III.
1.
Maestus exinde digressus venit cursu propero Carras antiquum oppidum, Crassorum
et Romani exercitus aerumnis insigne unde duae ducentes Persidem viae regiae distinguuntur,
laeva per Adiabenam et Tigridem, dextra per Assyrios et Euphraten.
2.
ibi moratus aliquot dies dum necessaria parat, et Lunae, quae religiose per eos
colitur tractus, ritu locorum fert sacra, dicitur ante aras nullo arbitrorum
admisso occulte paludamentum purpureum propinquo suo tradidisse Procopio
mandasseque arripere fidentius principatum si se interisse didicerit apud
Parthos.
3.
hic Iuliani quiescentis animus agitatus insomniis eventurum triste aliquid
praesagiebat. quocirca et ipse et visorum interpretes praesentia contemplantes,
diem secuturum, qui erat quartum decimum kalendas Apriles, observari debere
pronuntiabant. verum ut conpertum est postea, hac eadem nocte Palatini
Apollinis templum praefecturam regente Aproniano in urbe conflagravit aeterna,
ubi, ni multiplex iuvisset auxilium, etiam Cumana carmina consumpserat
magnitudo flammarum.
4.
Post quae ita digesta, agmina et commeatus omnis generis disponenti
procursatorum adventu anhelantium etiam tum indicatur equestres hostium turmas
vicino limite quodam perrupto avertisse subito praedas.
5.
cuius atrocitate mali perculsus ilico, ut ante cogitaverat, triginta milia
lectorum militum eidem commisit Procopio iuncto ad parilem potestatem
Sebastiano comite ex duce Aegypti, isdemque praecepit, ut intra Tigridem
interim agerent vigilanter omnia servaturi, nequid inopinum ex incauto latere
oreretur, qualia multa saepe didicerat evenisse, mandabatque eis ut, si fieri
potius posset, regi sociarentur Arsaci cumque eo per Corduenam et Moxoenam,
Chiliocomo uberi Mediae tractu, partibusque aliis praestricto cursu vastatis
apud Assyrios adhuc agenti sibi concurrerent necessitatum articulis adfuturi.
6.
His ita ordinatis ipse exitu simulato per Tigridem, quod iter etiam re cibaria
de industria iusserat instrui, flexit dextrorsus et quieta nocte emensa, mane
iumentum quo veheretur ex usu, poposcit, oblatusque ei equus Babylonius nomine
ictu torminis consternatus dum dolorum inpatiens volvitur, auro lapillisque
ornamenta distincta conspersit. quo ostento laetior exclamavit plaudentibus
proximis Babylona humi procidisse ornamentis omnibus spoliatam.
7.
et paulisper detentus, ut omen per hostias litando firmaret, Davanam venit
castra praesidiaria, unde ortus Belias fluvius funditur in Euphraten. hic
corporibus cibo curatis et quiete, postridie ventum est ad Callinicum
munimentum robustum et commercandi opimitate gratissimum, ubi diem sextum
kalendas Apriles, quo Romae Matri deorum pompae celebrantur annales, et
carpentum, quo vehitur simulacrum, Almonis undis ablui perhibetur, sacrorum
sollemnitate prisco more conpleta, somno per otium capto exultans pernoctavit
et laetus.
8.
luce vero secuta profectus exinde per supercilia riparum fluvialium aquis
adulescentibus undique convenis cum armigera gradiens manu in statione quadam
sub pellibus mansit, ubi Saracenarum reguli gentium genibus supplices nixi
oblata ex auro corona tamquam mundi nationumque suarum dominum adorarunt,
suscepti gratanter ut ad furta bellorum adpositi.
9.
dumque hos adloquitur, Xerxis illius potentissimi regis instar, classis advenit
tribuno Constantiano cum comite Lucilliano ductante, quae latissimum flumen
Euphraten artabat, in qua mille erant onerariae naves ex diversa trabe
confectae, commeatus abunde ferentes et tela et obsidionales machinas;
quinquaginta aliae bellatrices totidemque ad conpaginandos necessariae pontes.
IV.
1.
Re ipsa admoneor, breviter, quantum mediocre potest ingenium haec
instrumentorum genera ignorantibus circumscripte monstrare; et ballistae figura
docebitur prima.
2.
ferrum inter axiculos duos firmum conpaginatur et vastum in modum regulae
maioris extentum, cuius ex volumine tereti, quod in medio pars polita conponit,
quadratus eminet stilus extentius, recto canalis angusti meatu cavatus, et hac
multiplici chorda nervorum tortilium inligatus: eique cochleae duae ligneae
coniunguntur aptissime, quarum prope unam adsistit artifex contemplabilis et
subtiliter adponit in temonis cavamine sagittam ligneam spiculo maiore
conglutinatam, hocque facto hinc inde validi iuvenes versant agiliter rotabilem
flexum.
3.
cum ad extremitatem nervorum acumen venerit summum, percita interno pulsu a
ballista ex oculis avolat, interdum nimio ardore scintillans, et evenit
saepius, ut antequam telum cernatur, dolor letale vulnus agnoscat.
4.
Scorpionis autem, quem appellant nunc Onagrum, huius modi forma est. dolantur
axes duo quernei vel ilicei, curvanturque mediocriter, ut prominere videantur
in gibbas, hique in modum serratoriae machinae conectuntur ex utroque latere
patentius perforati, quos inter per cavernas funes conligantur robusti,
conpagem, ne dissiliat, continentes.
5.
ab hac medietate restium ligneus stilus exsurgens obliquus et in modum iugalis temonis
erectus ita nervorum nodulis inplicatur, ut altius tolli possit et inclinari,
summitatique eius unci ferrei copulantur, e quibus pendet stuppea vel ferrea
funda, cui ligno fulmentum prosternitur ingens, cilicium paleis confertum
minutis, validis nexibus inligatum et locatum super congestos cespites vel
latericios aggeres. nam muro saxeo huius modi moles inposita disiectat quidquid
invenerit subter concussione violenta, non pondere.
6.
cum igitur ad concertationem ventum fuerit, lapide rotundo fundae inposito,
quaterni altrinsecus iuvenes repagula, quibus incorporati sunt funes,
explicantes, retrorsus stilum paene supinum inclinant: itaque demum sublimis
adstans magister claustrum, quod totius operis continet vincula, reserat malleo
forti perculsum, unde absolutus ictu volucri stilus et mollitudine offensus
cilicii saxum contorquet, quicquid incurrerit conlisurum.
7.
et tormentum quidem appellatur ex eo quod omnis explicatio torquetur, scorpio
autem quoniam aculeum desuper habet erectum, cui etiam onagri vocabulum indidit
aetas novella ea re, quod asini feri eum venatibus agitantur, ita eminus
lapides post terga calcitrando emittunt, ut perforent pectora sequentium aut perfractis
ossibus capita ipsa displodant.
8.
Hinc ad arietem veniemus. eligitur abies vel ornus excelsa, cuius summitas duro
ferro concluditur et prolixo, arietis efficiens prominulam speciem, quae forma
huic machinamento vocabulum indidit, et sic suspensa utrimque transversis
asseribus et ferratis quasi ex lance vinculis trabis alterius continetur,
eamque quantum mensurae ratio patitur multitudo retro repellens rursus ad obvia
quaeque rumpenda protrudit ictibus validissimis instar adsurgentis et cedentis
arietis qua crebritate velut reciproci fulminis impetu aedificiis scissis in
rimas concidunt structurae laxatae murorum.
9.
hoc genere operis si fuerit exserto vigore discussum, nudatis defensoribus
ideoque solutis obsidiis civitates munitissimae recluduntur.
10.
Pro his arietum meditamentis iam crebritate despectis conditur machina
scriptoribus historicis nota, quam elepolin Graeci cognominamus. cuius opera
diuturna Demetrius Antigoni filius regis Rhodo aliisque urbibus oppugnatis
Poliorcetes est appellatus.
11.
aedificatur autem hoc modo. testudo conpaginatur inmanis axibus roborata,
longissimis ferreisque clavis aptata et contegitur coriis bubulis virgarumque
recenti textura atque limo asperguntur eius suprema ut flammeos detrectet et
missiles casus.
12.
conseruntur autem eius frontalibus trisulcae cuspides praeacutae, ponderibus
ferreis graves, qualia nobis pictores ostendunt fulmina vel fictores, ut
quicquid petierit aculeis exsertis abrumpat.
13.
hanc ita validam molem rotis et funibus regens numerosus intrinsecus miles
languidiori murorum parti viribus admovet concitis, et nisi desuper
propugnantium valuerint vires conlisis parietibus aditus patefacit ingentes.
14.
Malleoli autem, teli genus, figurantur hac specie. sagitta est cannea inter
spiculum et harundinem multifido ferro coagmentata, quae in muliebris coli
formam, quo nentur lintea stamina, concavatur ventre subtiliter et plurifariam
patens atque in alveo ipso ignem cum aliquo suscipit alimento.
15.
et si emissa lentius arcu invalido - ictu enim rapidiore extinguitur - haeserit
usquam, tenaciter cremat aquisque conspersa acriores excitat aestus
incendiorum, nec remedio ullo quam superiacto pulvere consopitur. hactenus de instrumentis
muralibus, e quibus pauca sunt dicta. nunc ad rerum ordinem revertamur.
|