§. 2. De iuramento.

15. Iuramentum est invocatio nominis divini in veritatis testimonium. Iuramentum est quotiescumque aliquid asseritur, et dicitur per Deum, per sanctos aut per aliquam rem sacram, ut per sacramentum, per evangelium, per ecclesiam, per crucem, per missam aut per creaturam aliquam in qua peculiari modo effulget bonitas aut potentia Dei, ut si quis iuraret per animam, per coelum, aut per terram. An vero sit iuramentum quando dicitur: Vivit Deus, Deus hoc videt, distinctione opus est. Si vocetur Deus invocative, idest in testimonium illuis rei quae tunc asseritur, utique verum est iuramentum; secus si verba illa asseveranter tantum dicuntur, quin Deus in testimonium eorum vocetur. Iuraemntum non est dicere: per conscientiam meam aut per fidem meam, quin denotetur aut intelligatur fides divina: ne iuramentum quidem est, si quis simpliciter diceret: iuro hoc ita esse; nisi esset quod alia persona iam exposceret ut iuraret per Deum, per sanctum aliquem aut per aliquam rem sanctam.

16. Iuramentum quadruplex est: assertorium cum quis asserit rem aliquam et iurat ita se habere: promissorium cum quis aliquid promittit aut iurat adimplere promissum: execratorium sive imprecatorium est cum dicitur v. gr. Deus in me animadvertat, nisi fecero hoc: comminatorium denique iuramentum est quando quis diceret: Nisi hoc facias, per Deum efficiam

ut te poeniteat. In iuramento assertorio graviter peccat qui falsum asserit. in promissorio qui iurat sine animo standi promissis. Sed si quis iuraret animo standi promissis cum iurat, sed postea non servaret, et res parvi esset momenti, valde probabile est, ut plures dd. dicunt, quod mortaliter non peccaret: in iuramento enim vocatur Deus in testimonium voluntatis praesentis, qua promittitur, non vero executionis promissionis.

17. Circa hoc promissorium iuramentum duae sunt attendendae regulae. Prima, quod iuramentum numquam obligat ad illicitum: secunda, quod quotiescumque res promissa est licita, semper obligat iuramentum. Iuramentum servari debet semper ac servari potest. V. g. si quis furi, quia eius minas timet, iuramento promittat mittere quicquid quaerit, tenetur servare promissum, licet iniuste a fure ad promissionem illam faciendam fuisset coactus; promissis enim eiusmodi stare licita res est: posset nihilominus promittens facere ab episcopo iuramentum illud sibi relaxari, et hoc casu dictae promissioni ob timorem factae stare non tenebitur. Utrum cum quis promittit, iurare possit sine animo iurandi; minime quidem: damnata enim fuit ab Innocentio XI. propositio 25., quae diecbat: Cum causa licitum est iurare sine animo iurandi, sive res sit levis, sive sit gravis.

18. Iuramentum vero aut execratorium aut imprecatorium, tunc tantum obligat cum invocatum est nomen Dei aut alicuius rei sanctae, quod et in iuramento comminatorio locum habet. Si vero poena quam quis minatur esset iniusta, iuramentum non obligat; unde non obligant iuramenta illa quae patres iniuste in filios emittunt: Per Deum, morti te do, nisi cito redeas, nisi opus hoc perficias; et his similia.

19. Iuramentum ut sit licitum, tres conditiones requiruntur, nempe veritas, iustitia et iudicium. Veritas, ut res suae cum iuramento asseritur certa sit: unde peccat qui pro re dubia iurat. Iustitia, ut iurata res iusta sit: qua de re dupliciter peccat qui iniustam sive illicitam rem facere iuraret. Iudicium ut propter aliquam rationabilem causam iuretur. Sed qui sine rationabili causa iuraret, veniale tantum committeret peccatum.

20. Admonendum praterea, quod qui falsum in iudicio iurat, dupliciter peccat et excommunicationem reservatam incurrit; et si quod deponit esset damno proximo, damnum restituere teneretur: testis tenetur verum dicere quotiescumque a iudice legitime interrogatur. Sed ego, pater, si veritatem dicebam, damnum proximus capiebat; et ut ei misericordiam adhiberem, dixi quod nihil sciebam. Pulcta misericordia! proximo misericordia hoc modo adhibendo, gravissimum committis peccatum, animamque tuam damnas ad infernum. Ita augentur delicta: testes quod viderunt negant; res absolvuntur; et furta, homicidia aliaque mala increscunt. Si castigerentur rei, tot delicta non evenirent.

21. Quomodo obligatio iuramenti tollitur? Tollitur pluribus modis: irritatione, dispensatione aut commutatione et relaxatione. Et 1. tollitur irritatione, quae a quolibet, cui est potestas dominativa, fieri potest, ut a patre, marito, tutore, praelato, abbatissa; et ad hanc irritationem faciendam nulla opus est causa. 2. Dispensatione aut commutatione in aliud opus; et haec dispensatio aut commutatio fieri potest a pontifice aut ab episcopo, sed iusta opus est causa. 3. Relaxatione, quae fieri potest ab episcopo et ab omnibus illis qui facultatem habent episcopalem.