§. 2. De parentum erga filios obligatione.

12. Duae potissimum sunt genitorum erga filios obligationes, scilicet filiis alimenta subministrare, bonamque educationem ipsis praebere. Quoad alimenta, tenetur pater alere filios etiam discolos, imo etiamsi portionem suam dilapidaverint et etiamsi indignum contraxissent matrimonium. Et quare? quia semper sunt filii: ergo peccat pater si sine iusta caussa filium de domo expellit; si eum in morte privat legitima, aut dotem neget filiae quae digno viro vult nubere. Quid autem de inhumanis illis patribus dicendum qui lautitiae student et in taberna ludendo amittunt pecuniam, et filii interim parum panis desiderant, et panem non habent? Belluae omnes filios alere curant; inter homines tantum feritas isthaec invenitur ut filii fame pereant! Animadvertatur hic quod etiam fratres, cum possunt, tenentur suos fratres alere, sororibusque quae in gravi necessitate sunt dotem constituere. ita docent communiter doctores.

13. Quoad educationem autem, certum est quod filii in bonos homines evadunt, si bonam a genitoribus habuerint educationem; in malos, si malam. Ad hunc finem Deus matrimonium instituit, ut filii, directione et monitis parentum, Deo vacent et salventur: secus remanerent derelicti, quum nullus esset qui illos in iis, quae facere debent, admoneret, aut qui illos puniret, si a vitiis ad meliorem frugem se non recipiant; saepe enim quo admonitio non pervenit, poenae timor pervenit. Experientia compertum est quod genitores sancti filios sanctos faciunt. S. Catharina Sueciae, quum s. Brigidae filia esset, fuit sancta. Sanctus Henricus imperator fuit sanctus quia filius fuit s. Stephani Hungariae regis. S. Aloysius rex Galliae fuit filius illius servae Dei, scilicet reginae Albae. Haec bona mater filio, dum puer erat, dicebat: Fili, potius super feretro te mortuum videre volo quam lapsum in peccatum mortale. Quaedam alia bona mater (memini) omnem operam dabat ut filii vitam ducerent sanctam, dicens: Nolo esse mater filiorum damnatorum.

14. E contrario parentes quidam curare non videntur si filii boni sint vel mali; si salventur aut damnentur. Ad rem scripsit Origenes: Omnia quaecumque deliquerint filii de parentibus requiruntur. Indubitatum est quod mala vita filiorum ordinarie a genitoribus dependet, qui tamen Deo rationem reddent. Sunt genitores qui, ne filios tristitia afficiant eos reprehebendo et puniendo, exitii eorum sunt caussa. Genitores crudeles! respondete mihi: si quis pater esset qui aspiciens quod unus ex suis filiis in flumen cecidit, et, quum posset eum a morte liberare criminibus eum trahens, eum sineret suffocari, ne sit caussa illius doloris quem filius, dum crinibus trahitur, haberet, nonne crudelis esset? Crudelior pater ille est qui non corripit et non punit filium vitiosum, ne eum affigat. Nonne crudelis esset pater ille qui puero daret tonsorium cultrum quo inexpertus puer se totum feriret? Crudeliores sunt illi patres qui filiis suis dant pecuniam ut illi eam ad libidinem impendant; aut permittunt ut conversentur cum improbis sociis aut in aliqua periculosa domo. In hoc potissimum debent

parentes incumbere, ut a pravis occasionibus, a quibus omnia mala proveniunt, filios removeant.

15. Quando bona verba et correptiones non sufficiunt, ad poenas venire oportet, praesertim cum filii in adolescentia adhuc sint; nam, quando firma erunt aetate, impossibile est eos comprimere: Qui parcit virgae odit filium suum ¹. Odit filium qui, cum opus est, eum non punit: et eum postea puniet Deus. Sacerdos Heli, uti legitur in scripturis ², quia, quemadmodum debebat, filios non castigavit, ipse una cum filiis suis eodem die, Deo iubente, fuit mortuus. Sed puniendi sunt cum moderatione, non cum furore, uti quidam parentes faciunt, qui propterea nullum percipiunt fructum, quia tunc filii magis furunt Ante omnia oportet monere, postea minari, demum castigare, sed uti pater, non ut remigum moderator, et cum discretione et absque imprecatione et noxiis verbis; sufficiet eos in aliqua cella claudere, victum minuere, elegantiores vestes eis prohibere et cum opus erit ferulam etiam adhibere; ferulam, non baculum; filios itaque non verberate quando animi impetus adhuc viget: impetum prius comprimite et postea castigate.

16. Peccant itaque genitores circa filiorum educationem 1. si eos res fidei et aeternae salutis non docent. Saltem singulis dominicis mittere eos debent ad parochiam ut doctrinam christianam discant, et non mittere eos ut quidam faciunt, ad opus aliquod faciendum, ex quo accidit ut filii nesciant confiteri, et res quoque principaliores nesciant; nesciunt quid significant ss. Trinitas, Iesu Christi incarnatio, peccatum mortale, iudicium, infernus, paradisus, aeternitas: et prae tali ignorantia damnantur; de quibus tamen parentes Deo reddent rationem.

17. Peccant 2. nisi corripiant filios, quemadmodum superius dictum est, quando illi blasphemant, furantur aut inhoneste loquuntur. Sciant genitores quod tenentur quoque inquirere quam vitam filii ducant, quo eunt, quibus personis familiariter utuntur: hoc ad patris spectat officium. Quomodo igitur excusari possunt illae matres quae permittunt ut filiae cum suis amatoribus conversentur ut videant statim eas nuptas, et nihil penitus obturbat quod illae sint in peccato? Hae sunt illae matres de quibus David loquebatur, quae propter utilitatem domus daemoni filios immolant: Immolaverunt filios suos et filias suas daemoniis ³. Aliquae matres faciunt in domos suas ingredi iuvenes ad iocandum cum filiabus suis ut illi obligati remaneant ad ducendas eas in matrimonium et peccati catenis devincti: sed infelices non viednt quod tot inferni catenis devinctae ipsae quoque remanent, quot sunt peccata que committunt amatores: Pater, dicunt, nil mali est. Nil mali est? uti si stuppa igni imposita poterit non comburi: heu in die iudicii quot matres, quia voluerunt simili modo videre filias nuptas, damnatas videbimus!

18. Peccant 3. si non curant ut filii tempore debito sacramenta suscipiant, et festa et alia ecclesiae praecepta observent. Peccant 4. (et hoc duplex est peccatum) si eis scandalum afferant, blasphemiasaut verba obscoena aut quid aliud mali coram ipsis proferentes aut facientes. Patres enim bonum exemplum praebere filiis tenentur, qui praesertim quum sunt parvuli, sunt veluti simiae, quae quod vident faciunt, hoc tamen discrimine potius quod malum exemplum, ad quod nostra vitiata natura est proclivis, imitantur quam bonum, cui natura resistit. Quomodo bonam vitam incipere possunt filii audientes saepe patres suos blasphemare, de alicuius fama detrahere, iniuriis proximum afficere, imprecari, de ultione et obscoenitate loqui, et quaedam pestifera effata repetere, ut cum pater dicit filio: Opus est ut a nemine duriter habearis: Deus misericors est; quaedam tolerat peccata;

aut cum mater dicit filiae: Opus est conversari et rudem non esse? Quid boni a filiis illis expectari potest qui vident patrem tota die in taberna morari, posteaque ebrium ad domum reverti? ad domum aliquam parum honestam ire? vix in pascha et raro confiteri? Dicit s. Thomas quod tales patres filios ad peccatum, quantum in eis est, obligaverunt in eis ¹. Hinc tot animarum oritur exitium, quae damnantur, quia filii malum exemplum a parentibus capiunt, quod postea filiis suis praebent, et in hunc modum patres, filii nepotesque damnantur. Quidam genitores queruntur quia eorum filii sunt improbi: Numquid, dixit Iesus Christus, colligunt de spinis uvas ²? Vidistisne umquam uvas a spinis colligi? Quomodo igitur boni esse poterunt filii quando mali sunt genitores? Miraculo opus esset.

19. Et propter hoc videmus quod patres improbam ducentes vitam filios de peccatis non corripiunt; quia, quum filiis sint malo exemplo, illa filiorum peccata quae ipsi quoque committunt reprehendere verentur; et si umquam correptionem faciunt, eam filii parvipendent. Dicitur quod cancer videns filios oblique ambulantes, eos corripuit dicens: Cur ita oblique ambulatis? Responderunt filii: Pater, fac ut quomodo tu ambules videamus. Pater obliquius ipsis ambulabat: unde amplius loqui non fuit ausus. Idem est dicendum de omnibus genitoribus malum praebentibus exemplum: prae rubore enim corripere filios, qui malis undique premuntur, non audent. E contrario certum est quod peccant si illos non corripiunt. Quid itaque eis erit faciendum? Dicit d. Thomas quod huiusmodi pater debet saltem rogare filium ut suum malum exemplum non imitetur. Sed ad quid valet, ego dico, haec tam turpis correptio, si pater malum pergat praebere exemplum? Hoc unum dico quando malum parentes praebent exemplum, non suffragantur neque correptiones neque preces neque punitiones.

Regula pro patrefamilias.

20. Pater qui familiam suam bene vult administrare prius debet incumbere ad malum a domo removendum et postea ad promovendum bonum. Quod ed patre dico, et de matre dictum intelligatur. Quod ad malum removendum attinet, debet 1. impedire quominus filii versentur cum scandalosis aut cum servis perditis aut cum aliquo magistro bonitatis suae specimina non praebente 2. A sua domo removere debet famulum aut famulam quae facile filios aut filias tentare possit. Patres boni vigilant ne domi famulas iuvenes admittant cum filii grandiusculi sunt. 3. Debet a domo sua exstirpare libros de rebus obscoenis aut de amore loquentes, ut sunt quaedam fabulae, vulgo romanzi, Ariostus, Pastor fidus et similes: hi libri infelicium iuvenum sunt pernicies. Refert Videumaun ³, quod in quadam civitate quidam aderat iuvenis qui erat omnium exemplum: casu obscoenum librum legit, et adeo se improbavit ut omnium scandalum evaserit, ita ut magistratus eumin exsilium mittere fuerit coactus. Iuvenis alter, cum ad peccandum cum aliqua muliere pervenire non potuisset, quid fecit? Fecit ut in eius manus liber amatorius perveniret: et hoc modo animam et honorem illa amisit. Eo magis si liber ille unus ex iis esset qui iuxta praesentis temporis morem circumferuntur et errorem aliquem contra fidem aut contra ecclesiam contineret.

21. Debet 4. etiam auferre a domo picturas immodestas, eo magis obscoenas. Legitur apud p. Rho ⁴, quod venerabilis cardinalis Bellarminus domum cuiusdam civilis viri introivit et, quasdam immodestas picturas aspiciens, dixit illi: Amice, rogo te ut pro amore Dei eleemosynam facias, quasdam nudas personas vestibus induendo. Promisit ille: tunc ei picturas illas cardinalis

ostendit. Heu quomodo delectantur daemonia in alicuius domo inhonestas picturas videndo! Narratur in vita p. Ioannis Baptistae Vitelli ¹, quod visa fuit turma diabolorum in nobilis viri atrium ingredi et ibi dare thura inhonestae picturae quae ibi erat suspensa, propter lucrum quod faciebant animarum.

22. Debent 5. vetare filiis ne personam inducant, ne in domus in quibus choreae exerceantur se conferant aut comoediam agant. Prohibere debet filiabus ne ab extraneis litteras discant. Heu quid periculi in hoc est! Pro litteris addiscendo, peccare addiscunt. Discant litteras ab aliqua muliere aut ab aliquo fratre parvulo. Dico parvulo; quia, si fuerit grandis, etiam erit timendum. Attendant quoque patresfamilias numquam permittere quod in eodem lecto maneant mares simul cum foeminis, et tanto minus una cum ipsis genitoribus. Invigilare amplius debent ut eorum filiae non loquantur remotis aliis et familiariter cum quovis homine, licet sancto. Sancti qui sunt in coelo in peccata ruere non possunt, sed sancti qui sunt in terra carnei sunt ut reliqui homines, et si occasiones non fugiant, daemones evadunt. Ad hunc finem committere iuvat uni ex filiabus quae melior sit ut secreto renunciet, si domi huiusmodi familiaritatem aut perversitates alias videt.

23. Quoad bonum vero quod paterfamilias debet promovere. 1. faciat ut mane omnes a Deo gratiam quaerant ut erga Deum ipsum illo die non delinquant, dicendo ad hunc finem Deiparae tres angelicas salutationes. Optimum esset, si efficeret ut tota familia per mediam horam in communi meditationem faceret, et familiae unus aliquod meditationis caput legeret, uti pluribus in domibus fieri solet.

24. Efficiat 2. ut filii suo tempore sacramenta suscipiant, scilicet sacraemntum confessionis cum septennes erunt, et illud communionis cum decem erunt annorum, quemadmodum divus Carolus Borromaeus iubebat. Et tunc faciet ut confirmationis quoque sacramentum suscipiant: inde curet ut saltem bis in mense confiteantur et corpus Christi sumant, quin tamen eos cogat; neque ad confitendum tali confessario obliget illos, prae timore ne sacrilgegium committant. Caeterum, ut filii obligationibus suis satisfaciant, plurimum iuvat eos consuescere facere illa quae obligationis non sunt, ut ieiunare in sabbato, quotidie in b. Virginis honorem rosarium cum litaniis recitare, conscientaim sero examinare et actus fidei, spei et caritatis facere, ss. sacramentum visitare, ante septem b. Virginis festivitates novenas peragere: ideoque mittant eos ad concionem, ad venerabilis expositionem et ad alios pietatis actus qui in ecclesia exercentur. Dicit Spiritus sanctus: Curva eos a pueritia eorum ². S. Aloysius Galliae rex in cuiuslibet actionis niitio se signo crucis signare solebat dicens: In hunc modum me mea mater, quum parvulus eram, docuit. Oh si omnes patres in hunc eumdem modum assuescere filios curarent! Incumbunt tamen genitores (quod vere malum est) potius bona temporalia filiis comparare quam spiritualia, et postea utraque filii amittunt.

25. Curet 3. pater saepe in filiorum animos inducere christiana effata, improbos socios periculosasque occasiones fugiendi, ad Dei voluntatem seipsos conformandi et in adversis patientia utendi. Ante eorum oculos ponat infelicitatem illorum qui in peccato vivunt, quam maximi ponderis sit salvum esse, mundi vanitatem, horam mortis, quae rebus omnibus finem facit, necessitatem commendandi se Deo tempore tentationum, devotionis erga Mariam virginem valorem et efficaciam. Haec in animo puerorum imprimuntur; incipiunt ea adhibere, et hoc modo bene morati usque ad mortem erunt.