Tom,  Rozdzial

1001     I,  VI   |                 kramach garderoby; czapek i kapeluszy wiszących na kołkach,
1002     I,  VI   |                 trzepotały się na wietrze i uderzały w twarze przeciskających
1003     I,  VI   |           jaskrawo na tle czerni ludzkiej i błota które gniecione, rozrabiane,
1004     I,  VI   |         strumieniami spod nóg na stragany i na twarze i wylewało się
1005     I,  VI   |                   na stragany i na twarze i wylewało się z Rynku do
1006     I,  VI   |                 się z Rynku do rynsztoków i na ulice, z czterech stron
1007     I,  VI   |            głosami, pełne kwakania kaczek i gęgotu gęsi, które przez
1008     I,  VI   |               drabin wysuwały białe głowy i syczały na przechodniów.~
1009     I,  VI   |                stare, wynędzniałe Żydówki i koszykami pełnymi gotowanego
1010     I,  VI   |                    które były pootwierane i pełne ludzi, powystawiano
1011     I,  VI   |                    które się nie domykały i brązowym bejcem udawały
1012     I,  VI   |                 kobiety wiejskie z masłem i mlekiem, ubrane w czerwone
1013     I,  VI   |                ubrane w czerwone wełniaki i zapaski. A pomiędzy wozami
1014     I,  VI   |                zapaski. A pomiędzy wozami i straganami przepychały się
1015     I,  VI   |               męską sprzedawano, kupowano i przymierzano na ulicy, w
1016     I,  VI   |            przymierzały kaftany, fartuchy i spódnice.~Wrzawa rosła bezustannie,
1017     I,  VI   |            napływały nowe fale kupujących i podnosiły się nowe krzyki,
1018     I,  VI   |              zbiorowiska ludzkiego wrzała i biła w to czyste, rozsłonecznione
1019     I,  VI   |                  W jednym z szynków grano i tańczono, bo czasami przez
1020     I,  VI   |                  czasami przez ten zgiełk i wrzawę piekielną przedzierał
1021     I,  VI   |             przedzierał się głos harmonii i skrzypiec, wycinających
1022     I,  VI   |           skrzypiec, wycinających oberka, i mocny, siarczysty pokrzyk
1023     I,  VI   |                    szamotało się z rykiem i chwiało w różne strony,
1024     I,  VI   |               runęło pod stragany w błoto i gryzło się, i tarzało jak
1025     I,  VI   |            stragany w błoto i gryzło się, i tarzało jak kłąb olbrzymi
1026     I,  VI   |                    Wysoko świeciło słońce i zalewało potokami wiosennego
1027     I,  VI   |                   ogniska w szybach okien i w błocie przepojonym wodą,
1028     I,  VI   |                   którzy stali pod domami i grzali się. i pokrywało
1029     I,  VI   |                  pod domami i grzali się. i pokrywało jakby złotawą
1030     I,  VI   |            królowała, wszystkie te rzeczy i ludzi, i wszystkie te głosy,
1031     I,  VI   |              wszystkie te rzeczy i ludzi, i wszystkie te głosy, co się
1032     I,  VI   |                   wozów, straganów, błota i olbrzymim wirem krążyły
1033     I,  VI   |            odbijały się o czworokąt domów i płynęły w boczne ulice,
1034     I,  VI   |          niedaleko stały panując kominami i jakaś cichą, milczącą grozą,
1035     I,  VI   |                  w jakiej były zatopione, i patrząc błyszczącymi w słońcu
1036     I,  VI   |                przez Rynek z obrzydzeniem i zapuścił się w ulicę Drewnowską,
1037     I,  VI   |              jedną z najstarszych w Łodzi i bardzo cichą, obstawioną
1038     I,  VI   |                   dogorywały stare wiśnie i grusze przysadziste, które
1039     I,  VI   |         przysadziste, które kiedyś kwitły i rodziły, a teraz od lat
1040     I,  VI   |          ściśnięte pomiędzy murami fabryk i odgrodzone coraz gęstszymi
1041     I,  VI   |                   melancholii opuszczenia i smutku.~Błoto i w tej ulicy
1042     I,  VI   |               opuszczenia i smutku.~Błoto i w tej ulicy było wyżej kostek.
1043     I,  VI   |                świnie łaziły przed domami i próbowały ryć stwardniałą
1044     I,  VI   |                    na które wywożono gruz i śmiecie.~Domy stały porozrzucane
1045     I,  VI   |               Franciszek napije się wódki i niech pamięta - powiedział
1046     I,  VI   |            zadowolony dając mu dziesiątkę i wszedł do pokoju.~- Parszywiec,
1047     I,  VI   |                 ze wszystkimi w milczeniu i usiadł w rogu na czerwonej
1048     I,  VI   |               fotelu, puszczał kłęby dymu i kołysał się zawzięcie.~-
1049     I,  VI   |                   wydatnym semickim nosie i prawie czerwonych włosach
1050     I,  VI   |                 prawie czerwonych włosach i zaroście - zaczął gryźć
1051     I,  VI   |               zrobił klapę, wrócą do mnie i zapłacić musimy. Ja je żyrowałem.~-
1052     I,  VI   |            żadnych interesów! - krzyczała i łzy żalu, gniewu i oburzenia
1053     I,  VI   |              krzyczała i łzy żalu, gniewu i oburzenia błyszczały w jej
1054     I,  VI   |              opiera nie tylko handel, ale i całe życie, nie rozumiesz...~-
1055     I,  VI   |              piersi bladą, zmęczoną twarz i jakiś ironiczno-smutny uśmiech
1056     I,  VI   |               dawał towar także na kredyt i tobie są winni, a jak oni
1057     I,  VI   |                  wyciągając ku niemu ręce i twarze rozognione.~- Cicho,
1058     I,  VI   |              fotelu,~- Płacić! płacić! to i głupi potrafi, każdy Polak
1059     I,  VI   |               rozpiął mundur na piersiach i koniecznie chciał głos zabrać,
1060     I,  VI   |                   bo wszyscy gadali razem i krzyczeli, tylko stary Grunspan
1061     I,  VI   |              Grunspan chodził w milczeniu i pogardliwie spoglądał na
1062     I,  VI   |                który podparł się łokciami i rzucał porozumiewające spojrzenia
1063     I,  VI   |                    przyglądał się staremu i rozmyślał, czy mu zaproponować
1064     I,  VI   |                 chłodnął. reflektował się i coś jakby pewien wstyd niewytłumaczony
1065     I,  VI   |                  sobie przypominał Karola i Bauma. A zresztą, nie miał
1066     I,  VI   |                jego okrągłą, chytrą twarz i małe oczki biegające ustawicznie;
1067     I,  VI   |            wszystkim głową na przywitanie i zajęła się rozlewaniem herbaty.~-
1068     I,  VI   |                   sobie zapłakane oczy,~- I tak co rok jeździsz do Ostendy,
1069     I,  VI   |               szaroniebieskie smutne oczy i twarz bardzo ładną o niesłychanie
1070     I,  VI   |             przyjemność patrzeć na ciebie i mówić z tobą, Mela.~Uśmiech
1071     I,  VI   |                spodek, który wziął ojciec i pił z niego nie przestając
1072     I,  VI   |                  on jest doktór filozofii i chemii, bo rzuca pieniądze
1073     I,  VI   |            interesów, bo ich nie rozumie, i żeby mnie swoim krzykiem
1074     I,  VI   |                 Pokażcie, Grosman, aktywa i pasywa - rzekł Zygmunt rozpinając
1075     I,  VI   |            wycofuję swój posag z interesu i biorę rozwód, co ja mam
1076     I,  VI   |                   we łbie - rzucił prędko i zniecierpliwiony miał ochotę
1077     I,  VI   |              spodek na stole.~- Ona nigdy i z niczego nie była zadowoloną,
1078     I,  VI   |                wszyscy śmieją.~- Dobre są i takie, bogatsze od ciebie
1079     I,  VI   |              odwrócił się do nich plecami i patrzył w okno.~Kłótnia
1080     I,  VI   |                  Kłótnia zawrzała na nowo i podnosiła się do maksimum,
1081     I,  VI   |                coraz ohydniejsze projekty i sposoby plajty, wymyślali
1082     I,  VI   |                   od stołu, siadali znowu i krzyczeli; a wszystkim brody,
1083     I,  VI   |             wszystkim brody, twarze, usta i wąsy trzęsły się i drgały,
1084     I,  VI   |                   usta i wąsy trzęsły się i drgały, porwane tymi cyframi,
1085     I,  VI   |              który stal odwrócony plecami i ani chciał słuchać o plajcie.~
1086     I,  VI   |                  wyszedł ze swego spokoju i głośno dowodził; Regina,
1087     I,  VI   |              wzruszeniem, siadła w fotelu i płakała spazmatycznie; Landau
1088     I,  VI   |                   Landau odrzucił ceratkę i kawałkiem kredy pisał cyfry
1089     I,  VI   |              wołał, żeby się porozumieli, i sprawdzał kolumny cyfr w
1090     I,  VI   |                   bujał się, palił cygaro i od czasu do czasu wołał:~-
1091     I,  VI   |                  powiedział znużony Moryc i zaniechawszy już zupełnie
1092     I,  VI   |               otaczała nadzwyczajną czcią i opieką.~Babka siedziała
1093     I,  VI   |                  staruszka, sparaliżowana i zupełnie zdziecinniała;
1094     I,  VI   |                twarz miała tak zeschniętą i pościąganą w fałdy, że wszelki
1095     I,  VI   |             czepka z aksamitów kolorowych i koronek, jakie noszą Żydówki
1096     I,  VI   |                 babka niby ryba otwierała i składała usta.~Ukłonił się
1097     I,  VI   |                popatrzyła na niego martwo i zapytała głosem głuchym,
1098     I,  VI   |              mełła w bezzębnych szczękach i otworzyła szeroko usta do
1099     I,  VI   |             człowiekiem własna nawet żona i rodzina. Regina mnie wprost
1100     I,  VI   |               dzieje, robią się pieniądze i basta.~- Ale jak, jakimi
1101     I,  VI   |           poduszki, jakimi była obłożoną, i pocałowała ją w rękę.~Stara
1102     I,  VI   |               szkieletu palcami po twarzy i zapytała znowu tak samo,
1103     I,  VI   |              stara głucho, otworzyła usta i zapatrzyła się martwym wzrokiem
1104     I,  VI   |                 kobiet, ale zaczynam czuć i myśleć inaczej. Ty masz
1105     I,  VI   |                    Oparła czoło na szybie i patrzała na wróble, które
1106     I,  VI   |                dniem marcowym, goniły się i biły po ogrodzie.~- O czym
1107     I,  VI   |                 pewnością ogłosi upadłość i ułoży się z wierzycielami.~-
1108     I,  VI   |         wierzycielami.~- Nie, ja go znam, i jestem tego pewna, że zapłaci.~-
1109     I,  VI   |                   w twoim typie?~- Szukaj i zgaduj! - uśmiechnęła się
1110     I,  VI   |              wydał mi się oschłym, dumnym i karierowiczem, nie, za bardzo
1111     I,  VI   |              Oskar Meyer, baron, milioner i piękny, wprawdzie taki baron
1112     I,  VI   |        najprawowitszy.~- Widziałam go raz i wydał mi się parobkiem~przebranym.
1113     I,  VI   |                 nim dużo!~- To jest dziki i wściekły człowiek, to jest
1114     I,  VI   |              żyłaś tam w polskich sferach i przeszłaś przez wszystkie
1115     I,  VI   |               wszystkie warszawskie kółka i saloniki, to jakże mogą
1116     I,  VI   |         rady-kalii, oczekującej na spadek i na synekury biurowe, do
1117     I,  VI   |                wykwintnej atmosfery blagi i wspólnego obełgiwania się
1118     I,  VI   |                   ha, ja to przechodziłem i ile razy sobie wspomnę tamte
1119     I,  VI   |                 sobie wspomnę tamte czasy i tamtych ludzi - umieram
1120     I,  VI   |                 przy ojcu w Łodzi.~Wyszła i ukazała się po chwili już
1121     I,  VI   |                 dobrze, ja je umiem cenić i cenię, ale je znam, one
1122     I,  VI   |                 tak samo żyła w Warszawie i w tych,' samych sferach
1123     I,  VI   |              nadaje pewien modny ton, no, i nie jest tak nudne, jak
1124     I,  VI   |                 jak chodzenie po teatrach i balach.~- Więc jesteś przekonany,
1125     I,  VI   |             jestem Żyd, ja się tego nigdy i nigdzie nie wstydziłem ani
1126     I,  VI   |              cierpliwie słucham?~- Tak, a i dlatego, że jesteś bardzo
1127     I,  VI   |             detaile, a na krótkie terminy i z dobrym żyrem.~- Wystarczy
1128     I,  VI   |                Wystarczy dobre wychowanie i uczciwość.~- Ale pomimo
1129     I,  VI   |       odpowiedziała dosyć ostro, zamilkła i patrzyła smutnie w ulicę
1130     I,  VI   |             błotnistą, po brudnych domach i twarzach licznych przechodniów.~
1131     I,  VI   |           przechodniów.. zaciskał binokle i rzucał niechętne spojrzenia
1132     I,  VI   |                  bawiących się po bramach i trotuarach. Rozumiał ją
1133     I,  VI   |             trotuarach. Rozumiał ją nieco i dlatego wydała mu się bardzo
1134     I,  VI   |                 duszę tą odrobiną uczucia i tą jakąś dziwną poezją wdzięku
1135     I,  VI   |               jakąś dziwną poezją wdzięku i dobroci, jaka wydzierała
1136     I,  VI   |                   całej postaci wysmukłej i bardzo harmonijnie rozwiniętej.~-
1137     I,  VI   |            interesy - mnie dałaś szczutka i sama się pochwaliłaś.~-
1138     I,  VI   |                   uderzyć, prawda?~- Tak, i zrobiłam to z przyjemnością.~-
1139     I,  VI   |                Nie, Moryc - kręciła głową i uśmiechała się złośliwie.~-
1140     I,  VI   |                 się złośliwie.~- Ale mnie i nie kochasz?~- Nie, Moryc.~-
1141     I,  VI   |              parkanem z dzieckiem na ręku i głośno żebrzącej.~Moryc
1142     I,  VI   |             prędko wydobył jakiś pieniądz i dał.~- I ty dajesz biednym? -
1143     I,  VI   |                   jakiś pieniądz i dał.~- I ty dajesz biednym? - zdziwiła
1144     I,  VI   |                 kroku.~- Mam jeszcze czas i żebym miał jeszcze sposobność
1145     I,  VI   |                   miał jeszcze sposobność i takiego jak ty doktora...~-
1146     I,  VI   |               kłaniaj się paniom ode mnie i powiedz pani Stefanii, że
1147     I,  VI   |                  się ode mnie pannie Rózi i powiedz Mullerowi, także
1148     I,  VI   |              błazen.~Uścisnęli sobie ręce i rozeszli się.~Moryc obejrzał
1149     I,  VI   |                bramy pałacu Mendelsohnów, i szedł do miasta.~Słońce
1150     I,  VI   |             miasta.~Słońce już przygasało i zsuwało się za miasto, rozkrwawiając
1151     I,  VI   |             łunami zachodu. Miasto cichło i przypłaszczało się w mrokach
1152     I,  VI   |                   wieczoru; tysiące domów i dachów zlewało się coraz
1153     I,  VI   |                  wznosiły się nad miastem i zdawały się drgać i kołysać
1154     I,  VI   |               miastem i zdawały się drgać i kołysać na jasnym tle nieba,
1155     I,  VI   |                     Grunspan, Landsberger i Welt" byłaby solidna spółka;
1156     I,  VII  |               musi być w złych interesach i stąd ta gwałtowna czułość.~
1157     I,  VII  |                 prawił mi komplementa, no i tam dalej.~- Żydziak - rzuciła
1158     I,  VII  |           pogardliwie Róża rozbierając ją i ciskając lokajowi kapelusz,
1159     I,  VII  |                  przed Fabciem, a zresztą i Will go nie cierpi. Piękna
1160     I,  VII  |                Wilhelm jest?~- Są wszyscy i wszyscy się nudzą oczekując
1161     I,  VII  |                Wysocki? - zapytała ciszej i trochę niepewnie.~- Jest
1162     I,  VII  |                  trochę niepewnie.~- Jest i przysięga, że mył się cały
1163     I,  VII  |                  usta. Ujęły się pod ręce i szły przez szereg pokojów
1164     I,  VII  |                 robisz. Róża?~- Nudzę się i udaję przed gośćmi, że mnie
1165     I,  VII  |                 Nic nie udaję przed nikim i także się nudzę.~- Okropne
1166     I,  VII  |                   Róża z westchnieniem. - I dokąd się to ma ciągnąć?~-
1167     I,  VII  |                  co ja bym dała.~- Siebie i miliony w dodatku.~- Chciałaś
1168     I,  VII  |              Chciałaś powiedzieć: miliony i siebie w dodatku - powiedziała
1169     I,  VII  |            światło.~Na czarnych kanapkach i fotelikach niskich siedziało
1170     I,  VII  |          siedziało kilka osób w milczeniu i w najswobodniejszych pozach,
1171     I,  VII  |              wprawą gimnastyka zawodowego i stanął na środku pokoju,
1172     I,  VII  |              policzek. Mela ją pocałowała i usiadła na kanapie obok
1173     I,  VII  |               taburecie, szeptał po cichu i co chwila otrzepywał klapy,
1174     I,  VII  |                  energicznie wąsiki blond i dowodził:~- Z punktu właśnie
1175     I,  VII  |             zapłacę - zaczął się rozpinać i szukać po wszystkich kieszeniach.~-
1176     I,  VII  |           przygryzła usta bardzo szerokie i wąskie, co niby kresa czerwona
1177     I,  VII  |             rozdzielonymi na środku głowy i zaczesanymi na skronie i
1178     I,  VII  |                  i zaczesanymi na skronie i na uszy, że tylko ich różowe
1179     I,  VII  |               kładąc się wznak na dywanie i z rękami podwiniętymi pod
1180     I,  VII  |               pytała wodząc palcem długim i cienkim po czerwonej prędze,
1181     I,  VII  |            przewrócił się z boku na wznak i patrzył w sufit, po którym
1182     I,  VII  |              papierosem, które mu podawał i zapalał stojący w drzwiach
1183     I,  VII  |                   sobie grubego diabła.~- I jeszcze grubszy posag -
1184     I,  VII  |                czworakach, wygiął grzbiet i zaczął w krótkich sztywnych
1185     I,  VII  |                 Fela biła piętami o dywan i trzęsła się z radości. Krótkie
1186     I,  VII  |                  jej włosy rozplatały się i niby jasną wiechą zakryły
1187     I,  VII  |                   zabawnie tylnymi nogami i kwiczał przeciągle, wreszcie
1188     I,  VII  |             środku dywanu, wyciągnął nogi i zupełnie niby świnia zmęczona
1189     I,  VII  |                zmęczona chrząkał, mruczał i pokwikiwał jak przez sen.~-
1190     I,  VII  |                 oczami po twarzach kobiet i mruknął z obrzydzeniem:~-
1191     I,  VII  |             punktów - odpowiedział twardo i podniósł się oglądając za
1192     I,  VII  |               Mullera leżał najspokojniej i palił papierosy.~- Róża,
1193     I,  VII  |                 Róża, Mieciek się obraził i chce wyjść, nie pozwól mu.~-
1194     I,  VII  |               domu - szeptała gorąco Mela i bladą jej twarz pokrył rumieniec
1195     I,  VII  |            Pozostał, ale siedział chmurny i nawet nie odpowiadał na
1196     I,  VII  |                  w kryształowych kwiatach i mżyła błękitnawym pyłem
1197     I,  VII  |                 się od czarnego tła ścian i mebli, skrzyły się na ozdobach
1198     I,  VII  |            zamknięte okiennice wewnętrzne i zapuszczone ciężkie czarne
1199     I,  VII  |                 huczącego, słabego szmeru i drgań bezdźwięcznych, co
1200     I,  VII  |              przysłaniał złoty wóz Aurory i nimfy nagie niby najcieńszą
1201     I,  VII  |                 opadał, czepiał się ścian i darł się w długie włókna
1202     I,  VII  |                   długie włókna o plusze, i wypływał do dalszych pokojów
1203     I,  VII  |               kawał. Uniósł się na łokciu i szeptał, całując raz po
1204     I,  VII  |                  Wysłuchała reszty kawału i nie roześmiała się znudzona.~-
1205     I,  VII  |                  bardzo berlińskie, nudne i głupie. Ja zaraz przyjdę,
1206     I,  VII  |                   nogą taburet do pianina i zaczął ze wściekłą brawurą
1207     I,  VII  |               Ocknęli wszyscy z milczenia i nudy.~Wilhelm podniósł się
1208     I,  VII  |                nudy.~Wilhelm podniósł się i zaczął tańczyć trzecią figurę
1209     I,  VII  |                   nią, odgarniała je ręką i tańczyła do upadłego.~Toni
1210     I,  VII  |            upadłego.~Toni leżała w fotelu i znudzonym wzrokiem goniła
1211     I,  VII  |       inkrustowane wytwornie perłową masą i kładł zastawę do herbaty.~
1212     I,  VII  |                  przeciągnęła się leniwie i utykając, i kołysząc szerokimi
1213     I,  VII  |                   się leniwie i utykając, i kołysząc szerokimi biodrami
1214     I,  VII  |                  biodrami szła ku drzwiom i zatrzymała się chwilę przy
1215     I,  VII  |                  nie mógł otrzepywać się .i wpychać mankietów.~- Ja
1216     I,  VII  |                pochodzące ze zbytku czasu i zbytku pieniędzy! Nuda jest
1217     I,  VII  |                 nudzi, Fela się nudzi, no i z wami nudzą się te dwa
1218     I,  VII  |                  a poza wami połowa córek i żon milionerów nudzi się.
1219     I,  VII  |                    zajrzę do ojca.~Wyszła i z przedpokoju już oświetlonego
1220     I,  VII  |              pokoju, modlił się półgłosem i pochylał poważnie.~W dwóch
1221     I,  VII  |                  rytualne zasłony w białe i czarne pasy i wpatrzeni
1222     I,  VII  |             zasłony w białe i czarne pasy i wpatrzeni w ostatnie różowe
1223     I,  VII  |          śpiewając jakąś dziwnie namiętną i dziwnie smętną psalmodię.~
1224     I,  VII  |              Głosy były nabrzmiałe skargą i bólem i niby głosy trąb
1225     I,  VII  |                 nabrzmiałe skargą i bólem i niby głosy trąb miedzianych
1226     I,  VII  |                   zniżali głosy do szeptu i płynęła długa słodka melodia
1227     I,  VII  |                   akcenty wyraźne tęsknot i westchnień, jakby do palmowych
1228     I,  VII  |            Jeruzalem, do pustyni smutnych i nieobjętych, do palących
1229     I,  VII  |                   oczy im gorzały ekstazą i długie siwe brody trzęsły
1230     I,  VII  |                 Porywały ich własne głosy i te rytmy śpiewów, co się
1231     I,  VII  |                  cichy, omroczony po-kój, i łkały, prosiły, błagały,
1232     I,  VII  |                 skargą przepojoną niedolą i sławiły dobroć i moc Pana
1233     I,  VII  |                  niedolą i sławiły dobroć i moc Pana nad pany.~Poza
1234     I,  VII  |             przedzielały pałac od fabryk, i bieliły się w zmroku pomiędzy
1235     I,  VII  |                   leciały jego spojrzenia i zaczepiały się o olbrzymie
1236     I,  VII  |                 fabryk, najeżone kominami i narożnikami, podobnymi do
1237     I,  VII  |                płaszcz, otulający miasto, i jej pogodną, cichą twarz,
1238     I,  VII  |          śpiewanie. Chciałeś oszukać mnie i Pana Boga?~Śpiewak popatrzył
1239     I,  VII  |             Śpiewak popatrzył pełnymi łez i ekstazy oczami na Szaję,
1240     I,  VII  |                  rzekł cicho pozdrowienie i wyszedł bez szelestu.~Róża
1241     I,  VII  |                  czas stała przy drzwiach i słuchała tych śpiewów z
1242     I,  VII  |                 śpiewacy, nacisnęła guzik i światło elektryczne zalało
1243     I,  VII  |                jest niepodobny do naszych i bardzo uczony.~- Uczony?~
1244     I,  VII  |                   wspaniałym ruchem brodę i słuchał u-ważniej.~- On
1245     I,  VII  |              chodzi, miałby dużą praktykę i służyłby w mojej firmie,
1246     I,  VII  |                 Bucholca, a ja Bucholcowi i wszystkiemu, co jest jego,
1247     I,  VII  |          nieszczęść. Niech on zbankrutuje i pójdzie służyć. Ja przez
1248     I,  VII  |                   Polski psami przyjechał i na nas zrobił pieniądze,
1249     I,  VII  |                 chamom daje takie desenie i kolory, co by je wzięła
1250     I,  VII  |              dziedzic! - plunął z pogardą i nienawiścią.~- Przysłać
1251     I,  VII  |                pocałowała ojca w policzek i wyszła.~Szaja się podniósł,
1252     I,  VII  |                  oszczędzać na wszystkim, i chodził po ciemnym zupełnie
1253     I,  VII  |                  zupełnie pokoju.~Chodził i myślał o wiecznej swojej
1254     I,  VII  |        przewyższyć niczym.~Bucholc zawsze i wszędzie był pierwszym i
1255     I,  VII  |                  i wszędzie był pierwszym i tego mu właśnie nie mógł
1256     I,  VII  |     bałwochwalczym uwielbieniem, miłością i czcią nędzarzy zahipnotyzowanych
1257     I,  VII  |                 specjalnością nawoływania i ciągnięcia kupujących, od
1258     I,  VII  |                 uprzątania czasami sklepu i trotuaru przed nim. Wystawał
1259     I,  VII  |        przechodniów, zawsze prawie głodny i obdarty, zawsze ochrypnięty
1260     I,  VII  |             nieobecności na bruku łódzkim i nikt go nie poznał.~Przyjechał
1261     I,  VII  |             Przyjechał z trochą pieniędzy i zaczął prowadzić interes
1262     I,  VII  |              kapitału, wliczając w to wóz i konia, musiał żywić siebie,
1263     I,  VII  |                 żywić siebie, konia, żonę i dzieci.~Potem te pierwsze
1264     I,  VII  |               domu, na miarze, na własnym i swej rodziny żołądkach,
1265     I,  VII  |               jadał, nie żył, robił tylko i oszczędzał.~On pierwszy
1266     I,  VII  |                każdemu, kto tylko chciał, i sam zaczął obracać kredytem,
1267     I,  VII  |              obracać kredytem, bo Bucholc i niemieccy fabrykanci łódzcy
1268     I,  VII  |             pierwszy wprowadził, rozwinął i udoskonalił cały system
1269     I,  VII  |                 system wyzysku wszystkich i wszystkiego.~Po pożarze,
1270     I,  VII  |              coraz szerszymi strumieniami i Szaja rósł i potężniał.~
1271     I,  VII  |                 strumieniami i Szaja rósł i potężniał.~Tracili inni,
1272     I,  VII  |                 padali przez nieszczęścia i klęski ogólne, Szaja stał
1273     I,  VII  |               pawilony paliły się, a nowe i potężniejsze powstawały
1274     I,  VII  |                   potężniejsze powstawały i ssały coraz potężniej ziemię,
1275     I,  VII  |                 ludzi, mózgi, konkurentów i przerabiały to wszystko
1276     I,  VII  |                   prześcignąć.~Szaja rósł i wstawała w nim coraz silniejsza
1277     I,  VII  |              tamten, liczył za ukradziony i wydarty sobie, żył tą chimeryczną
1278     I,  VII  |          brzęczącej, u niego szukano rady i inicjatywy w wielu kwestiach
1279     I,  VII  |              szwindlami obrzucali pogardą i nienawiścią.~Szaja nie mógł
1280     I,  VII  |                   oświetlone jak latarnie i przystanął. Założył okulary
1281     I,  VII  |               przystanął. Założył okulary i zaczął patrzeć na trzecie
1282     I,  VII  |           sylwetki ludzi.~Otworzył lufcik i słuchał.~Drżący głos skrzypiec
1283     I,  VII  |           wybuchał gwar kilkunastu głosów i śmiech rozlewał się kaskadą
1284     I,  VII  |                 razem z brzękiem szklanek i talerzy. Bawiono się wesoło.~
1285     I,  VII  |                lokaj.~- Dobrze. Pójdziesz i powiesz, żeby przestali
1286     I,  VIII |                kark, ogłuszony rozmiarami i ilością interesów, jakie
1287     I,  VIII |                    krzyczał na wszystkich i rozsiewał tylko strach i
1288     I,  VIII |                  i rozsiewał tylko strach i zamieszanie pomiędzy urzędnikami.~-
1289     I,  VIII |                futrzanej czapce na głowie i z kijem na kolanach. - Zatelefonuj
1290     I,  VIII |           Warszawie. On miał u nas kredyt i za dużo już jest winien,
1291     I,  VIII |                  Borowiecki zatelefonował i przeglądał jakieś potężne
1292     I,  VIII |              podręcznego kantoru drukarni i blichu do jego osobistego.~
1293     I,  VIII |               zaczerwienionymi zmęczeniem i bezsennością, rachował sinymi
1294     I,  VIII |                 kłęb sadzy.~Ziewał ciągle i znudzonym wzrokiem spoglądał
1295     I,  VIII |                niech dadzą dwieście rubli i niech idzie się zapić. Ona
1296     I,  VIII |           powrotem przysunął go do biurka i stanął z boku.~- Horn, siądź
1297     I,  VIII |                zagryzł tylko usta, usiadł i pisał po dyktandzie, które
1298     I,  VIII |             równocześnie innych interesów i krzycząc chwilami;~- Pan
1299     I,  VIII |                panu nie za spanie płacę - i mocno stukał kijem w podłogę.~
1300     I,  VIII |                 odtelefonował natychmiast i słuchał znowu.~- Czego on
1301     I,  VIII |                Nie cierpiał bowiem Meyera i kpił najgłośniej w Łodzi
1302     I,  VIII |                    Bucholc dyktował dalej i wolniej nieco, bo Horn,
1303     I,  VIII |                  pisał niesłychanie wolno i coraz mocniej ściągał brwi
1304     I,  VIII |                   palcie stał przed oknem i niecierpliwie czekał na
1305     I,  VIII |               Bauera, starego przyjaciela i powiernika prezesa, tego
1306     I,  VIII |                   Konie wreszcie przyszły i za wychodzącym śpiesznie
1307     I,  VIII |                 był tak zmordowany robotą i tym wyczekiwaniem denerwującym
1308     I,  VIII |            miastem, kazał zatrzymać konie i zaczekać na siebie.~Obszedł
1309     I,  VIII |                parkany osłaniające składy i po rozmiękłym zagonie, zapadając
1310     I,  VIII |                  płynęły nisko nad ziemia i rozsączały się z wolna w
1311     I,  VIII |                   prawie czarnych oparach i dymach, które leżały niby
1312     I,  VIII |             werendy były zapchane stołami i krzesłami i drzwi pozabijane
1313     I,  VIII |              zapchane stołami i krzesłami i drzwi pozabijane deskami,
1314     I,  VIII |               Lasek był nędzny, świerkowy i konał powoli, zabijało go
1315     I,  VIII |                obsuszały okoliczne grunta i zabierały drzewom wszelką
1316     I,  VIII |                   drzewom wszelką wilgoć, i ta rzeczka odpływów ścieków
1317     I,  VIII |            rozkład w te potężne organizmy i roztaczała dokoła zabójcze
1318     I,  VIII |          Borowiecki ślizgał się po błocie i po śniegu, potykał się o
1319     I,  VIII |              potykał się o korzenie drzew i szedł w głąb, nie mogąc
1320     I,  VIII |                  bezowocnym poszukiwaniem i zimnem, i tą wilgocią przejmującą,
1321     I,  VIII |                   poszukiwaniem i zimnem, i tą wilgocią przejmującą,
1322     I,  VIII |             rzuciła mu się na szyję Lucy, i z taką gwałtownością, że
1323     I,  VIII |                złości.~Ujęła go pod ramię i spacerowali tak pomiędzy
1324     I,  VIII |                 Las szumiał jakoś smutnie i głucho i trząsł na nich
1325     I,  VIII |            szumiał jakoś smutnie i głucho i trząsł na nich razem z igłami
1326     I,  VIII |          przeplatając rozmowę pocałunkami i pieszczotliwym, kocim przytulaniem
1327     I,  VIII |                 więc to spotkanie w lesie i teraz się nim rozkoszowała
1328     I,  VIII |          odpowiadał zaledwie monosylabami i często spoglądał na zegarek.~
1329     I,  VIII |                   się co chwila w ramiona i mogła uczuwać to słodkie
1330     I,  VIII |              krzykiem zrywały się z drzew i leciały ku miastu, przytulała
1331     I,  VIII |              niego z krzykiem przerażenia i trzęsła się cała, że musiał
1332     I,  VIII |           rozwiewać jej obawy pocałunkami i zapewnieniami, że są zupełnie
1333     I,  VIII |                 się bardzo boję, bardzo - i oczy jej biegały szybko
1334     I,  VIII |               Nikt nie wołał, las szumiał i pochylał się wolno i automatycznie,
1335     I,  VIII |              szumiał i pochylał się wolno i automatycznie, wysokie drzewa
1336     I,  VIII |                płynęły z pól coraz chyżej i coraz niklejsze, bo deszcz
1337     I,  VIII |                   poczynał padać rzęsisty i sypał się na las niby grube
1338     I,  VIII |                 na las niby grube ziarno, i bębnił z łoskotem w blaszane
1339     I,  VIII |                    Karol rozłożył parasol i stanęli pod drzewem, które
1340     I,  VIII |                  lubię.~Zdjęła rękawiczkę i wystawiła długą białą rękę
1341     I,  VIII |                   Jeszcze się przeziębisz i rozchorujesz.~- To byłoby
1342     I,  VIII |                 dobrze, leżałabym w łóżku i mogłabym ciągle, ciągle
1343     I,  VIII |                trzy dni cię nie widziałam i nie mogłam wytrzymać, musiałam
1344     I,  VIII |                   Usiłował zmiękczyć głos i twarzy nadać ton szczęśliwości,
1345     I,  VIII |                   miał pełne kalosze wody i błota, a zresztą tyle jeszcze
1346     I,  VIII |                    Byli ze sobą z godzinę i zdecydowała się dopiero
1347     I,  VIII |                 do powrotu, gdy jej twarz i ręce tak zziębły, że musiał
1348     I,  VIII |                 widzieć!~Odeszła wreszcie i powracała po kilka razy,
1349     I,  VIII |                  się raz jeszcze pożegnać i raz jeszcze zapewnić go
1350     I,  VIII |              zapewnić go o swojej miłości i prosić, żeby się nie wychylał
1351     I,  VIII |                gdy się wydostał do powozu i prawie galopem pojechał
1352     I,  VIII |            kantoru.~Zastał tylko Bucholca i Horna, bo reszta już się
1353     I,  VIII |                przez chwilę okręcone nogi i oddychał ciężko, przykrył
1354     I,  VIII |                 który z całą świadomością i nawet z pewną metodą rozdrażniał
1355     I,  VIII |                 zabrał swoje ołówki, gumy i obsadki, owinął je w papier
1356     I,  VIII |               obsadki, owinął je w papier i schował do kieszeni.~Robił
1357     I,  VIII |                  to wszystko bardzo wolno i spoglądał na Borowieckiego,
1358     I,  VIII |                 zdumiony jego zachowaniem i tą niesłychaną kłótnią,
1359     I,  VIII |                  a zresztą nie ująłby się i tak za nim, bo więcej go
1360     I,  VIII |                   spokojnie kładł kalosze i uśmiechał się sinymi z irytacji
1361     I,  VIII |              grubą nieprzyzwoitość z pana i z pańskiego miejsca. Wsadzał
1362     I,  VIII |          chwytając za jakiś ciężki stołek i gotów był bić, gdyby go
1363     I,  VIII |                rzucił stołkiem pod biurko i wyszedł, trzasnąwszy tak
1364     I,  VIII |                nacisnął guzik elektryczny i przyduszonym, ochrypłym
1365     I,  VIII |                   bez ruchu przestraszony i nie wiedział, co robić,
1366     I,  VIII |            patrzył na twarz siną Bucholca i na wykrzywione z bólu usta,
1367     I,  VIII |             kantor, poprawił się w fotelu i po długiej chwili zawołał
1368     I,  VIII |                jak tylko wołał po imieniu i udawał łagodnego, wtedy
1369     I,  VIII |                Jaśnie pan go wyrzucił, to i poszedł.~- Dobrze. A gdzie
1370     I,  VIII |               Borowiecki?~- Zajrzał tylko i zaraz wyszedł, musiał iść
1371     I,  VIII |              łzami.~- Milczeć! - krzyknął i uderzył go z całej siły
1372     I,  VIII |                tył.~- Stój, chodź bliżej!~I gdy lokaj pod wpływem strachu
1373     I,  VIII |                    przytrzymał go za rękę i potężnie obłożył kijami.~
1374     I,  VIII |                  bić śmiertelnie zmęczony i leżał w fotelu jęcząc, zaczął
1375     I,  VIII |           świadkiem awantury, wyniósł się i pojechał na obiad.~Jadał
1376     I,  VIII |                    eks-panie, stare panny i młode dziewczyny, które
1377     I,  VIII |                 pracy. Bieda je połączyła i bieda wyrównała pomiędzy
1378     I,  VIII |                  wzdłuż całego mieszkania i kończył się przy wielkim
1379     I,  VIII |                wszystkich jadalnię.~Karol i Moryc jadali tam obiady
1380     I,  VIII |                 co chwila podnosili głowy i nasłuchiwali, czy nie odzywają
1381     I,  VIII |                razy głową dalej siedzącym i zabrał się do jedzenia.~-
1382     I,  VIII |                zrobić awanturę Bucholcowi i wymówić mu miejsce.~- Mówił
1383     I,  VIII |              Karolu? - zawołała żywo Kama i przybiegła do Borowieckiego,
1384     I,  VIII |                  dziecinną jeszcze rączkę i pociągając go za głowę,
1385     I,  VIII |              Bucholca, że jest złodziejem i szwabską mordą.~- Ha, ha,
1386     I,  VIII |                   odsunęła się gwałtownie i rozczerwieniona, a pałającymi
1387     I,  VIII |                  odwołam, com powiedział, i nie przestanę tego dalej
1388     I,  VIII |                   podziwiać jego śmiałość i odwagę. Wielkie bohaterstwo -
1389     I,  VIII |             pojedzie do Warszawy, do domu i będzie sobie kpił z Bucholca.
1390     I,  VIII |                   ma długie ręce, dostaną i do Warszawy. Znajdzie sposób
1391     I,  VIII |                zrobił Muller z Obrębskim, i Horn może się dobrze przechłodzić,
1392     I,  VIII |                   okularach, podniósł się i wyszedł z pośpiechem.~-
1393     I,  VIII |              również dzisiaj liliowa, jak i w sobotę była w teatrze.~-
1394     I,  VIII |                   przytrzymać za czuprynę i potem tak i owak, z jednej
1395     I,  VIII |                   za czuprynę i potem tak i owak, z jednej i z drugiej
1396     I,  VIII |                potem tak i owak, z jednej i z drugiej strony nafasonować.~-
1397     I,  VIII |               przedzierał się przez szyby i wołał go do roboty.~I tak
1398     I,  VIII |               szyby i wołał go do roboty.~I tak prędko po kolei odrywali
1399     I,  VIII |                  czasu na inne pożegnania i wybiegali ubierając się
1400     I,  VIII |                  już w palta na schodach, i lecieli do fabryk, porywani
1401     I,  VIII |                 rozlegały się nad miastem i zwoływały do pracy. Każdy
1402     I,  VIII |                znał głos swojej świstawki i każdy usłyszawszy ten nienawistny
1403     I,  VIII |         nienawistny głos, rzucał wszystko i biegł, aby się tylko nie
1404     I,  VIII |         Borowiecki tylko nie zważał na to i Malinowski, młody technik
1405     I,  VIII |                 który wciąż milczał, jadł i w przerwach pisał coś szybko
1406     I,  VIII |                  cicho, przegarniał włosy i kręcił gałki z chleba, którym
1407     I,  VIII |                  zupełnie popielate włosy i wąsy, no i te dziwne oczy
1408     I,  VIII |                popielate włosy i wąsy, no i te dziwne oczy zielone,
1409     I,  VIII |               uwagę, bo był bardzo piękny i bardzo nieśmiały, i bardzo
1410     I,  VIII |                piękny i bardzo nieśmiały, i bardzo zamknięty w sobie.~-
1411     I,  VIII |                   Malinowski opuścił oczy i uśmiechnął się dziwnie słodko
1412     I,  VIII |             uśmiechnął się dziwnie słodko i znowu coś pisał w notesie.~
1413     I,  VIII |                znowu coś pisał w notesie.~I kobiety, siedzące przy stole,
1414     I,  VIII |              zaczęły z wolna podnosić się i wychodzić, każda z nich
1415     I,  VIII |              Moryca.~- To przyszło dopiro i zaraz jezdem - meldował.~-
1416     I,  VIII |           spojrzenia, usunął się pod okno i czytał:~...Dobrze. Knoll,
1417     I,  VIII |                   przeczytał ten telegram i nie mógł ukryć zadowolenia.~-
1418     I,  VIII |                  on ucałował bardzo mocno i wyszedł.~W przedpokoju zastąpiła
1419     I,  VIII |               wielką, bardzo...~- Słucham i z góry obiecuję wszystko
1420     I,  VIII |                   źle, jego nikt nic lubi i wszyscy się z niego śmieją,
1421     I,  VIII |            wykrzyknęła wybuchając płaczem i uciekła do saloniku, gubiąc
1422     I,  VIII |               chwilę, podniósł pantofelek i poszedł z nim do saloniku,
1423     I,  VIII |                  saloniku, otworzył drzwi i stanął zdumiony.~Karna w
1424     I,  VIII |            dookoła.~Śmiała się do rozpuku i koniecznie usiłowała go
1425     I,  VIII |               wykręcić w ostatniej chwili i uciec, a gdy zwalniała pogoń,
1426     I,  VIII |                   pogoń, kładł pantofelek i szczekał wesoło.~- Picolo,
1427     I,  VIII |                   chwytał w zęby pantofel i uciekał.~- Za to ja Kamie
1428     I,  VIII |           Postawił pantofelek na podłodze i wyszedł szczerze rozbawiony.~
1429     I,  VIII |                 cylinder nieco w tył.~- A i owszem, będzie mi przyjemniej.
1430     I,  VIII |           wykręcając się za jakąś kobietą i z ukontentowaniem nasunął
1431     I,  VIII |                 nietutejsza do tego.~- Są i w Łodzi ładne kobiety.~-
1432     I,  VIII |                  ma się wie - bez kobiet, i do tego pięknych, nie rozumiem
1433     I,  VIII |                  facet zaczął interesować i bawić.~- Aha, zaraz. Idę
1434     I,  VIII |                 wesoły pasażer! - zawołał i po przyjacielsku klepnął
1435     I,  VIII |                 wie, wykręciłem z miejsca i walę za nią. Ona furt idzie,
1436     I,  VIII |                 sukieneczkę w obie rączki i jazda dalej! U! frajdę miałem
1437     I,  VIII |                   nie widzi. Wyprzedziłem i stanąłem przed jakąś wystawą,
1438     I,  VIII |                gatunku, solidnie zrobiony i dobrze przystosowany do
1439     I,  VIII |                  drugi; ale patrzę lepiej i nad bucikami rudzieją zwykłe,
1440     I,  VIII |            zawiodła mnie metoda. Kapelusz i twarz miała kobiety z towarzystwa -
1441     I,  VIII |                   opuściła suknię w błoto i przeszła na drugą stronę
1442     I,  VIII |                  drugą stronę ulicy.~- No i pan za nią znowu poszedłeś?~-
1443     I,  VIII |                   to to spuszczenie sukni i zamiatanie nią błota samo
1444     I,  VIII |                   raz, że mają ładne nogi i lubią je pokazywać, a po
1445     I,  VIII |                  Skrzywił się pogardliwie i przystanął.~- Do widzenia.
1446     I,  VIII |                 wstąpić - rzucił mu Karol i aby się go pozbyć, wstąpił
1447     I,  VIII |                ciastek, pudełko cukierków i dołączył następujący bilet
1448     I,  VIII |                Niechaj dziecko nie płacze i cukierkami podzieli się
1449     I,  VIII |                  będzie kradł pantofelka, i będzie pewne, że ten niegodziwy
1450     I,  VIII |                   na Spacerową.~- Niechaj i one zarobią coś na moim
1451     I,  VIII |                   tak zadowolony z siebie i ze świata, że kłaniał się
1452     I,  VIII |                    że kłaniał się na lewo i na prawo licznym znajomym
1453     I,  VIII |            śpieszącym z obiadów do fabryk i kantorów i z pewną pobłażliwością
1454     I,  VIII |              obiadów do fabryk i kantorów i z pewną pobłażliwością spoglądał
1455     I,  VIII |                szedł za jakimiś kobietami i co chwila zaglądał im w
1456     I,  VIII |             ćwierć łokcia nad lakierkami, i cylindrem na tyle głowy,
1457     I,  VIII |                  cylindrem na tyle głowy, i z tą ruchliwą niesłychanie
1458     I,  VIII |                   czarnych, wynędzniałych i obdartych robotników po
1459     I,  VIII |           obdartych robotników po bramach i bocznych uliczkach.~Bokiem
1460     I,  VIII |                 co chwila dorożki, powozy i olbrzymie platformy naładowane
1461     I,  VIII |                  spędzały ze środka ulicy i obryzgiwały czarnym lepkim
1462     I,  VIII |                się pobożnie, westchnęła - i biegli dalej, porywani,
1463     I,  VIII |                kominów, darły się o dachy i napełniały ulice trudnym
1464     I,  VIII |                   korporacji przez piersi i z wielkim czarnym pudlem
1465     I,  VIII |          zapomnienia, ale że sio poprawię i dzisiaj jeszcze pani przyszłe,
1466     I,  VIII |                   kładł rękę na piersiach i obiecywał.~- Więc opatrzę
1467     I,  VIII |             Likiertowej - zawołała prędko i schowała szybko twarz w
1468     I,  VIII |              naprawić złe, jakie zrobiła, i podniosła twarz zaczerwienioną
1469     I,  VIII |                Był medalowany na wystawie i przedstawiany Capriviemu.~-
1470     I,  VIII |                 Zły pies, szczeka na mnie i podarł mi zupełnie~nowy
1471     I,  VIII |                zupełnie~nowy fartuszek.~- I pani go nie ukarała za taką
1472     I,  VIII |                nudzi w domu, zupełnie jak i ja.~- Kiedyż pan wraca do
1473     I,  VIII |                   się śmiać bardzo głośno i szczerze.~- Od miesiąca
1474     I,  VIII |                  Od miesiąca już wyjeżdża i co dzień o to kłóci się
1475     I,  VIII |          Wyprostował swój olbrzymi korpus i siedział chmurny.~- Proszę
1476     I,  VIII |                  tym wszyscy w domu mówią i tak ciągle, że w końcu ja
1477     I,  VIII |                 papa ich płacić nie chce, i dlatego siedzi w Łodzi -
1478     I,  VIII |            zabawną minę.~- Mada, bo zejdę i pójdę prosto powiedzieć
1479     I,  VIII |               chłopak, to papa nawet mówi i wszyscy u nas w domu prócz
1480     I,  VIII |                 Dobrze mi tak z państwem, i bardzo mi żal, że to już
1481     I,  VIII |                już moja fabryka. Dziękuję i mówię do widzenia.~- Czekamy
1482     I,  VIII |                   po południu.~- Pamiętam i żałuję, że ta niedziela
1483     I,  VIII |                Mada roześmiała się wesoło i rzuciła na niego bardzo
1484     I,  VIII |                  Stał chwilę na trotuarze i widział, że kilka razy odwracała
1485     I,  VIII |             wyjeżdżały w wielkim porządku i z pośpiechem ogromnym leciały,
1486     I,  VIII |                 do dna pod uderzeniem kół i kopyt końskich; na platformach
1487     I,  VIII |                swojej izbie ściągał pasem i upinał.~- Pali się Albert
1488     I,  VIII |                   Mocniej, panie Szmit.~- I dlatego ten pośpiech?~-
1489     I,  VIII |           oczekującej przed bramą dorożki i zaraz z miejsca ruszył galopem
1490     I,  VIII |                  zaczyna gorący - szepnął i pobiegł do telefonu, aby
1491     I,  VIII |                   drukarni - odpowiedział i pobiegł w głąb fabryki.~
1492     I,  VIII |             chrzęstów, energii rozdrganej i szalejącej, która porywała
1493     I,  VIII |                   która porywała wszystko i wszystkich i zdawa-ła się
1494     I,  VIII |            porywała wszystko i wszystkich i zdawa-ła się to rozsadzać
1495     I,  VIII |                   towary, wydawał rozkazy i leciał dalej, do innych
1496     I,  VIII |                   dni ostatnich czuł ulgę i z rozkoszą dał się porywać
1497     I,  VIII |                  coraz bardziej spokojnym i zrównoważonym wśród tego
1498     I,  VIII |           niezliczone prądy energii ludzi i maszyn, co biły w niego
1499     I,  VIII |                    Obszedł wszystkie sale i powrócił do "kuchni". Murray
1500     I,  VIII |                rozlewała się na materiale i zalewała deseń. Anglik był