§. 1. De fide.

4. Fides est virtus sive donum animabus nostris a Deo cum baptismo infusum quo veritates a Deo ipso ecclesia revelatas et nobis ab ecclesia propositas credimus. Nomine ecclesiae venit unio hominum omnium sacris lustralibus aquis ablutorum (nam non abluti extra ecclesiam sunt), veram fidem sub visibili capite, romano scilicet pontifice, profitentium. Dicimus veram fidem: haeretici namque, licet sacris lustralibus aquis sint abluti, membra sunt ab ecclesia separata. Dicimus praterea: sub visibili capite, ut instruamur non comprehendi schismaticos, pontifici minime obedientes, qui ob eam causam facile e schismaticis fiunt haeretici. Opportune scripsit s. Cyprianus: Non aliunde haereses obortae sunt aut nata schismata, quam inde quod sacerdoti Dei non obtemperatur, neec unus in ecclesia ad tempus sacerdos et ad tempus iudex vice Christi cogitatur ¹.

5. Revelatas omnes veritates scimus a sacris scripturis et a traditionibus paullatim a Deo servis suis communicatis. Quo tamen pacto certe sciremus quae verae sint traditiones, quae verae scripturae, et qui verus eorum sensus, nisi id nos doceret ecclesia? Ecclesiam hanc constituit Iesus Christus veritatis columnam et firmamentum: Ecclesia Dei vivi columna et firmamentum veritatis ². Huic ecclesiae idem Iesus Christus promisit quod numquam ab inimicis suis superabitur: Portae inferi non praevalebunt adversus eam ³. Portae inferi haereses sunt haeresumque auctores, qui tot animabus, quas a recta via abduxerunt, iter aperuerunt. Haec illa est ecclesia quae docet nos veritates quas credere debemus. Ego, scripsit s. Augustinus, evangelio non crederem, nisi me catholicae ecclesiae commoveret auctoritas ⁴.

6. Causa itaque quae me impellit ut veritates fidei crederer debeam est quia Deus veritas infallibilis ea ecclesiae revelavit, et ecclesia nobis credendas proponit. En itaque ut actus fidei faciendus est: Deus meus, quia tu, qui es veritas infallibilis, ecclesiae veritates fidei revelasti, omne quod mihi ecclesia credendum proponit credo.

7. Haec est causa quae me, ut revelatas veritates credam, impellit. Quae vero credenda sunt videamus. Inter fidei articulos quatuor sunt principales. Primus est quod adsit Deus. Secundus, quod remunerator sit et suae legi obtemperantem aeterna paradisi gloria

remuneretur, violantem autem illam poenis puniat aeternis. Tertius quod in Deo sint tres personae, Pater, Filius et Spiritus sanctus, et hae tres personae, quanquam sint inter se distinctae, non sunt nisi unus Deus. Sunt enim eadem essentia, eademque divinitas. Unde quemadmodum Pater est aeternus, omnipotens, immensus, ita pairter est aeternus, omnipotens, immensus et Filius et Spiritus sanctus. Filius a Patre mente est genitus. Spiritus sanctus procedit a voluntate Patris et Filii prae amore quo vicissim ad invicem amantur. Quartus principalis articulus est incarnatio Verbi aeterni, secundae scilicet personae, quae, operante Spiritu sancto, in Mariae virginis utero carnem assumpsit; Verbum enim ita humanitatem assumpsit ut duae naturae, divina et humana, coniunctae fuerint in persona Iesu Christi, qui fuit pro nobis passus et mortuus. Cur vero necesse erat ut Iesus Christus pro nostra salute passus fuisset? Audite. Peccaverat homo; ut veniam ergo impetraret, opus erat ut Deo de patratis peccatis condigne satisfaceret. Sed quo pacto poterat homo infinitae maiestati Dei condigne satisfacere? Quid fecit ergo Deus? Pater misit Filium ut humanam carnem sumeret, et Filius, qui fuit Iesus Christus, quum esset verus Deus, et verus homo, iustitiae divinae pro homine satisfecit. En igitur obligatio et amor quem Iesu Christo debemus. Narrat Carthusianus quod quidam iuvenis cum sacro interesset, non curvavit genua ad illa verba: Et homo factus est; tunc apparuit ei daemon baculum in manu habens, dixitque ei:Ingrate, Deo, qui pro te homo factus est, gratias non agis? Si ipse quod pro te fecit fecisset pro nobis, nos semper cernui ei gratias referremus; et tu ne ipsum quidem agnoscis? Indeque baculo praedicto immaniter caecidit illum, quem pene mortuum relinquit.

8. Praeterea, scire opus est quod alios articulos necessitate medii credere debemus, alios autem necessitate praecepti. Necessitas medii facit ut si nos aliquos fidei articulos non credamus, salvi esse non poterimus. Necessitas autem praecepti facit ut quosdam alios articulos credere debeamus; sed si forte isti a nobis ignorantia invincibili ignorarentur, a peccato excusabimur et salvi esse poterimus. Primos duos superius relatos articulos, nempe quod adest Deus et est iustus remunerator, scire et credere debemus necessitate medii, uti scripsit apostolus: Credere enim oportet accedentem ad Deum quia est et inquirentibus se remunerator sit ¹. Duos alios articulos, trinitatis personarum et incarnationis Verbi; tenent quidam auctores quod debemus credere necessitate praecepti non vero medii necessitate, ita ut si quis eos inculpabili ignorantia nesciret, poterit esse salvus. Communior tamen sententia et verior docet quod explicite credi debent necessitate medii. De reliquo certum est, quemadmodum declaravit Innocentius XI. ijn propositione damnata 64., quod non potest absolvi ille qui haec duo mysteria, scilicet ss. Trinitatis et incarnationis Iesu Christi, ignorat.

9. Tenemur vero tantummodo necessitate praecepti, sed sub culpa gravi, scire et credere symboli apostolorum articulos, saltem principaliores: nempe quod Deus creavit coelum et terram, et omnia servat atque gubernat: quod Maria sanctissima est vera Dei mater atque semper fuit virgo: quod Iesus Christus tertia die post suam mortem propria virtute surrexit, ascendit ad coelum ibique sedet ad dexteram sui aeterni patris. Intelligitur quod Iesus Christus etiam uti homo sedet ad dexteram Patris, possidet nempe gloriam gloriae Patris aequalem, uti explicat Bellarm. in suo catechismo ². Dictum est: etiam uti homo.Iesus Christus enim uti Deus Patri est omnino aequalis, tamen uti homo est minor Patre; sed quia Salvator noster Deus et homo est et est una persona, ideo in coelis Iesu Christi humanitas gloriam et maiestatem

Patri habet aequalem, non ob propriam dignitatem sed quai personae Filii Dei est coniuncta. Quando rex super solium assidet, assidet etiam purpura regia qua indutus est rex. Ita Iesu Christi humanitas ex se aequalis Deo non est, sed quia est divinae personae coniucnta, ideo in idem Dei solium assidet et cum gloria Dei aequali.

10. Tenemur praeterea scire et credere quod in ultimo die mundi omnes homines resurgent atque erunt a Iesu Christo iudicandi. Amplius, credere debemus quod unica vera ecclesia est haec nostra catholica: unde illi qui aut extra eam sunt aut sunt ab ea separati, salvi esse non poterunt, sed omnes aeternis addicentur suppliciis, exceptis pueris qui sacris lustralibus aquis abluti moriuntur. Debemus credere communionem sanctorum, scilicet quod quisque fidelis, dummodo sit in gratia, meritorum sanctorum omnium, tam vivorum quam mortuorum, est particeps. Remissionem amplius peccatorum, nempe quod in poenitentiae sacramento peccata nobis remittuntur, dummodo veram eorum agamus poenitentiam. Vitam denique aeternam, scilicet quod qui salvatur, in gratia Dei moriendo, in beatorum sedibus collocabitur aeternumque Deo fruetur. E contrario qui in peccato moritur mittetur in infernum poenasque dabit aeternas.

11. Omnes praeterea christifideles scire debent decalogi atque ecclesiae praecepta propriique status obligationes principales, uti ecclesiastici, uxorati, doctoris, medidi etc.

12. Unusquisque sscire et credere debet septem sacramenta eorumque effectus, praesertim baptismi, confirmationis, poenitentiae et eucharistiae, et aliorum cum ea recipiet. Scire amplius debet orationem dominicalem. Quid est dominicalis oratio? Oratio est quam ipse Iesus Christus composuit nobisque reliquit ut gratias ad salutem nostra magis necessarias petere sciamus. S. Hugo episopus Gratianopolis, quum infirma esset valetudine, quadam nocte trecenties orationem repetiit dominicalem: eius cubicularius illum monuit ut dictam orationem toties non repeteret, ex hoc enim caperet detrimentum. Respondit sanctus quod quo pluries illam repetebat, eo magis e morbo convalescebat. Iuvat praesertim pluries repetere illa verba: Fiat voluntas tua, sicut in coelo et in terra. Hoc enim maximum est beneficium quod conferre in nos Dominus potest, ut hic in terra suam sanctam voluntatem faciamus; nec non illa alia verba: Et ne nos inducas in tentationem ut Dominus nos servet ab illis tentationibus in quas praevidet quod facile incidere poterimus. Omnes pariter scire debent angelicam salutationem, ut sese sciant Matri Dei commednare, qua mediante, uti divus Bernardus ait, quascumque a Deo gratias recipimus. Scire quoque debent quod vere existit locus expiandis post mortem peccatis destinatus, in quo illae temporales poenae persolvuntur quas homines pro commissis crimininus non omnino in hac terra dederunt; ideoque opus est ut recordemur orare et suffragium aliquod pro sanctis illis animabus purgantibus offerre, et recordemur nos teneri aliquo modo illas a poenis quas patiuntur reficere. Earum namque poenae sunt acerbissimae (quarum poena minima dolores omnes praesentis vitae superat et excedit), et se ipsae iuvare non possunt. Si inhac terra proximus noster gravem pateretur poenam quam nos sine gravi nostro incommodo mitigare possemus, nonne teneremur? Ita pariter tenemur, saltem orationibus, animabus illis sanctis ferre auxilium.

13. Amplius, scire debemus multum nobis prodesse, si sanctorum intercessionem, praesertim Mariae ss., nobis comparemus. Id est de fide, ut declaravit Tridentinum ¹, adversus impium Calvinum, prohibentem quominus ad sanctos confugiamus. Imo, iuxta doctrinam d. Thomae, nos mortales procul

dubio ad sanctos recurrere tenemur ut pro eorum intercessione divinas gratias obtineamus, quae, ut salvemur, nobis sunt omnino necessariae. Non quia Deus absque sanctorum intercessione salutem nobis donare non possit, sed quia ita requirit ordo a Deo stabilitus, ut nos usque dum in hac terra vivimus prae sanctorum precibus convertamur ad Deum. Hoc divinae legis ordo requirit, ut nos, qui manenets in corpore peregrinamur a Domino, in eum per sanctos medios reducamur ¹. Quod confirmant et alii doctores. Cont. Tourn. ² cum Sylvio. Ita quoque sanctorum reliquias, cruces atque sacras omnes imagines venerari debemus.

14. Antequam sermone progrediar, respondere opus est ad id quod aliqui mihi poterunt obiicere, dicentes: Asseritur quod nostrae fidei veritas clara et evidens est; sed quomodo est clara atque evidens, si tot fidei mysteria (quemadmodum sunt illa ss. Trinitatis, incarnationis Verbi, eucharistiae etc.) sunt nobis obscura, nec ea possumus comprehendere? Repsondeo: mysteria fidei sunt obscura, sed non fidei veritas. Veritas fidei, scilicet quod fides nostra vera sit, prae evidentibus quae habemus argumentis nimis clara est. Fidei mysteria obscura nobis sunt, et Deus ipse vult ut sint obscura: hoc enim modo vult a nobis honorari, scilicet ut quicquid ipse dixit credamus quin comprehendamus, et etiam quia hoc modo meritum acquirimus credendo quod non videmus. Quid meriti haberet ille qui quod videt, ut comprehendit, crederet? Fides amittit meritum, inquit s. Gregorius, cum humana ratio praebet experimentum. Sed si nos ne has quidem materiales res comprehendimus. Quis enim comprehendit quomodo magnes ferrum ad se trahat? quomodo frumenti granum terrae commissum producat mille grana? Quis lunae aut fulminus effectus comprehendet? Quin mirum si divina mysteria non comprehendimus?

15. Res itaque fidei sunt nobis occultae, sed fidei veritas probationes habet adeo evidentes ut illam non amplectens stultus erit dicendus. Hae probationes plures sunt et praesertim sunt prophetiae in sacris litteris ante tot saecula notatae et postea exacte comprobatae. Praenunciatafuit iam pridem mors Redemtoris nostri a pluribus prophetis, a Davide, Daniele, Aggaeo et Malachia, qui et tempus et circumstantias eius praedixerunt. Praenunciatum quoque fuit quod iudaei, in poenam mortis cui Iesum Christum dedere, amittere debebant et templum et patriam, et in proprio peccato remansuri erant excaecati, et per totam terram erant dissipandi; quod, ut scimus, confirmatum est. Praedictum quoque fuit quod post Messiae mortem mundus a falsorum deorum cultu ad veri numinis cultum transiret; quod et factum fuit per sanctos apostolos, qui sine litteris, sine nobilitate, sine pecunia et sine patrociniis, imo terrae principibus contradicentibus, mundum ad veri numinis cultum revocarunt, inducendo homines ad derelinquendos suos deos suaque vitia inveterata, et ad amplectendam fidem docentem quod credi debent tot mysteria quae comprehendi nequeunt totque leges observatu difficiles, quippe quia nostris pravis desideriis sunt penitus contrariae, uti est amare inimicos, se a voluptatibus abstinere, contemputs tolerare, totum nostrum amorem collocare non in his bonis quae videmus, sed in illis vitae futurae quae minime videmus.

16. Sunt amplius nostrae fidei evidentes probationes tot miracula facta a Iesu Christo, ab apostolis aliisque sanctis coram ipsius fidei inimicis, qui, quum ea noscere non possent, dicebant quod illa prodigia diaboli arte eveniebat. Sed vera miracula quae vires naturae superant, ut est mortuum ad vitam revocare, oculorum visum caeco restituere, et similia, a daemonibus, huiusmodi potestatem haud habentibus,

nequeunt fieri. E contrario Deus non potest aliquod permittere miraculum, nisi in verae fidei confirmationem; nam si Deus miraculum aliquod permitteret in confirmationem fidei falsae, ipsemet nos deciperet: ideoque vera miracula, quae inter nos videmus (pro omnibus d. Ianuarii miraculum sufficiat) nostrae fidei certae sunt probationes.

17. Amplius, magna probatio nostrae fidei est martyrum constantia. Primis ecclesiae saeculis tempore tyrannorum fuerunt tot decies centena millia hominum, et inter hos tot puellulae totque pueri, qui, ne a Iesu Christo deficerent, hilariter supplicia et mortem pertulerunt. Severus Sulpitius scripsit ¹, quod Diocletiani tempore martyres suis se iudicibus sistebat maiore martyrii aviditate illa qua homines mundi dignitates atque diviitas huius terrae desiderant. Nimis celebre in historiis est martyrium s. Mauriti totiusque suae thebanae legionis. Iusserat imperator Maximinus ut milites omnes assisterent ad quoddam impium sacrificium quod ipse quadam die suis inanibus diis offerebat. S. Mauritius eiusque milites, quia christiani erant, assistere recusarunt. Quod ut scivit Maximinus, imperavit ut in talis contumaciae poenam decimus quisque eorum sorte ductus necaretur. Unusquisque necari desiderabat; unde qui non fuerunt interfecti invidebant illis qui pro Iesu Christo necati fuerunt. Hoc intelligens imperator iussit et denuo decimus quisque eorum sorte ductus necaretur; sed ex hoc quam maxime mori desideraverunt. Tyrannus denique iussit ut omnibus caput amputaretur; et tunc omnes laeta fronte arma deposuerunt et ad instar tot placidorum agnorum, laetanter et quin se defenderent, caput sibi amputare fecerunt.

18. Refert etiam Prudentius ² quod quidam puer septennis, nomen cuius ignoratur, quum christianus esset, tentatus fuit a praefecto Asclepiade ut a fide deficeret; sed cum ille id facere recusaret, asseverans quod talem fidem a propria matre didicit, tyrannus matrem accersivit et coram illa adeo puerum flagellare fecit ut totum eius corpus unum vulnus evaserit. Prae commiseratione praesentes ojmnes plorabant; mater vero, filii fortitudinem aspiciens, exultabat. Filius, antequam moreretur, quum sitiret. parum aquae petitit a matre. Fili, mater respondit, sustine aliquantisper, brevi in coelo, omni dulcedine satiaberis. Praefectus denique, ira excandescens pro tam magna filii et matris constantia, iussit ut illico caput puero amputaretur, quem iam mortuum mater in suo sinu recepit et magno gaudio gaudens extrema oscula ei dedit, quia eum pro Iesu Christo cerneret mortuum.

19. Ex hoc quod diximus deducere debemus quod maximas tenemur gratias referre Deo quia nos vera fide donavit. Quot infideles, quot haeretici quotque schismatici nunc adsunt! Eorum plenus est orbis terrarum omnesque damnantur. Catholici decimam humani generis partem non componunt; et inter eos nos Dominus posuit, quia in gremio s ecclesiae nos nasci fecit. De hoc tam magno beneficio pauci Deo gratias agunt. Nos saltem quotidie grates ei referre curemus.