MONITUM AD INSTRUCTOREM

Ut instructiones reddat fructuosiores.

1. Tres sunt catechismi partes: introductio, explicatio mysterii, praecepti aut sacramenti de quo agitur, et moralitas cum usu mediorum remediorumque adversus vitia. Et primo, quoad introductionem, proponenda est materia de qua in ea instructione verba facimus, et capita ad rem facientia sunt dividenda. Si materia cum illa antecedentis instructionis colligata est, catechista potest incipere complectendo paucis verbis capita in anteacta instructione explanata. Si autem erit diversa, incipere potest exponendo pondus ac momentum illorum quae in illa die erunt tractanda.

2. Secundo, quoad explicationem mysterii, praecepti aut sacramenti de quo erit agendum, plura considerare oportet. 1. Mysterium illus, praeceptum aut sacramentum quod explicatur opus est ut ab instructore confirmetur auctoritatibus, rationibus, simlitudinibus aut certis factis atque probatis. Dixi: auctoritatibus. Hae tamen sint paucae, paucique sint loci latini, quos rudes, qui saepenumero in istis catechismis auditorium componunt, parum aut nihil intelligunt: ne verbum quidem unum de scholasticis quaestionibus, quae cathedram magis quam pulpitum decent; praesertim cum ad ignarum populum dicitur, qui,huiusmodi audiens quaestiones, facile perturbatur, et quandoque ab illis erroneam aliquam sententiam potest inferre.

3. - 2. Doctrinae quaedam quae possunt auditores inducere ad perniciosam aliquam conscientiae relaxationem minime proponantur. Aliud est loqui in exedra ad excipiendas confessiones, ubi circumstantiae omnes et casus et personae perpenduntur; aliud est loqui ex pulpito, ubi quaecumque opinio, non recte percepta ab illis qui ad dilatandam conscientiam inclinant, ita obesse potest ut laxas inde improbabilesque hauriant consequentias. Hoc tamen haud impedit ne illuminentur quaedam erroneae conscientiae, credentes esse peccata quae revera peccata non sunt: exempli gratia, quidam rudes existimant esse suspiciones aut temeraria iudicia vel illas pro quibus adest sufficiens fundamentum ita suspicandi aut iudicandi. Huiusmodi iudicia aut suspiciones nec temerarium aliquod esse nec peccatum explicare oportebit. Alii existimant grave peccatum esse exsecrari simpliciter creaturas, diem nempe, ventum, pluviam, aliaque id genus; iudicant alii gravem esse detractionem parentibus filiorum peccata manifestare, licet hoc esset necessarium ut illorum vitiis parentes medeantur: alii demum arbitrantur peccare cum alicui ecclesiae praecepto non obediunt, ut esset si in die festo sacro non adessent aut laborarent, licet legitimas causas, quibus excusentur, haberent. In omnibus his aliisqe id genus oportet explicare quod non peccatur.

4. - 3. E contrario opus est ut instructor patefaciat illa quae certa sunt peccata, quamvis aliqui ea peccata esse non credant, praesertim cum probabile est quod eis consuescant; quumque postea peccata esse noscant, propter consuetudinem a dictis peccatis animum abstinere non poterunt. Verbi gr. credunt aliqui levia peccata esse maledicere dies sanctos, sabbatum sanctum, pascha, pentecostem: et opus est eos monere quod huiusmodi maledictiones vere sunt iniuriosae in Deum et sunt peccata lethalia. Tenent alii non esse grave peccatum se eponere occasioni proximae peccandi: explicare oportet quod qui non fugit aut non amovet occasionem

proximam, quando est voluntaria, graviter peccat, licet animum habeat non committendi peccatum illud cuius se periculo committit. Oportet amplius instruere illos qui quibusdam utuntur superstitionibus aut vanis observantiis ad ligandum canes vel ut ex aliquo morbo quis convalescat, quod in his et similibus graviter peccant. Eum quoque qui animum habet paratum ad ultionem, si forte aliqua afficeretur iniuria, oportet edocere quod versatur in continuo lethali peccato, et si ita moritur, aeternis poenis addicetur. Ita pariter instruere opus est mulieres quod peccant quoties delectantur ab hominibus desiderari, non matrimonii caussa, sed ob meram vanitatem.

5. - 4. Instructores sunt qui gloriantur suos catechismos implere nugis et curiosis factis, atque asserunt hoc esse necessarium ut populus veniat frequens, praebeat se attentum et taedio non afficiatur. Hoc unum autem ego scio, quod sancti in suis instructionibus fletum, non risum, ciebant. Cum s. Ioannes Franciscus Regis suos in missionibus faciebat catechismos, populus sine intermissione plorabat, ut in ipsius vita leegitur. Facetias illas quae naturaliter a materia de qua agitur oriuntur non reprobo, sed quaedam facta vel fabulas ridiculas, ut populus rideat, dedita opera narrare, idem est ac facere ut instructio concedat in fabulam, quod inconveniens est ecclesiae in qua loquitur, et pulpito ex quo verbum Dei profertur et ubi instructor fungitur munere legati Iesu Christi, quemadmodum scribit apostolus: Pro Christo enim legatione fungimur ¹. Verum est homines delectari cum facetias audiunt et rident; sed quem fructum inde percipiunt? Post cachinnos auditorium talem habebit attentionis et pietatis vacuitatem ut sine maximo instructoris labore animum ad se iterum non advocabit; et pro attentione ad moralitatem (quam aegre a facetiis illis inferre quaeret lepidus noster instructor, ne circulator habeatur) revolvet animo facetias illas aut illa ridicula facta, et parum aut nihil ad instructionis moralitatem attendet. Si nil aliud eveniret, huiusmodi christianae instructionis doctor lepidi nomem acquiret, non sancti, quod nomen necessarium est pro eorum qui audiunt utilitate. Falluntur qui credunt quod sine huiuscemodi facetiis populus aut non praebebit se attentum aut ad catechismum con confluet. Dico ego quod se populus attentiorem praebebit et magis confluet ad catechismum cum agnoscet quod catechismum auscultans non terit tempus, sed ex eo fructum percipit atque pietatem.

6. - 5. Instructor opus est attentior sit ad dicendi genus quod debet in instruendo adhibere. Catechismi stylus esse debet omnino simplex et popularis, sine sermonibus elegantibus atque periodis concinnatis. Haec res etiam concionibus, uti s. Franc. Salesius aiebat, pestilentiam afferunt. Concionatores qui sunt Dei hos flores et folia minime quaerunt: ex his enim verbi Dei amittitur fructus, et animae implent infernum. Dei verbum non eget ornamentis: quo est simplicius, eo fructum affert uberiorem. Heu quot concionatores aeternis videbimus cruciatibus addictors quod tam eleganter de divinis rebus ad populum dixerint, divinumque verbum adulteraverint! Si enim omnes ut apostoli faciebant concionarentur, infernus stragem certe illam non ederet animarum quam hodie nunc edit prae dictis elegantibus concionibus atque elatis. Panegyrici quoque, ait magnus ille vir Ludovicus Antonius Moratorius, debent esse simplices, ut impellant homines ad sanctorum virtutes imitandas, non vero ut ab iis parum fumi aut inanis gloriae concionatores ipsi percipiant. Sed de hoc libellum edidi, in quo cum Muratorio probavi quod conciones omnes et panegyrici esse debent simplices ac populares. In concionibus enim pars maxima auscultantium

consta hominibus plebeiis; ideoque, si dicendi modus non est popularis atque ad ipsorum capacitatem accomodatus, nullum aut paucissimum ex eis fructum percipient. Hoc de concionibus quibuscumque: in missionibus autem magnus error est concionari stylo eleganti, praesertim in catechismo, quod docendi sunt rudes circa quid credere aut observare debent aut quomodo debent sua peccata aperire Deumque precari: unde, si dicendi genus non erit omnino populare et pro eorum capacitate, frustra instructor concionabitur et frustra audient ipsi. Dixi: genus dicendi populare, non ineptum, uti praeter modum faciunt aliqui: ineptum enim pulpitum non decet. Dixi quod dicendi genus ad capacitatem eorum accomodatum esse debet. Utatur ergo instructor brevibus periodis; nam hoc modo attentiorem populum habebit. Expedit quoque plures facere petitiones, pluraque dare responsa, prout multa in hac instructione de eis dabimus exempla, ut auditorum firmiter animo insideant.

7. Tertio, quoad moralitatem, isntructor nons olum debet instruere mentem, sed etiam, imo maiori diligentia, movere debet auscultantium voluntatem ut effugiant peccata, et media, ne incidant in eadem, adhibeant. Plura sunt peccata quae prae voluntatis perversitate, quam quae prae ignorantia intellectus committuntur. Moralitates instructionum moralitatibus concionis breviores esse debent: cum fervore dici debent, sed sine stylo concionis et sine clamoribus. Quandoque in instructione iuvat exclamare adversus aliquod communius vitium aut contra falsum aliquod communius vitium aut contra falsum aliquod quod circumfertur effatum vel contra quasdam futiles excusationes quae a scelestis hominibus, ut aliorum misericordiam concitent, solent adduci. Dicere enim solent: non omnes debent sanctescere: carnei sumus: Deus misericors est: ita et alii faciunt. Ad huiusmodi excusationes multo ardore repsondendum, ut quaedam auferantur praeiudicia, quorum ad normam actiones suas plures componunt, ideoque numquam reipiscunt: hae tamen exclamationes rarae esse debent, ne instructio, ut aliqui perperam faciunt, cum concione confundatur.

8. Curet itaque instructor non solum penitus extinguere falsa isthaec effata verum etiam in animis hominum infundere, quod plurimum iuvat audire, quaedam vera salutis effata. V. gr.: Quid prodest homini, si mundum universum lucretur, animae vero suae detrimentum patiatur?- Rebus omnibus finem dat mors: aeternitas nullum finem habet. Omnia amittantur, et non amittatur Deus.-Unum peccatum est pertimescendum.- Omnia possidet qui possidet Deum.- Illi qui meritus est tartara parum est quaelibet poena.- Passiones omnes domare oportet, ut anima salva fiat.- Qui didicit christianus, nisi sciat iniuriam pati pro Deo?- Precibus et oratione quicquid optamus obtinemus a Deo.- Quicquid a Deo est, bonum sane est et summa utilitas.- Sanctitas nostr ain Dei amore sita est. Diligere Deum est eius voluntatem in omnibus adimplere. Huiusmodi veluti moralis christianae praeclara effata, prout occasio fert, pluries repetere praestat, ut animo insideant et altiores in nobis agant radices.

9. Curet amplius saepe repetere quaedam pro animarum salute magis necessaria. Et 1. ne sacrilegia populus admittat, peccata sua prae verecundia non aperiendo. Detestabili hac verecundia plures animae intereunt. Adeo aliqui rubore afficiuntur ut, quamvis confessionem eorum missionarii excipiant, sacrilegia committant. Unde hoc saepe opus est urgere, praesertim in missionibus, si enim illi in missione tale suum peccatum non aperiant, nunquam amplius aperient. Et ad rem facit referre populo plura exempla animarum aeternis suppliciis addictarum propter sacrilegas confessiones; ideo in fine huius libelli multa id genus exempla adnotabo.

10. - 2. Saepius insistat instructor fugam improbarum occasionum; si enim proximae occasiones, lascivae praesertim, non vitantur, omnia alia media ad salutem nihil penitus conducent.

11. - 3. Precationem urgere oportet, scilicet ut saepe a Deo omnes homines auxilium quaerant, ne in peccatum incidant, praesertim tempore tentationis; nam, si tum se Deo non commendant, procul dubio intereunt: unde saepe repetere oportet in instructione quod in tentationibus praesertim immundis quisque invocet Iesum et Mariam, et invocet usque dum tentatio persistat. Qui precatur in peccatum incidere non formidat; habet enim auxiliatorem Deum. S. Theresia dicebat quod montem ascendere voluisset et illinc nil aliud dicere quam: Animae precamini, precamini, precamini!

12. - 4. Inculcet quoque pluries instructor amorem Dei. Qui Deum minime amat, sed a peccatis timore tantum inferni abstinet animum, est in gravi periculo in peccata reincidendi statim ac timor ille cessaverit: sed qui ad amandum pervenerit Iesum Christum, in posterum in lethale peccatum incidet difficulter. Cui plurimum conducit Iesu Christi passionem attente cogitare. Dicit divus Bonaventura quod Iesu Christi vulnera sunt vulnera corda saxea vulnerantia, et mentes congelatas inflammantia. Propterea opus est quotidie facere paulisper orationis mentalis, et continuos facere amoris actus erga Iesum Christum, et a Deo amorem frequenter postulare.

13. - 5. Saepenumero frequentiam inculcet confessionis et communionis, a quibus recipit robur populus ut se Dei amicum possit praestare: hoc semel dicere non sufficit; pluries oportet repetere; tum quia non omnes auditores huiusmodi instructioni praesto sunt, tum quia prodest ea repetere ut magis cognoscatur quam necessarium sit confessionis et communionis sacramenta frequentare. Sed taedio afficiuntur homines quando eandem rem audiunt pluries repetere. Quid tum inde? Fastidientes aliqui molestia afficiuntur, proderis tamen omnibus aliis auscultantibus, et praesrtim rudibus, qui nisi eandem rem pluries audiunt repetere, statim ea obliviscuntur.

14. Curet denique instructor in catechismo res practicas, quotiescumque conveniet, insinuare, ponens in ore auscultatium eadem verba quae, cum opus erit, dicere debebunt: ex gr. cum aliquis iniuriam aliquam aut aliquam recipit offensionem ab alio, ei dicat: Deus te faciat sanctum: tibi Deus lucem praebeat. Sed si adhuc ira aestuat, libenter taceat. Cum contrarium aliquod evenit dicat: Fiat voluntas Dei: Domine, pro peccatis meis hoc libenter patior. Haec et alia id genus pluries instructor repetet, ut ea hominum menti bene infixa remaneant, qui facile obliviscentur quibuscumque textibus latinis et omnibus peregrinis eruditionibus, tantumque meminerunt illorum quae in usu habere eos docuit instructor. Omnia haec monita quibusdam cerebrosis spiritibus vulgaria videbuntur, sed revera plurimum animas iuvabunt.