Tom, Rozdzial

   1  1,  1 |            boru, nie wiedzieć gdzie, to jakby od strony Samsonowskich
   2  1,  1 |             Bukowej, od Strawczanej, to znowu jakby od Jeleniowskiej
   3  1,  1 |             głuchą trwogą, patrzał w to miejsce, gdzie wiedźmy,
   4  1,  1 |        drzewka wiśniowe. Zda się, że to chmurki wiosenne, obłoczki
   5  1,  1 |              nabitą strzelbę i dba o to tylko, żeby w rosach nóg
   6  1,  1 |          zamazało, zawlekło...~Kiedy to było i gdzie? Czy były naprawdę,
   7  1,  1 |             płyną do niego z piersi. To .bezlitosne światło woła
   8  1,  1 |     krawędziach wybitych okien leży.~To ruiny ariańskiego kościoła. ~
   9  1,  1 |           młode ucho mogło rozróżnić to granie. Echo płynęło z wolna,
  10  1,  1 |             Sam nawet nie wiem, jako to być mogło. Myślałem se,
  11  1,  1 |        Myślałem se, że tego koziełka to przecie jaśnie panicz położy.~-
  12  1,  1 |     Widzicież wy, moi ludzie... A na to miejsce przecie wagę miały.
  13  1,  1 |            niejeden wygarnął. Czasem to tam nawet dłużej przystaną
  14  1,  1 |              zarzucił sobie na plecy to brzemię ze zdumiewającą
  15  1,  1 |            Jak ja ci dam ozmyślanie, to się nogami nakryjesz! Kładź
  16  1,  1 |             ścięta jedla, okrzesana, to se stanął, ma-li skoczyć.~-
  17  1,  1 |           okrzesana?~- Skąd jedla? A to ją, wielmożny panie, ściął
  18  1,  1 |              ten chłop z Porąbek, co to z Miemcem miał sprawę.~-
  19  1,  1 |              ani o sprawie. - O, dyć to we wszystkich, we wsiach
  20  1,  1 |              we wsiach gadają.~- No, to i ty gadaj, kiedy wszyscy.~-
  21  1,  1 |             kiedy wszyscy.~- Dobrze. To tak było, żeby to z końca...
  22  1,  1 |            Dobrze. To tak było, żeby to z końca... Przyjechał chłop
  23  1,  1 |        doskonałych i gołym wozem, że to tylko koła były i ozwora,
  24  1,  1 |          feśter wlezą na wóz, bo tak to na jutro na rano do Słupi
  25  1,  1 |           krzepko, za obie. Jamrozek to samo wleźli na przodek,
  26  1,  1 |           się Miemiec uciszył.~- Jak to uciszył się`? - pytał Rafał.~-
  27  1,  1 |             Kazał pan feśter jechać, to jadę. I pokój." Dopiero,
  28  1,  1 |             był las, nie będzie nas, to samo las na Łysicy będzie.
  29  1,  1 |             był małym berbeciem! Aby to jest dźwierz piekny - niedźwiedź.
  30  1,  1 |              zachowajże też...~- Jak to na świętego? - dopytywał
  31  1,  1 |             dopytywał się Rafał.~- A to widać paniczek nie wie o
  32  1,  1 |         Łakomiec widzieli. Powiadają to samo o starym Szafrańcu,
  33  1,  1 |            sto lat abo więcej, że go to samo ślepiami widzieli.~-
  34  1,  1 |           ślepiami widzieli.~- Jakże to było?~Chłop spoglądał posępnie
  35  1,  1 |              lufę i w nogi co duchu! To ich jeszcze na trzeci dzień
  36  1,  1 |             pieskami nie dadzą!...~- To nie twoja rzecz.~- A przecie
  37  1,  1 |             No, więc cóż z tego?~- A to i do lasów ma wręb, choć
  38  1,  1 |          błękitnawy płomyczek biegał to tu, to tam po zgiętych pałąkach.
  39  1,  1 |              płomyczek biegał to tu, to tam po zgiętych pałąkach.
  40  1,  1 |            ów między nie wsunął. Gdy to wszystko załatwił, zbliżył
  41  1,  1 |       zaciekawiony, spytał go, czemu to wszystko robi.~- Czemu'?
  42  1,  1 |             prawdziwie tęgie paliwo. To je dopiero tutiun! Żeby
  43  1,  1 |        Szedłem sam z polowania. Było to jakoś na jesieni. Słońce
  44  1,  1 |             palnąłem.~- Skrzydła też to miał, skrzydła! Jezus ci
  45  1,  1 |             go rozciągnęli na ziemi, to psy, przecie nie bele jakie,
  46  1,  1 |             po stole...~- Ale też za to lasu ani odrobiny.~- Co
  47  1,  1 |            wam po lesie! Pszenicę za to macie jak nasz bór. Jeszcze
  48  1,  1 |            bym wolał tu mieszkać! Tu to dopiero życie.~- Tu wolałbyś
  49  1,  1 |               Ejże!... Ale wiesz?... to mię cieszy, że matczysko
  50  1,  1 |         Powiadaj krótko! Bo jak nie, to jutro od świtu idziemy w
  51  1,  1 |           Skoro jedziesz tyli świat, to z byle czym wracać nie sposób.
  52  1,  1 |           Boże miłosierny...~- Gdyby to wuj zjechał do nas na ten
  53  1,  1 |             na ten kulig, dopiero by to mama i... tatka...~- Aby
  54  1,  1 |             nic nie obiecuj! Z tatką to już całkiem inny sentyment.
  55  1,  1 |          dopiero na kulig wyruszę, i to jeszcze aż gdzieś za Klimontów,
  56  1,  1 |             księcia Olelkowicza.~- I to rozumiem.~- Teraz ja...
  57  1,  1 |          dobrze powiedział. - Bardzo to jest piękny kraj!~- A tak,
  58  1,  1 |              trochę niewesoły i, jak to sam spostrzegłeś, złej konduity... -
  59  1,  1 |   Wielkogórach takie drogi bywają.~- To są, mości panie, polskie
  60  1,  1 |               jak widzę, piękne psy. To bardzo piękne psy są - mówił
  61  1,  1 |             ją pieszczotliwie.~- Ona to wydaje się na oko niby melancholiczka,
  62  1,  1 |           oko niby melancholiczka, a to jest psisko bardzo a bardzo
  63  1,  1 |             Spojrzyj no waszmość, co to za przestronne nozdrza!
  64  1,  1 |            takim nosem wiatr weźmie, to tam już ma co trąbą podać
  65  1,  1 |            podać do mózgu. A jaki za to u tego grzbiet! Bo i pieczeniasty,
  66  1,  1 |             długi, zważ waćpan. A za to u tej... noga. Co? Stopka
  67  1,  1 |           wtrącił Kacper - gdzie się to taka suka podbije. To idzie
  68  1,  1 |            się to taka suka podbije. To idzie po śniegu czy po grudzie
  69  1,  1 |            Co ona wiatrem i prędzej, to ten musi kopytem, leniwiej,
  70  1,  1 |           rączo, a za nią, za nią!~- To bardzo piękne psy... A czy
  71  1,  1 |        psiska pod piecem.~- Tamte? A to samo psy zacne. Na dzika -
  72  1,  1 |        śniegami. Ale kłem, rozumiesz to waszmość, nie może, ani-ani,
  73  1,  1 |          Naśmiałem się też wtedy! Bo to jechał na dziku ze siedm
  74  1,  1 |         poprzerzynał...~- Szelma też to była sroga, choć i ten dzik! -
  75  1,  1 |           mię zaorał kłem po łydach, to do samej kości mięso ozdarł,
  76  1,  1 |            jeszcze, jak se spomnieć, to człowiekowi seremno. A ja
  77  1,  1 |         jeden orał kożuch na plecach to prawym, to lewym kielcem,
  78  1,  1 |         kożuch na plecach to prawym, to lewym kielcem, i deptał
  79  1,  1 |         zatkało... Alem ja i tamtego to samo połechtał po szyjce...~-
  80  1,  1 |         wiele.~- Nawet bardzo wiele. To ciekawe... - Czy mażemy
  81  1,  1 |           zacząć w tej chwili? - Noc to... Ale proszę, proszę...~-
  82  1,  1 |              Nie odpowiedział też na to pytanie, lecz zadał inne:~-
  83  1,  1 |              był?~- Ratę ofiary? Cóż to za ofiara?~- Po wstąpieniu
  84  1,  1 |          rewersem. Czy wielmożny pan to publicandum otrzymał?~-
  85  1,  1 |          przybicie prochu i śrutu, i to jeszcze przekładam flejtuchy
  86  1,  1 |      wycedził wreszcie przez zęby.~- To ad primum. A teraz co do
  87  1,  1 |            Ja do Krakowa! Ale czegóż to waszmość wymagasz ode mnie`'~-
  88  1,  1 |       waszmość wymagasz ode mnie`'~- To nie było wymagane.~- Nie
  89  1,  1 |          wymagane znowu! Więc jak?~- To było oczekiwane od obywatelów.~-
  90  1,  1 |              i wszystkiego świata!~- To wszystko bardzo być może...~-
  91  1,  1 |            Porachuj no waszmość, ile to lat.~- Rzeczywiście - wykrztusił
  92  1,  1 |              jakieś papiery.~- Dawne to już, ubiegłe czasy, mości
  93  1,  1 |              noga moja nie postanie. To waszmość możesz oświadczyć
  94  1,  1 |         pamiętam już dobrze, jak się to stało... Dość, że mię...
  95  1,  1 |         samego wjazdu 9 sierpnia. Co to za festyn był! Szły naprzód
  96  1,  1 |            przyczepił asa żołędnego. To uczyniwszy, prędkimi kroki
  97  1,  1 |                 Cha-cha... Na wiwat!~To rzekłszy ujął pierwszy z
  98  1,  1 |             Leute - mówił urzędnik - to znaczy podupadli na zdrowiu;
  99  1,  1 |            tu moje siedziały... Moja to jest ziemia i moi ludzie.
 100  1,  1 |        ziemia i moi ludzie. Te Wyrwy to jest mój kraj. Mój i niczyj
 101  1,  1 |              ten człowiek... Na tych to rolach moje chłopy siedzą.
 102  1,  1 |         najemników, a choćby i byli, to czymże by ich opłacił? Przyszli
 103  1,  1 |         Dobrze mówię?~- Mów wasan.~- To jakże? Gdzież reszta? Kto
 104  1,  1 |         ośmnaście złotych? A przecie to nie koniec! Muszą przecie
 105  1,  1 |            Rzekł spokojnie:~- Skądże to waszmość wiesz? Skąd wiesz?
 106  1,  1 |               Drażnisz mię licząc na to, żeś pod dachem szlachcica
 107  1,  1 |          brał karę Tomek Zalesiak za to, że się dobierał do mego
 108  1,  1 |      uroczyście wielmożnemu panu, że to się nie stanie - mówił komisarz. -
 109  1,  1 |          odezwał głos ogarów. Co też to będzie? Co się tu stanie?~
 110  1,  2 |               A ja sama nie wiem, co to za przyczyna:~Gustuję w
 111  1,  2 |               jechał konno. Pierwszy to raz w życiu dostał od ojca
 112  1,  2 |             Bawiła się jak człowiek: to, nastawiwszy uszka i rozdymając
 113  1,  2 |         chrapaniem, słuchała muzyki, to za nią w żartkich lansadach
 114  1,  2 |              się pomimo wszystko, że to uśmiech ów skryty, niewidoczny,
 115  1,  2 |           przebija. Schylał się niby to poprawiając tręzlę lub puślisko,
 116  1,  2 |     prawdziwym aż do samego dna. Był to jak gdyby akord tej samej
 117  1,  2 |             smutek i żal...~- Tak-że to nas waćpan zabawiasz, mości
 118  1,  2 |             dlatego właśnie...~- Toć to kulig, nie pogrzeb. Waćpan
 119  1,  2 |             się gdzieś w dole.~- Cóż to za zgiełk? Dlaczego? - pytała
 120  1,  2 |              w nim błyszczą.~- Gdzie to?~Rafał nachylił się nisko
 121  1,  2 |            go po twarzy.~- Ach, więc to tam są Tarniny? - prędko
 122  1,  2 |              głowie, w piersiach. Te to przecudne, jaśnie wielmożne
 123  1,  2 |              wieś rodzinną...~- Tak, to Tarniny... - odpowiedział
 124  1,  2 |              wystawić.~Powiedziawszy to głupstwo z dość wielką brawurą,
 125  1,  2 |              żuchwą i nachylając się to tu, to tam. Rafał na widok
 126  1,  2 |              i nachylając się to tu, to tam. Rafał na widok tego
 127  1,  2 |         Czasem jeszcze i teraz, choć to śmieszne, zdaje mi się,
 128  1,  2 |             nic! Prawda?~- Za nic! A to tylko wiatr wyje w ciemną
 129  1,  2 |              ciemną noc, w jesień... To po prostu topole jęczą i
 130  1,  2 |            ojcu, po starym cześniku. To samo tancerz był ongi, a
 131  1,  2 |       kutwami.~- Patrzajcie no... Co to za pląs! co za gracki ruch!~-
 132  1,  2 |           pląs! co za gracki ruch!~- To mi tan!~- Diablo i pięknie!~-
 133  1,  2 |        zachwytu i poczęły wypowiadać to, czego na pozór nie było
 134  1,  2 |            boku zawołał.~- Nie nasza to rzecz, mośćbrodzieju, sub
 135  1,  2 |             bracie?...~- Dlatego, że to despekt dla szlachcica,
 136  1,  2 |          bracia... zaszczycić...~Był to starzec zgarbiony latami,
 137  1,  2 |       krakuskę na głowie. Co ma być, to tam już jutro... Klacz sama
 138  1,  2 |           ciasny, mośćbrodzieju! Sam to widzę i boleję, ale nieraz
 139  1,  2 |            starych czasów. Hańbaż by to dla mnie, dnia dzisiejszego,
 140  1,  2 |               Było wesoło, ale czuli to wszyscy, że o tańcach w
 141  1,  2 |      Nierychło spostrzeżono, że jest to prosta, stara kuchnia z
 142  1,  2 |              rzęsiste światło.~- Ot, to mi figiel gracki! - wołano
 143  1,  2 |            wołano ze wszech stron.~- To po naszemu!~- To lubimy!~-
 144  1,  2 |            stron.~- To po naszemu!~- To lubimy!~- W górę gospodarza!
 145  1,  2 |               W górę gospodarza! Ot, to prawdziwa niespodzianka!~-
 146  1,  2 |         prawdziwa niespodzianka!~- W to nam graj!~Teraz dopiero
 147  1,  2 |     angażantkami z koronek. Wszystko to mieszało się w tłum barwisty,
 148  1,  2 |            świec chyliło się poziomo to w tę, to w inną stronę,
 149  1,  2 |         chyliło się poziomo to w tę, to w inną stronę, zawieszone
 150  1,  2 |        ustami patrzali nieruchomo na to pańskie "granie".~Starsi
 151  1,  2 |           młodych sąsiadów. Pierwszy to raz w życiu Rafał pił bezkarnie,
 152  1,  2 |         życiu Rafał pił bezkarnie, i to starego węgrzyna. Gwarzył
 153  1,  2 |              z radości nie wytrzyma. To już koniec! Rozwali pięściami,
 154  1,  2 |              wołał:~- A, mówię, tak! To tak, mówię! Czekajże, rybeńko...
 155  1,  2 |              w pysk, rym z drugiej i to arte. Dopiero wtedy rura
 156  1,  2 |         zapity, ochrypły głos:~- Aby to jedno prawda... Ogromnie
 157  1,  2 |              te Niemcy pouciekały, i to z Krakowa.~Ale go zaraz
 158  1,  2 |        Zastukam trzy razy w szybę, w to miejsce, gdzie w okiennicy
 159  1,  2 |             posłaniu. Belweder - był to dawny dwór, gniazdo prapradziadowskie
 160  1,  2 |            na stole... Wlepił oczy w to miejsce i po długim badaniu
 161  1,  2 |      człowieka. Poznał go nawet. Był to Wicuś Jawrysz, syn ubogiego
 162  1,  2 |              mazurków i strucel, jak to wszystko umieścił pod poduszką,
 163  1,  2 |             do dzieła. Rafał widział to wszystko, domyślił się wreszcie,
 164  1,  2 |           całej siły, bez względu na to, że złowrogo trzeszczała.
 165  1,  3 |            timere desistant. Przecie to takie proste i do wykonania
 166  1,  3 |           wiklowy chłód. Zda się, że to miejsce, przez które jedzie
 167  1,  3 |             które jedzie sam w nocy, to jakieś inne, obce, nieznane.
 168  1,  3 |               obce, nieznane. Jakież to straszne miejsce! Rosa i
 169  1,  3 |            nocnych tumanów...~Deszcz to mętnymi, płynnymi falami
 170  1,  3 |        zanosił widnokrąg do szczętu, to się uciszał i znikał. W
 171  1,  3 |             ty widzisz? Czy widzisz? To majster!~- Właśnie że nic
 172  1,  3 |         ciche oczy smutek owiał.~Był to daleki kuzyn Rafała, jedyny
 173  1,  3 |            nawet, ze smutkiem wyznać to trzeba, w przechodzących
 174  1,  3 |             nim i siadł w tyle,~Była to łódź płaska i płytka, zalana
 175  1,  3 |              gdzie my jesteśmy?~- Co to tak huczy?~- Woda.~- Patrzaj,
 176  1,  3 |          huczy?~- Woda.~- Patrzaj, a to co?...~Drwiące słowo odpowiedzi
 177  1,  3 |              coś nieruchomego.~- Czy to brzeg? - zapytał Krzysztof.~
 178  1,  3 |              Krzysztof.~Rafał zmacał to miejsce wiosłem i znalazł,
 179  1,  3 |        miejsce wiosłem i znalazł, że to jest jednolity lód, zachowany
 180  1,  3 |             sami pójdziemy piechotą. To jest lewy brzeg...~- Łódź
 181  1,  3 |             odstawić na miejsce.~- A to ją odstaw. Z największą
 182  1,  3 |              po brzegu...~- Możesz i to zrobić. Ja nie będę ciągnął. -
 183  1,  3 |                Cóż tu począć?...~- A to też to! Tu ją zostawimy.
 184  1,  3 |             tu począć?...~- A to też to! Tu ją zostawimy. Powie
 185  1,  3 |              1 ja tak myślałem.~- No to ją tylko wyciągnijmy na
 186  1,  3 |           nasamprzód zobaczyć, gdzie to jest ten brzeg.~Odszedł
 187  1,  3 |              na lód windować. Poszło to z trudem, ale ostatecznie
 188  1,  3 |              na głowie, bo uczuł, że to cała ta olbrzymia kra ugina
 189  1,  3 |             Rafał wpław rzucił się w to miejsce na oślep i złapał
 190  1,  3 |         przejmował - i raptem zaczął to czynić co sił, co tchu,
 191  1,  3 |          siebie i został nago. Wtedy to samo zaczął robić z Cedrą.
 192  1,  3 |            przez rowy, nie bacząc na to, gdzie noga stanie. Biegnąc
 193  1,  3 |           daleki, daleki dźwięk. Był to głos zegara na wieży kolegiackiej.
 194  1,  3 |               zastąpił im drogę. Był to profesor, ich mentor i chlebodawca.
 195  1,  3 |           gardzieli:~- Olbromski!... to ty, ptaszku! Twoja to jest
 196  1,  3 |                to ty, ptaszku! Twoja to jest nowa sprawka...~- Panie
 197  1,  3 |             prawicę - przysięgam, że to ja jestem winien.~- Czemu
 198  1,  3 |             tylko! Winien jestem! Ja to go namówiłem, Rafała, ja
 199  1,  3 |     wściekłości - odpowiesz ty mi za to w dniu jutrzejszym. Wielki
 200  1,  3 |            zimową porą. Wszystko się to wykryje!~- O, wykryje się
 201  1,  3 |           świecie może być wątpliwe, to tylko jest pewna, że ta
 202  1,  3 |             się Tarniny i ojciec. Na to wspomnienie przejmował go
 203  1,  3 |          zrobił. Badał, co też go za to czeka, że wziął cudzą łódź,
 204  1,  3 |            zawsze mówione. Cóż go za to czeka? Jakaż jest za to
 205  1,  3 |              to czeka? Jakaż jest za to kara? Któż wie, może to
 206  1,  3 |              to kara? Któż wie, może to jest największa ze zbrodni
 207  1,  3 |          wielkość tego występku! Czy to właściwie jest zbrodnia?
 208  1,  3 |           nie odwrócić, ale wiedział to zatajoną, obłudną pewnością,
 209  1,  3 |              jego duszy na myśl, jak to śnieg, gdy się powietrze
 210  1,  3 |        naradę. Oprócz Rafała nikt na to uwagi nie zwrócił, ale on
 211  1,  3 |        więcej niż pięćdziesiąt. Byłą to twarz szara, ciemna, otoczona
 212  1,  3 |             piekielnymi ciosy. Wtedy to pogwizdywał swoje aryjki.
 213  1,  3 |            Rafał domyślił się, że on to jest zwierzyną, którą osaczają
 214  1,  3 |         obadwaj? Mów zaraz i prędko. To jedno... Czy ty słyszysz,
 215  1,  3 |           Wyszedłem z domu i robiłem to, co mi się podobało! - rzekł
 216  1,  3 |             Filip!~W momencie, kiedy to czynił, Rafał prześliznął
 217  1,  4 |               W innych porach dnia i to było wzbronione. Nikt bez
 218  1,  4 |            kolację spać natychmiast.~To samo zresztą czynił dom
 219  1,  4 |        przypowieści, patrzał niby na to, co się dokoła działo, czy
 220  1,  4 |              się pod sklepieniem. Ów to dym wonny, czarodziejski,
 221  1,  4 |       ogarnęła całe jego ciało. Była to, rzekłbyś, moralna trawiąca
 222  1,  4 |          wódką i pić, pić na śmierć. To znowu marzył o śmierci,
 223  1,  4 |         powstawszy z kobierca, zrobi to samo, coś takiego, że zapamiętają...
 224  1,  4 |            przed jego wzrokiem coraz to nowe powiaty zuchwalstwa.
 225  1,  4 |            chorób i śmierci - jakież to nędzne i głupie! Przez ściśnięte
 226  1,  4 |      opanowywała go głęboka senność, to znowu gwałtowna żądza ruchu,
 227  1,  4 |          hałasu, orgii. Czuł w sobie to płacz dziecka najżałobliwszy,
 228  1,  4 |              dziecka najżałobliwszy, to śmiech cyniczny, to pociąganie
 229  1,  4 |  najżałobliwszy, to śmiech cyniczny, to pociąganie bez kierunku,
 230  1,  4 |           oddawał klaczce Basi. Była to jedyna jego powiernica.
 231  1,  5 |             Napisano: Briumer.~- Cóż to to jest ten Briumer?~- Ja
 232  1,  5 |          Napisano: Briumer.~- Cóż to to jest ten Briumer?~- Ja nie
 233  1,  5 |             takie zagraniczne słowo, to nie twoja rzecz. Ślabizuj
 234  1,  5 |     obywatele Dyrektorowie..."~- Cóż to za jedni ci obywatele dyrektorowie?~-
 235  1,  5 |      mośćbrodzieju, huknął w ucho za to "nie wiem", żebyś zaraz
 236  1,  5 |            rzekł Rafał.~W chwili gdy to mówił, patrząc ojcu w oczy
 237  1,  5 |            już tylko jednym okiem, i to słabo, na niego spogląda.~
 238  1,  5 |             w kieszeni. Klucz ów był to płaski ułomek kutego żelaza,
 239  1,  5 |             noc przeleżał, że świta, to znowu nabierał pewności,
 240  1,  5 |              futrzaną czapeczkę. Gdy to skończył, wylał na siebie
 241  1,  5 |            huczały w ciemności. Była to pieśń szczęśliwa, krzyk
 242  1,  5 |      dzikiego głogu. Wołało na niego to straszne miejsce przeraźliwymi
 243  1,  5 |            Panem Jezusem. Rafał czuł to, że powinien był zbliżyć
 244  1,  5 |               i rzeczywiście widział to, co było tylko utworem imaginacji.
 245  1,  5 |         zdawała się wiedzieć, co się to dzieje. Stała cicho, żując
 246  1,  5 |              murowanej budowli. Była to kuźnia stojąca z dala od
 247  1,  5 |               że ten dom jest dalej, to znowu, że go już dawno minął.
 248  1,  5 |        kroków, z rozpaczą marząc, że to już wszystko, że już trzeba
 249  1,  5 |       oddycha, we śnie pogrążona, że to on, we własnej postaci,
 250  1,  5 |             cichym szelestem, ale na to miejsce prawie nie padały,
 251  1,  5 |          stoi człowiek. Wparł oczy w to miejsce i milczący czekał.
 252  1,  5 |           okrywał twardym szronem.~- To może na przyszły raz przyjechać
 253  1,  5 |        słyszały, jak rwie się i kipi to wzburzone serce. Ręce pieściły
 254  1,  5 |            ochotą marząc, żeby go za to spotkała śmierć. I oto drogie
 255  1,  5 |             coś jak uderzenie... Był to głos piszczałki wartownika
 256  1,  5 |      ciemnościach. Wylatywał stamtąd to przeraźliwy głos spadających
 257  1,  5 |   przeraźliwy głos spadających skał, to huk wód, które lecą w bezdenną
 258  1,  5 |            jechać. Co prędzej chciał to przedsięwziąć i wracać do
 259  1,  5 |               Przez sekundę śnił, że to migoce światełko w dersławickim
 260  1,  5 |          pary w piersiach. Stało się to tak nagle, że Rafał uczuł
 261  1,  5 |          rozumiała, co mówi. Nie był to już galop, nie cwał. Leciała
 262  1,  5 |               dnia... Za chwilę była to już tylko straszliwa, ciemna
 263  1,  5 |             i życie ze zwierzem. Był to pod nim, w objęciu jego
 264  1,  5 |        stalowych łap, .w jego pysku, to leżał na nim. Wkrótce jednak
 265  1,  5 |             sęp szponami, wpił się w to ogniste gardło u podstawy
 266  1,  5 |       wszechwładne nogi pańskie.~Był to samotny jarząb przydrożny,
 267  1,  5 |        Nierychło, nierychło pojął...~To dnieje.~Podniósł głowę płonącą
 268  1,  6 |          popłakiwało.~Zaraz wszystko to wciągnął w siebie dym.~Wielkim
 269  1,  6 |               sięgając niemal głowy, to znowu chłonął niewidzialną
 270  1,  6 |              piekle, i w niebie... A to tak beło. Ten zołmierz szedł
 271  1,  6 |          znowu] prosił. Tak ón znowu to samo powiedział i dał mu
 272  1,  6 |         skrzypki i torbę?" "A jakież to, dziadku, macie skrzypki,
 273  1,  6 |             torbę, co jak zawołam: - to ci samo wpadnie; co ino
 274  1,  6 |           kto tam nocować przyńdzie, to mu zgra cosi łeb urwie.
 275  1,  6 |       powiedział, że ón się podejmie to zrobić. A i poszedł. Siadł
 276  1,  6 |             jeśli chceta koniecznie, to pójdę, ale mi, psiekrwie,
 277  1,  6 |            nazwy. Zapomniał, jak się to zowie. Widział tylko w głębi
 278  1,  6 |             nawet ciemności...~Jakaż to dobroczynna siła dźwignęła
 279  1,  6 |              cięższą niż góra? Jakaż to władza poruszyła skały rąk?
 280  1,  6 |               Zobaczy, pada, kapral, to mię puszczą bez żywą ulicę". "
 281  1,  6 |              Wtem zawołali: "Ruht! "-to niby na odpoczynek. Mnie
 282  1,  6 |             niego stał. Ja wracam na to miejsce, gdziem gwer ostawił,
 283  1,  6 |             glit odstąpił, a inne na to miejsce przyszły. Patrzę,
 284  1,  7 |      podejrzenie, jakiś domysł. Była to rzecz oczywista, że stracił
 285  1,  7 |         sposób wyrazić słowami. Było to drugie życie, bardziej rzeczywiste,
 286  1,  7 |             ma, nigdy nie będzie, że to był sen. Teraz o tym świetlistym
 287  1,  7 |          sobie ów sądny dzień, kiedy to ów starszy, młody podówczas
 288  1,  7 |              Cześnik zgadywał, dokąd to powędruje wypędzony z domu.
 289  1,  7 |           Żal mu było matki. Ale był to żal drugi, daleki, jakby'
 290  1,  7 |            cudaczny, w wesołym, niby to młodzieńczym uśmiechu. W
 291  1,  7 |       Pożegnał matkę, siostry - niby to czule, i szerokim krokiem
 292  1,  7 |             rzekł:~- Wincenty... czy to my... tego... na Dersławice
 293  1,  7 |             w stronę Dersławic.~Była to ta sama droga. Na rozstaju
 294  1,  7 |              aż do ostatnie go. Było to ciężkie utrapienie ducha.
 295  1,  7 |         tworzyły żywe ściany. Widząc to miejsce oczyma, Rafał ścisnął
 296  1,  7 |  przyodziewek zetlały, rozłażący się to tu, to tam. Uliczka mokra
 297  1,  7 |        zetlały, rozłażący się to tu, to tam. Uliczka mokra jeszcze,
 298  1,  7 |            szerokim dachem, wszystko to ścigało teraz i szczuło
 299  1,  7 |          mijała długi ogród. Miejsce to miał w sobie, zamykał je
 300  1,  7 |       Rafałów, żywych. Przypiaskowa, to znowu bagnista droga szła
 301  1,  7 |          Zdawało mu się chwilami, że to w nim samym, sobie samemu
 302  1,  7 |        niewysłowiony złotostron i że to on sam wyrywa z niego zdrętwiałymi
 303  1,  7 |     nadwodnych śpiewał ostatni.~Były to jak gdyby czaty, nocne wojska
 304  1,  7 |              od niej cofnęły drzewa, to otwierała się przed oczyma
 305  1,  7 |           pochwyci go w duszę swoją, to już nigdy, przenigdy nie
 306  1,  7 |           kępach drzew biały dwór.~- To je Wygnanka, paniczu - rzekł
 307  1,  7 |             Tam młody pan mieszka.~- To jest Wygnanka - powtórzył
 308  1,  7 |              nich oderwać oczu. Była to pierwsza chwila, w której
 309  1,  7 |           nie kazał powiedzieć mi... To jest... ~- Nic a nic! -rzekł
 310  1,  7 |              Czuł, że musi złagodzić to, co powiedział:~- Jakem
 311  1,  7 |            na mogiłki:~- O! I za cóż to?~- A bo zajeździłem wierzchówkę.~-
 312  1,  7 |           Zajeździłeś kobyłę... I za to tylko?~- A no... mówię bratu.~-
 313  1,  7 |             no... mówię bratu.~- Cóż to za kobyła takiej ceny?~- "
 314  1,  7 |           takiej ceny?~- "Baśka", co to źrebica po Popielatce.~-
 315  1,  7 |        prawie psami wyszczuty. Dawne to rzeczy... Myślałem, że ojciec
 316  1,  7 |            tego brata... Nie mógł na to przystać, że ów brat tajemniczy,
 317  1,  7 |            nędznym starym domu. "Toż to jest on? Piotr?" - myślał
 318  1,  7 |     Zamoyskiego, Żywot Chodkiewicza, to były jakby światła pochodni
 319  1,  7 |            naszym leży ramieniu i że to my ją wydźwigniem. Gdym
 320  1,  7 |        Zdeptał mój oficjerski honor. To nic! Ale duszę wszystką
 321  1,  7 |             bracie nie wiedział i my to samo.~- A i cóż mieliście
 322  1,  7 |              cóż mieliście wiedzieć? To co o każdym. Na Szczekocińskim
 323  1,  7 |         trwać winna wiecznie, że ona to jest wiecznością, że taką
 324  1,  8 |             nazywał się Uriasz ("ale to tylko na papierze"), "naprawdę"
 325  1,  8 |               pewnie miał, ale teraz to już całkiem nie ma. Jak
 326  1,  8 |              wolnym krokiem przybył, to on lubił usiąść na kamieniu
 327  1,  8 |              tę robotę dopilnować... To nie jest taki człowiek,
 328  1,  8 |           najlepszy towar. Parę razy to on się odezwał nie o te
 329  1,  8 |           nawet jak Żyd do Żyda. Raz to on przyszedł, długo milczał,
 330  1,  8 |         dopiero zobaczył jego rozum. To żyto ozime, co je tam widać,
 331  1,  8 |              ozime, co je tam widać, to pan kapitan sam wsiał, ale
 332  1,  8 |            sam wsiał, ale tamto jare to już siał Michcik. Gdzie
 333  1,  8 |              już siał Michcik. Gdzie to kto widział, żeby taki szlachcic
 334  1,  8 |             wiklin i tataraków, niby to czatując na kaczki. Dopiero
 335  1,  8 |       rzeczywistością było dla niego to, co wrzało w sercu. Dlatego
 336  1,  8 |            czuję. Upadek sił.~- Ach, to niedobrze! A jakież są symptomata
 337  1,  8 |        Najbardziej widoczne symptoma to bicie krwi do piersi, do
 338  1,  8 |            puszczał kilkakroć, ale i to nie przyniosło zdrowia.
 339  1,  8 |            jak cię prosiłem?~- Alboż to lekarz może siły wrócić?...
 340  1,  8 |        wionęła przez twarz pana, gdy to mówił.~- Cincinnatus... -
 341  1,  8 |            że basis twojej choroby - to nie bicie krwi, tylko...
 342  1,  8 |           krwi, tylko... myśli. A na to istotnie ani felczer, ani
 343  1,  8 |           Myśli ustały.~- Jeśli tak, to czemuż tu siedzieć w głuszy?
 344  1,  8 |            każdy z nas uczynić może, to milczeć. To jest sors takich
 345  1,  8 |            uczynić może, to milczeć. To jest sors takich jak my...~-
 346  1,  8 |         jeszcze przynajmniej pozwól. To naturze ludzkiej nie wadzi...
 347  1,  8 |         rzekł twardo i sucho:~- Jest to sztych nieodbity. Wreszcie -
 348  1,  8 |            krzywo myślisz.~- Wszakże to nikomu szkody nie przyniosło
 349  1,  8 |               O jednego też mniej. I to wszystko. Niech inni podnoszą
 350  1,  8 |             dni swych widział. Byłaż to pospolita rzecz Żółkiewskiego?
 351  1,  8 |      odrywania okiennic... ~- Po cóż to wskrzeszasz, mości książę?~-
 352  1,  8 |      wskrzeszasz, mości książę?~- Po to, u licha, żebyś nie płakał
 353  1,  8 |           bydła, twojego raju. Prawo to musiało być rozwiązane.~-
 354  1,  8 |           był waszym, magnackim. Sam to mówisz.~- Mój ojciec przepłacał,
 355  1,  8 |         żywił, rozpajał swoją bandę, to prawda, ale w jakimże celu?
 356  1,  8 |     dziedzictwo tronu. Zaiste czynił to wbrew własnemu interesowi.
 357  1,  8 |          interesowi. Boć jeżeli kto, to pan mógł się czuć dobrze
 358  1,  8 |         chciał, aż na tron.~- Dawnom to już wszystko rozważył i
 359  1,  8 |               mądrych wywodów. Wtedy to olśniła mię ta myśl, którą
 360  1,  8 |         czuli? Nic, tylko - my! My - to świat! Reszta niech posłusznie
 361  1,  8 |              myśl, żem spodlał. Nie! To, co ty śnisz, to jest złudzenie,
 362  1,  8 |       spodlał. Nie! To, co ty śnisz, to jest złudzenie, błąd za
 363  1,  8 |           wszystkiego najgorsze jest to, że się sam zabijasz. Jedno
 364  1,  8 |             sądził. Warszawa pusta - to prawda. Pusta i opuszczona
 365  1,  8 |           gniazdo takie samo. Ale za to materialne interesy nigdy
 366  1,  8 |           Południowych... Skoro tak, to może i mnie łatwiej będzie
 367  1,  8 |        ceglastą.~- Z ochotą... O cóż to idzie?~- Żołnierz, który
 368  1,  8 |        zratować całą tę wioskę. Jest to włość nędzna i bardzo biedna.
 369  1,  8 |     potwierdzić moją decyzją..Dłużej to potrwa. Ale będę w tym...~
 370  1,  8 |           skutku. Zaprawdę, wstrętna to jest rzecz... Wierzaj mi,
 371  1,  8 |             powietrzu sejmu, a teraz to już do cna... Przekładam
 372  1,  8 |           ckliwe sentymenty...~- Cóż to za nierozważne słowa!...~-
 373  1,  8 |        najwyżej uniesione, jak tylko to być może, uczułem w sobie
 374  1,  8 |           względem cuchnących? Jakiż to czyn można wówczas wykonać?
 375  1,  8 |          każdemu z nich kazał czynić to, co czynili? Wszystko ze
 376  1,  8 |           Wiedeń szlak drogi. Wyście to znieważyli pamięć tego świata,
 377  1,  8 |            może. Jeśli się roznieci, to zagasa po krótkim, po szalonym
 378  1,  8 |           Brat.~- A... pan brat. No, to pewno twój. Dla mnie łaskawie
 379  1,  8 |             Rzekł jeszcze z cicha:~- To żołnierz...~Wtem głowa jego
 380  1,  8 |             zapatrzył się w coś, jak to bywa czasu smutku, w barwę
 381  1,  8 |     mamrocząc i wskazując gestem, że to jest klucz od stolika. Rafał
 382  1,  8 |         udźwignąłeś mię z ziemi.~Tyś to uczynił, któryś jest Bóg,
 383  1,  8 |           który mocen jesteś uczynić to, coś uczynił, wyrwij z serca
 384  1,  9 |            pana a towarzysza.~Ledwie to wszystko było załatwione,
 385  1,  9 |         kilka bryk, bryczek i wozów. To książę Gintułt z całą swoją
 386  1,  9 |        błocie rozmiękłej drogi. Mimo to żadna do powozu nie wsiadła.
 387  1,  9 |            półnagie dzieci. Wszystko to z otwartymi ustami dziwowało
 388  1,  9 |           brzegiem jej ciągnęła. Był to w owej chwili szlak błotnisty,
 389  1,  9 |      zawalony mnóstwem kamieni. Mimo to wszyscy wytrwali w pochodzie.
 390  1,  9 |              pychy z tego tytułu, że to on właśnie, na którego nikt
 391  1,  9 |               Tak jest.~- Żałuję, że to mi nie przyszło na myśl.
 392  1,  9 |         pogrzeb - wypalił Rafał.~- A to dlaczego?~- Bo są wiekowi...
 393  1,  9 |          dodał z uśmiechem:~- Możesz to napisać, jeśli wola, rodzicom,
 394  1,  10|      samotnikowi na mieszkanie. Była to chatka o jednej izbie, z
 395  1,  10|         toteż Rafał domyślił się, że to muszą być owe "emigrantki",
 396  1,  10|              ostatnia z brzegu. Była to jeszcze dziewczynka, jeszcze
 397  1,  10|             wszyscy mężczyźni, widać to było w ich twarzach, myślami
 398  1,  10|       prześlicznej. Dla jednych było to skrytą rozkoszą, dla innych
 399  1,  10|           nich wszystko życie duszy. To, co każdy człowiek chowa
 400  1,  10|               nie ma co mówić!~- Jak to?~- A tożem patrzał, bo obok
 401  1,  10|           gorzką.~- Ja nie wiem, czy to prawda.~- Nie wiesz. No
 402  1,  10|          Wąsów asan całych nie masz, to skądżebyś miał znać się
 403  1,  10|            całej prawdzie! Ale nie o to idzie... Słuchaj no, mości
 404  1,  10|              no, mości panie, gdzież to zamierzacie podziać owe
 405  1,  10|    fornalskiego coś niecoś. Kiepskie to wszystko, ale jakby niedrogo,
 406  1,  10|              kupił. Mówili mi tu, że to niby asan dysponujesz, jak
 407  1,  10|              Zabierzemy do domu.~- A to zabierajcie wnet, bo ja
 408  1,  10|               Folwark gałgan, ale że to blisko... A i o te chomąta
 409  1,  10|           jeśli niedrogo, młynek bym to samo kupił, a nawet i te
 410  1,  10|      nieboszczyk rozpaprał! A ziemię to kto darł spod jałowców?~-
 411  1,  10|           jałowców?~- Widzicie, jaki to asan masz rezon w potrzebie!
 412  1,  10|           się udało chwycić za uszy. To jedno ten nieboszczyk, Panie
 413  1,  10|            Chłopa zepsuł na nic, ale to do odrobienia, to ta już
 414  1,  10|           nic, ale to do odrobienia, to ta już moja rzecz. Co zaś
 415  1,  10|              rzecz. Co zaś do ziemi, to nie można powiedzieć: wyprawił
 416  1,  10|              owies jak mur.~- A staw to nie brat wyszlamował? Młyn
 417  1,  10|              rowy porznął?~- Nawet i to, powiedzmy, prawda.~W chwili,
 418  1,  10|              się śmieje, hę?~- Jakaż to piękna bardzo! - zdradził
 419  1,  10|              Pewnie, że piękna.~- Co to za włosy!~- A i to, powiedzmy,
 420  1,  10|                Co to za włosy!~- A i to, powiedzmy, prawda. Świeci
 421  1,  10|           miesiąc po nocy.~- A jakie to oczy!...~- Waść byś jej
 422  1,  10|             Jezus ci Maria!~- Co też to waszmość pan!... Wstyd doprawdy...~-
 423  1,  10|            czubatemu diabłowi.~- Kto to jest taki? - cicho szepnął
 424  1,  10|         Rafał.~- Jakże, u Boga Ojca, to asan książęcą łyżką książęcą
 425  1,  10|      zawijasz, a nie wiesz tego, kto to jest taki! Toż Gintułtówna,
 426  1,  10|            Ależ dzieucha! Że się też to pod szlachecką strzechą
 427  1,  10|             ogarniały go postrachem. To niedościgłe nigdy piękno,
 428  1,  10|        Koniecznie... Jeux d'esprit - to nudne. Zupełnie jak lekcja
 429  1,  10|              lekcja gramatyki.~- Jak to? Le secrétaire?~- Nie, nie!
 430  1,  10|            esprit, jeux d'exercice - to zupełne lekcje.~- Więc dobrze...~-
 431  1,  10|          Avocat?~- Nie, nie! Avocat- to nieprzyjemne. Lepiej już
 432  1,  10|                A może by Le Capucin? To zabawne. Pamiętacie Kamila
 433  1,  10|            Kamil - le flacon!~- Ach, to wyborne, Kamilek - le flacon!~-
 434  1,  10|      przestawała śmiać się. Uczyniła to dlatego, jak się domyślał,
 435  1,  10|              ku niej, chwycić rękoma to królewskie, miękkie złoto.
 436  1,  10|        bracie do domu...~- Tak, tak! To będzie najlepiej. Co się
 437  1,  10|          ludzku. Tak nie sposób! Jak to już mówiłem, brat waćpana
 438  1,  10|            mówiłem, brat waćpana ma, to jest miał u mnie pieniądze.
 439  1,  10|             i naszego tu zwyczaju... To tam marszałek...~Mówiąc
 440  1,  10|              tam marszałek...~Mówiąc to książę zarumienił się z
 441  1,  10|             służby obozowej. Dlatego to dyskursy nasze miały nieraz
 442  1,  10|             bliskiego stosunku. Może to i waści wydało się niemiłym,
 443  1,  10|              cicha rzekł książę - bo to ludzie zaraz by roznieśli
 444  1,  10|       zaprzeczy, ani tymi oczyma, co to... nie spojrzy. Ani po swojemu
 445  1,  11|           księcia nudzili się pomimo to wszystko. Wieczorami grywano
 446  1,  11|           uczyły się jeszcze i. niby to pozostawały pod ścisłym
 447  1,  11|           jakąż rozkoszą byłby ją za to rozszarpał, z jakąż nienawiścią
 448  1,  11|              figurę, jeśli nie oczy, to jak gdyby spuszczone powieki.
 449  1,  11|    poczytywał za rzeczywistość. Ileż to razy czekał w ustroni szpaleru
 450  1,  11|              takie same czuje i że w to miejsce przyjdzie wiedziona
 451  1,  11|           żądaniem towarzyszenia jej to do tego, to do owego z jeźdźców.
 452  1,  11|        towarzyszenia jej to do tego, to do owego z jeźdźców. Ale
 453  1,  11|             nie wzywał, skoczył niby to poniesiony przez konia.
 454  1,  11|         wzywający na pomoc. Usłyszał to raz, drugi. Wówczas co mocy
 455  1,  11|            dziób i pazury oczu. Czuł to, że ją przeszywa potężnym,
 456  1,  11|              kroków zbliżyli.~- Wina to siostry księcia pana... -
 457  1,  11|               rzekł Rafał.~- Jakimże to sposobem wina mej siostry?~-
 458  1,  11|           nagrodę za galanterią! Tak to fortuna opłaca wysługiwanie
 459  1,  11|           brzegu:~- Ojciec, a co się to tu robi?~Podniósł na niego
 460  1,  11|               Nie słyszę...~- Co się to tu dzieje?~- Gadaj, mali
 461  1,  11|              ocknął się i rzekł:~- A to, proszę łaski panicza, żołnierze
 462  1,  11|              Ale za co go biją?~- Za to go biją, że, proszę łaski
 463  1,  11|               A tu sam pokazał, jaki to... Cie wy, moi ludzie...~
 464  1,  11|         Wygnanki nie obaczysz. Ja ci to mówię, mandatariusz ci to
 465  1,  11|            to mówię, mandatariusz ci to mówi. Pan Chłuka to teraz
 466  1,  11|  mandatariusz ci to mówi. Pan Chłuka to teraz jest twój prawowity
 467  1,  11|           jak amen w pacierzu. Ja ci to mówię, mandatariusz ci to
 468  1,  11|            to mówię, mandatariusz ci to mówi!~Nastało znowu milczenie.~
 469  1,  11|            wzywa nadaremnie brata, i to zdanie w strzępach wciąż
 470  1,  11|        rozpacz wwaliła się do serca. To, co miał przed oczyma, to,
 471  1,  11|            To, co miał przed oczyma, to, co włamywało się w uszy,
 472  1,  11|            Udawał się jeszcze sercem to tam, to sam...~Brat Piotr...
 473  1,  11|           się jeszcze sercem to tam, to sam...~Brat Piotr... Michcik...
 474  1,  12|       przypominał dawne czasy.~- Toż to mundur kawalerii narodowej! -
 475  1,  12|           czarne kapelusze. Wszystko to obdarte, w łatach różnokolorowych,
 476  1,  12|              został. Miał więc znowu to, za czym tęsknił. Balustradę
 477  1,  12|            wieszcze! Książę czuł, że to od nich zstępuje ku niemu
 478  1,  12|      straszliwe ostrzeżenie, jedno i to sarno dawała znać przez
 479  1,  12|      przymrużonymi oczyma. Jakże się to dokonało, że wszystko naokół
 480  1,  12|           podział młodzieniec, który to widział pierwszy raz? Nie
 481  1,  12|            ma go już. Ten, co ogląda to samo, to inny zgoła człowiek.
 482  1,  12|              Ten, co ogląda to samo, to inny zgoła człowiek. Radosne
 483  1,  12|            Rzucił okiem i spostrzegł to, z czym tak uporczywie chcieli
 484  1,  12|              co rozpowiadali. Dawało to sposobność do niezrównanych
 485  1,  12|              z ich winy, więc czynią to teraz w chwili stosownej,
 486  1,  12|             siedząc na uboczu i niby to przysłuchując się rozmowie
 487  1,  12|            ziemskie... Cóż by dał za to, ażeby z nim przepędzić
 488  1,  12|       trakcie jej zapytał:~- Wszakże to rodak pański, adiutant Buonapartego,
 489  1,  12|      przemienił w uśmiech przyjazny. To samo jego koledzy z szeregu.~-
 490  1,  12|       Transpadane się nazywa.~- Miło to zetknąć się ze swoimi...
 491  1,  12|             pierwszej chwili, co się to dzieje. Plac pełen był ludu,
 492  1,  12|              znajdując się co moment.to między gawiedzią, to wśród
 493  1,  12|          moment.to między gawiedzią, to wśród żołnierstwa, książę
 494  1,  12|                 Moje nazwisko?... Co to jest? Co to za jeden?~-
 495  1,  12|          nazwisko?... Co to jest? Co to za jeden?~- Nazwisko waści?!
 496  1,  12|            jeden?~- Nazwisko waści?! To śmiesz żołnierza polskiego
 497  1,  12|               idąc nań z laską.~- Co to jest? Kto to? Jak śmie!
 498  1,  12|             laską.~- Co to jest? Kto to? Jak śmie! Baczność!~- Kondotiery!~-
 499  1,  13|              w raz wypływało jedno i to samo imię: Julia... Książę
 500  1,  13|            okrutną jest igraszką, że to jego samego czeka w czarodziejskim