  3,  3 |                     niewysłowionej spiekoty. Na placu Engracia rozwiązywano
3293  3,  3 |          rozwiązywano wory i wywalano piasek na kupę.~Ciekawym - myślał
3294  3,  3 |                wrzeciądze i rozwarto wrótnie na ścieżaj.~Pułk czterdziesty
3295  3,  3 |                    wwalił się teraz w ulicę, na plac i w dziedzińce klasztorne.
3296  3,  3 |                      w trzy strony. Pierwsze na zachód do placu i bramy
3297  3,  3 |             klasztoru św. Józefa Del Calzas. Na północ szła główna arteria
3298  3,  3 |                    Engracia, otwierająca się na Calle del Cosso i wraz z
3299  3,  3 |                     mostu) przecinająca gród na dwie prawie równe części.
3300  3,  3 |                       Trzecie wyjście wiodło na wschód, w ogrody i bocznice
3301  3,  3 |                 oskardy, i ruszono gromadnie na mur zagradzający wąską szczelinę.
3302  3,  3 |                barykady, istne piekło runęło na napastników. Z dachów, z
3303  3,  3 |                      i końce stóp, darli się na szczyt po wbitych karabinach
3304  3,  3 |                      z wierzchu, rzucili się na pojedyncze kamienie i rwali
3305  3,  3 |                    bagnetami i zamieniła się na osypisko cegły i wapna.
3306  3,  3 |                 skoro tylko wychynęli z dołu na wyżynę gruzów zasłony i
3307  3,  3 |                     napoleońscy nie widzieli na szerokiej ziemi. Ścięli
3308  3,  3 |                     luty karabinów i czekali na znak komendy. Jednym susem
3309  3,  3 |                      ziejącym paszczom armat na wzniesieniu. Dopadli. Ujrzeli
3310  3,  3 |               pogardą bronili się wyciorami. Na rozkaz poddania się odpowiadali
3311  3,  3 |               śmiertelnymi ciosami. Powaleni na ziemię, bronili się nożem
3312  3,  3 |              domostwa. Skłute i roztrzęsione na bagnetach krwawe ich trupy
3313  3,  3 |                     kohorty Francuzów zwisły na wznak, z rozkrzyżowanymi
3314  3,  3 |                      rozkrzyżowanymi rękoma, na łożach, kołach i osiach
3315  3,  3 |                   pierwszy wał i rzuciły się na drugą baterię. Zaledwie,
3316  3,  3 |                      z przecznic, rzucił się na nich zza barykady tłum Hiszpanów.
3317  3,  3 |             Hiszpanów. Musieli teraz walczyć na wsze strony, rażeni z góry
3318  3,  3 |                      skręcającej od Engracia na lewą stronę. Woltyżerowie;
3319  3,  3 |                     krok za krokiem z palcem na cynglu, łypiąc jeno oczyma,
3320  3,  3 |                     tym całym przejściu były na dole pozamurowywane do połowy,
3321  3,  3 |             ułan-piechur Cedro - puściło się na oślep w te zaułki. Przeczuwali.
3322  3,  3 |                       Przeczuwali. że trafią na barykad i zajmą jej tyły.
3323  3,  3 |                  przez nikogo. Skradali. się na palcach jak lisy po obudwu
3324  3,  3 |                     garść Hiszpanów walczącą na murze. Trwała i wysoka pochmurówka
3325  3,  3 |                     arterii. Za murem leżały na kupie klawikordy, kanapy,
3326  3,  3 |                     i kupy worów z piaskiem. Na nich to czyhali ludzie pokrwawieni,
3327  3,  3 |                dzieci po dawały ją obrońcom. Na samym szczycie stało kilku
3328  3,  3 |                     i z krzykiem rzucili się na barykad. Spostrzegli ich
3329  3,  3 |                  ulica. We wszystkich oknach na górze i dole przed nimi
3330  3,  3 |                      obudwu stron. Cedru był na froncie czworoboku, stał
3331  3,  3 |                     froncie czworoboku, stał na progu i osłaniał kolumnę.
3332  3,  3 |            występował w uliczkę grubą skarpą na jakie półtora łokcia. W
3333  3,  3 |                       W tym to występie były na wszystkich piętrach okienka
3334  3,  3 |                      drugim. Było także oknu na dole, zamurowane do połowy.
3335  3,  3 |                     w linii jego strzałów, a na odległości co najwyżej dwu
3336  3,  3 |                      dymu osmalił mu twarz i na chwilę oślepił oczy. Gdy
3337  3,  3 |                      głąb sieni. Trafili tam na owe schody ceglane. Kiedy
3338  3,  3 |                   Krzysztof wbiegał pierwszy na wąskie, kręte, wydeptane
3339  3,  3 |                   wszystkie zmysły posyłając na wzwiady, szedł w górę za
3340  3,  3 |                   krętych schodów otwarł się na pierwszym piętrze w niewielką
3341  3,  3 |                  platformę. Drzwi prowadziły na zamknięte podwórze, dookoła
3342  3,  3 |                 drewniana. Chyłkiem wyjrzeli na dziedzińczyk. Nikogo.~Trzy
3343  3,  3 |            najspokojniej spacerowały w dole, na słońcu, pokrakując i dziobiąc
3344  3,  3 |              dziobiąc niewidzialne ziarenka. Na balkonie papuga zielona
3345  3,  3 |                  prawie żółtym płatem leżało na jednej ze ścian i cząstce
3346  3,  3 |                    wkroczenie z obrębu murów na ów balkon drewniany. Posunęli
3347  3,  3 |               drewniany. Posunęli się wyżej, na drugie piętro, schodami
3348  3,  3 |                  drugiego komina, posłyszeli na jego szczycie lekki szmer.
3349  3,  3 |                      piachu bezwładnie siadł na miejscu. Natychmiast przeskoczył
3350  3,  3 |             przeskoczył go następny i wypadł na wierzch. Za nim inni koleją.
3351  3,  3 |                     i piąty uciekał we drzwi na prawo. Jednego dopadł Cedro.
3352  3,  3 |                   która wytrysła i pierzchła na wsze strony.~- Kokoszki! -
3353  3,  3 |                      wrzasnął woltyżer idący na przedzie.~Kiedy zajrzeli
3354  3,  3 |                   została rozerwana, rozbita na sztuki, rozpatrzona w świetle
3355  3,  3 |                    Cedru ujrzał twarz z okna na dole tej kamienicy. Domyślił
3356  3,  3 |                 wszystkim, co było pod ręką. Na chwilę przerwały ciszę błagania.
3357  3,  3 |                     oprzeć powaleniu pięścią na ziemię, nogi ugięły się.
3358  3,  3 |                     swoją wybranką i patrzał na nią blady jak trup. Oczy
3359  3,  3 |                     bez trwogi mógł spojrzeć na nią. Te same ujrzał samoświecące
3360  3,  3 |                  krewniaczek - zmiażdżyły ją na proch. Usta rozpadły się
3361  3,  3 |                 ramiona. Nogi zaplotła jedną na drugą, ścisnęła ze wszech
3362  3,  3 |                      te ręce obciskać suknię na lędźwiach, obciskać z całej
3363  3,  3 |                    stracił równowagę i runął na wznak jak długi.~Z nim razem
3364  3,  3 |                      Z nim razem zwaliła się na ziemię i przydusiła go kupa
3365  3,  3 |                    szeptać i znowu kłaść się na wierzch stosu. Nagle jakaś
3366  3,  3 |                złapania tchu i trafił zębami na żyły i ścięgna tej łapy,
3367  3,  3 |                     zaczął wołać:~- Ratunku! Na pomoc! Na pomoc!~Dokoła
3368  3,  3 |                  wołać:~- Ratunku! Na pomoc! Na pomoc!~Dokoła jego piersi,
3369  3,  3 |                 sztylet. Chwila ciszy. Sapią na nim wszystkie ze świstem.
3370  3,  3 |                    dopiero poznał... Onaż to na nim leży?~- Jakże cię kocham... -
3371  3,  3 |                     babskiego próchna, które na nim leżało. Za chwilę wsunął
3372  3,  3 |                     śmierci wiszącej, o nożu na sercu. Cudna Aragonka rzuciła
3373  3,  3 |                przeraźliwy... W mgnieniu oka na dywany posadzki rzygnęła
3374  3,  3 |                    koleją. Widząc towarzysza na ziemi i sądząc, że jest
3375  3,  3 |                    ciskali za poręcz balkonu na podwórze, z drugiego piętra.~
3376  3,  3 |                   kładł czapkę. Skoro stanął na nogach i rozejrzał się wokoło,
3377  3,  3 |              puszczać. Mrugnął tylko chytrze na kolegów, żeby ułana odciągnęli
3378  3,  3 |                    Ale Cedro położył mu rękę na ramieniu i rzekł prosto
3379  3,  3 |                      kolejka! Krzos, weź ino na bok tego draba!~Cedro wyrwał
3380  3,  3 |               Puścisz, psubracie?!~- Chybaby na świecie żadnej sprawiedliwości
3381  3,  3 |                      nie było, żeby tobie to na sucho uszło! A i cóż wy,
3382  3,  3 |                    drugi.~Krzysztof obciągał na sobie kurtkę i zabierał
3383  3,  3 |                    jak cię to stuletnie baby na podłodze koziorem źgały
3384  3,  3 |                    okna i bezmyślnie patrzał na stygnące trupy starych niewiast,
3385  3,  3 |                      trupy starych niewiast, na kałuże krwi i połamane sprzęty.~
3386  3,  3 |                wołając do Krzysztofa:~- Tłum na nas idzie!~- Wyłamały drzwi
3387  3,  3 |                      idzie!~- Wyłamały drzwi na dole!~- Banda!~- Idą...~
3388  3,  3 |                      Idą...~Pobiegli wszyscy na ów balkon okalający podwórze.
3389  3,  3 |                    Zaczęli ostrożnie, bacząc na wszystko, schodzić tamtędy
3390  3,  3 |                  tamtędy w dół. Gdy zstąpili na wysokość pierwszego piętra
3391  3,  3 |                    były kute drzwi zamknięte na sztabę i zabarykadowane
3392  3,  3 |                      sztabę i zabarykadowane na głucho workami wełny, wańtuchami
3393  3,  3 |                     te drzwi prowadzą wprost na ulicę Engracia. Co tchu
3394  3,  3 |                     Co tchu zaczęli odkładać na bok kamienie, odciągać worki
3395  3,  3 |                      dala od grupy, zobaczył na prawej ręce niewielkie drzwi,
3396  3,  3 |                    drzwi, prowadzące do izby na piętrze. Otworzył je i co
3397  3,  3 |               żołnierzy hiszpańskich. Leżeli na ziemi i na sprzętach. Znoszono
3398  3,  3 |              hiszpańskich. Leżeli na ziemi i na sprzętach. Znoszono tu,
3399  3,  3 |                      o nich. Leżeli, rzuceni na wznak i na twarz. Pełzali,
3400  3,  3 |                   Leżeli, rzuceni na wznak i na twarz. Pełzali, widać, w
3401  3,  3 |                      w przedśmiertnej agonii na wsze strony jak snące raki,
3402  3,  3 |                     krwi, że z niej powstała na ustach i brodzie skorupa
3403  3,  3 |                  kutych ozdobnie, wychodziły na ulicę Engracia, w miejscu
3404  3,  3 |                   Tuż w ulicy była barykada, na której walczyła banda obrońców.
3405  3,  3 |            niechybnie. Dostrzeżono ich zaraz na wieży Panien Jerozolimskich,
3406  3,  3 |                 wieży Panien Jerozolimskich, na barykadzie i w szeregach
3407  3,  3 |                  Zielińskiego w skroń. Runął na wznak, trzepnął rękoma.
3408  3,  3 |               dostrzegając. Był już obojętny na barwę krwi, kształt rany
3409  3,  3 |              nareszcie do licha usnąć. Runąć na twarz między takich oto -
3410  3,  3 |                     takich oto - i spoczywać na wieki wieczne. Przeczuwał
3411  3,  3 |                     więc ich nie widno. Paść na twarz zgnić jako i ci, którzy
3412  3,  3 |                   woltyżer Krzos wysunął się na schody i znikł w ich mroku.
3413  3,  3 |               strzałów, kiedy tamten wleciał na palcach z wiadomością, że
3414  3,  3 |                    palcach z wiadomością, że na podwórzu stoją Hiszpany.~-
3415  3,  3 |                   podwórzu stoją Hiszpany.~- Na dole... - mówił chwytając
3416  3,  3 |                        Lećmy!~Wyszli wszyscy na paluszkach i wrócili na
3417  3,  3 |                      na paluszkach i wrócili na balkon drugiego piętra.
3418  3,  3 |                  drugiego piętra. W istocie, na dnie podwórza kłapały abarki,
3419  3,  3 |              Natychmiast trzech z nich legło na tym miejscu od celnych strzałów
3420  3,  3 |                   reszta w milczeniu pędziła na górę. Słychać było łoskot
3421  3,  3 |                      Ukazali się we drzwiach na balkonie drugiego piętra
3422  3,  3 |                      swych krwawych szmatach na rozczochranych łbach. W
3423  3,  3 |                      woltyżerom. We drzwiach na główne schody zawrzało.
3424  3,  3 |                      Ładunków już nie mieli. Na podwórze wchodzili Hiszpanie.~-
3425  3,  3 |                     co!~- Do dzieła!~- Drzwi na oścież!~Wielkimi krokami,
3426  3,  3 |                  Wielkimi krokami, z pieśnią na ustach rozszalałą zeszli
3427  3,  3 |                     ustach rozszalałą zeszli na dół. Poprawili na sobie
3428  3,  3 |                     zeszli na dół. Poprawili na sobie ładownice, pasy, lederwerki.
3429  3,  3 |                      wyprostował czarną kitę na czapce.~- Ułan! chodź we
3430  3,  3 |              katowski żelazna sztaba padając na kamienie. Z trzaskiem rozwarli
3431  3,  3 |                   wychodząc w ludzki tłum.~- Na bagnety!~Padli w obrońców
3432  3,  3 |                      żółte rabaty zajaśniały na tyłach barykady, wrzask
3433  3,  3 |                  wrzask rozpaczy rozległ się na niej. Dosięgli pierwszych
3434  3,  3 |                  bagnety i kolby, wstępowali na górę. Chyżo przysiadając,
3435  3,  3 |                    naprzód i w tył, w górę i na dół, młyńcem i .sztychem
3436  3,  3 |                      ich, wtargnęli przemocą na wierzchołek pozycji. Strącali
3437  3,  3 |                    Krzyk podjudzonego męstwa na ich widok buchnął z kolumn
3438  3,  3 |                    swoich u mety rzuciły się na barykadę i wpadły na nią
3439  3,  3 |                     się na barykadę i wpadły na nią wśród zapasów, tratując
3440  3,  3 |                     zapasów, tratując wrogów na śmierć. Tysiąc luf nabili
3441  3,  3 |                   łby tych pięciu. Runął też na twarz jeden, zachłysnął
3442  3,  3 |               straszliwa... Widziała go była na czubie niezdobytej poprzecznicy
3443  3,  3 |                   przejście, lecz podzielony na dwa oddziały, zajął w mgnieniu
3444  3,  3 |                   tłumem towarzyszów uderzył na pierwszy z tych konwentów.
3445  3,  3 |            niezmierne, kręte korytarze, skąd na prawo i na lewo wchodziło
3446  3,  3 |                   korytarze, skąd na prawo i na lewo wchodziło się do cel,
3447  3,  3 |                  pragnął zasnąć przynajmniej na moment czasu. Myślał właśnie,
3448  3,  3 |                     o parę kroków od siebie, na załamaniu przejścia na wyższe
3449  3,  3 |                       na załamaniu przejścia na wyższe piętro usłyszał okrzyk:~-
3450  3,  3 |                wreszcie:~- Widziałem waćpana na barykadzie.~- Bardzo być
3451  3,  3 |                    głośniej od słów, napisów na papierze, pergaminie i,
3452  3,  3 |                papierze, pergaminie i, dajmy na to, piaskowcu - te chlubne
3453  3,  3 |                    te chlubne czerwone plamy na portkach i butach. Odznaczasz
3454  3,  3 |                 trzeszczy. Daj tylko jeszcze na tysiąc mszy u mnichów w
3455  3,  3 |                    pod Saguntem, bo i to się na wojnie przytrafia.~Cedro
3456  3,  3 |                     dalej nie odznaczasz się na arenie walki? Strzeż się
3457  3,  3 |                   schwyci, a sława nie czeka na opieszałych. Musisz jej
3458  3,  3 |                baletnicę. Jest tu, powiem ci na ucho, mniszeczek wybór arcygodny.
3459  3,  3 |                   Jerozolimskie... Widziałem na własne oczy. Chodź no, pokażę
3460  3,  3 |               blondynki ani jednej. No, żeby na lekarstwo!~Wstępowali po
3461  3,  3 |                      stało kilku grenadierów na warcie. Otwarli drzwi przed
3462  3,  3 |                       Bo ja, uważasz, jestem na służbie: komenderuję, sit
3463  3,  3 |                    Czy mogę tu gdziekolwiek, na korytarzu?~- Możesz.~Cedro
3464  3,  3 |                 Dawno im się to nie zdarzało na tym padole.~- Są to żołnierze
3465  3,  3 |                   tym gałganom, kazałbym!... Na miły Bóg... przecież to...
3466  3,  3 |                    mów śmiało. Zwrócę jednak na jeden szczegół twą uwagę:
3467  3,  3 |                      cię, wojna, nie manewry na Placu Marsowym, pod okiem
3468  3,  3 |                      i z lodowatym uśmiechem na ustach.~- Przeżyłem już
3469  3,  3 |             austriackich pochodach. Mogę cię na podstawie długoletniej praktyki
3470  3,  3 |                      chcesz? Tym, którzy idą na niewątpliwe mary, na podłą
3471  3,  3 |                     idą na niewątpliwe mary, na podłą śmierć żołnierską
3472  3,  3 |                      żołnierską w rynsztoku, na gnojowisku, w piwnicach
3473  3,  3 |                    krypty z ceglaną podłogą. Na wąskim tapczaniku leżała
3474  3,  3 |                    jej były złożone pobożnie na piersiach, dłoń z dłonią,
3475  3,  3 |                    średniowieczni rzeźbiarze na pomnikach zgasłych królewien.
3476  3,  3 |                  okryta była kornetem. Habit na ciele potargany w strzępy,
3477  3,  3 |                 złożył ze czcią ostygłą rękę na dawnym miejscu. Splótł palce
3478  3,  3 |                     z odrzwiami. Rzucili się na nią i zdarli suknie. Aliści
3479  3,  3 |                     zdobyta, już wzięta, już na niej łyka. "Teraz cię, krzyczymy,
3480  3,  3 |                       podły lisie, i pożywaj na zdrowie!~Stanął wśród korytarza,
3481  3,  3 |                  słowa tego oficera, patrzał na niego sennymi, zgasłymi
3482  3,  3 |                    oczyma. Pchnął ręką drzwi na lewo i wszedł do celki pustej
3483  3,  3 |                     sobie posiedzę. Poczekam na ciebie. Obudzę cię za kwadrans,
3484  3,  3 |              posłania w tej chwili zachrapał na cały klasztor. Zdawało mu
3485  3,  3 |                bitewnych... Kapitan siedział na krześle w tej samej pozycji,
3486  3,  3 |                 tapczana silniejszy i zdrowy na duszy.~- Masz dosyć? - spytał
3487  3,  3 |                      rzucili się ciałem swym na pochylnię wrót, wpełzli
3488  3,  3 |                 wszystko pochłonął w siebie. Na białych stopniach z kararyjskiego
3489  3,  3 |                    widok. Wlecieli też zaraz na schody wściekłym skokiem,
3490  3,  3 |                      Dopadli piętra. Tam już na nich z długiego korytarza
3491  3,  3 |              dosięgli drzwi cel wychodzących na prawo i lewo. Obrońcy uciekli
3492  3,  3 |                      i lewo. Obrońcy uciekli na drugie piętro. Sądzono,
3493  3,  3 |                       W mgnieniu oka wypadli na korytarz zamknięci tam ludzie.
3494  3,  3 |         wypuszczonych byli nadzy, inni mieli na ręku kajdany, jeszcze inni
3495  3,  3 |                  Wyganowski z Cedrą wchodził na schody pierwszego piętra,
3496  3,  3 |                siebie zębami. Runęli właśnie na ziemię. To jeden, to drugi
3497  3,  3 |                       To jeden, to drugi był na wierzchu. Szarpali się paszczękami
3498  3,  3 |                   latały, dygocąc, z miejsca na miejsce. Wyrywali ze siebie
3499  3,  3 |                Nareszcie jeden z nich został na wierzchu dłużej. Drugi charczał
3500  3,  3 |                    wściekłość nie ustała ani na chwilę, nawet wówczas, gdy