CAP. V. De quinto praecepto. Non occides.

1. Prohibet Deus ne proximo quodcumque damnum inferatur aut in persona aut in bonis aut in fama. De damno in bonis aut in fama in septimo et octavo praecepto verba faciemus: hic tantum de damno in persona loqui debemus.

2. Principaliter in hoc praecepto prohibetur occidere hominem aut quodcumque aliud damnum ei inferre, ut eum ferire aut percutere. Dicit ille vindictae cupidus: Volo eum e medio tollere. E medio tollere? Et tu es dominus vitae proximi? Deus solus vitae nostrae dominus est. Tu es, Domine, qui vitae et mortis habes potestatem ¹. Heu in quod odium Deo veniunt sanguinolenti! a Deo etiam in hac vita puniuntur. David dicit ² quod viri sanguinum non dimidiabunt dies suos. Scriptura dicit quod Cain, postquam morti dedit fratrem suum Abel, habitavit profugus in terra ³. Ita evenit homicidis, qui, homicidio patrato, huc illuc semper discurrunt prae timore aut iustitiae aut consanguineorum occisi; eo magis in praesentiarum, quia ecclesiarum non habent asylum.

3. Et si nemo eos persequeretur, eorum ipsa conscientia ipsos persequitur. In Tabula geographica historica, tom. 2. narratur quod Constanti II. postquam Theophilum fratrem suum fecit interficere, quotiescumque lecto sero corpus suum imponebat, videbatur prope lectum fratrem aspicere, calicem sanguine plenum in manu habentem atque dicentem: Bibe, frater, bibe. Propter visionis huius horrorem Constans mundum peragravit, usquedum infeliciter obiit, semper prae oculis usque ad mortem terrorem hunc habens. Quidam fur puerum morti dedit: postea videbatur ei puerum aspicere sibi exprobrantem: Inhumane, cur me interfecisti? Infelix homicida religiosorum familiae nomen dedit, sed puer ei dicere pergebat: Cur me interfecisti? et haec visio per novem annos perseveravit. Fur demum, quum exprobrationem hanc amplius audire non posset, ultro delictum suum iudici patefecit et fuit supplicio affectus ⁴.

4. Unus Deus vitae nostrae est dominus; ne nos quidem nos interficere possumus. Si umquam aliquis sanctus seipsum intefecit, uti dicitur de s. Apollonia quae proiecit se in ignem a tyranno praeparatum, id evenit ex Spiritus sancti inspiratione, et ideo non peccavit. Ceterum, stultitia fuit et error haereticorum donatistarum, qui ultro se interficiebant, dicentes quod hoc modo moriebantur martyres: martyres tamen daemoni; corpus enim una cum anima amittebant. Peccant quoque illi qui, plus nimio bibendo aut edendo cibos sanitati noxios, ad vertenter sibiipsis aliquem afferunt morbum; nos enim vitam nostram servare, et mortis pericula vitare tenemur. Peccatum quoque est mortem sibi optare. Si quis mortem optaret ut paradisum ascendat et cum Iesu Christo maneat (quemadmodum cupiebat d. Paulus: Coarctor.... desiderium habens dissolvi et esse cum Christo ⁵), ut liberet se a

periculo Deum offendendi aut ab aliqua magna afflictione, quae eum adduceret ad desperationem aut ad aliud peccatum patrandum (uti faciebat Elias, cupiens mori ut se a reginae Iezabelis vexatione liberaret), tunc liceret; non tamen licet prae rabie aut impatientia sibi mortem optare.

5. Praeterea, mortale peccatum est se inebriare usque ad privandum se usu rationis: idest ex homine ad belluam procedere. Quid hoc quorundam vitium est, qui lagenam non deserunt nisi quando amplius se sustinere non possunt et quasi omni vestigio cadunt et amplius non vident? Iterum dico hoc mortale esse peccatum, imo plura esse peccata mortalia: ebrio enim imputantur ad culpam peccata omnia quae praevidet et quae praevidere debet se commissurum dum durat ebrietas, blasphemiae nempe, actus inhonesti, et proximi damna. Si nil aliud mali esset, adest illud quod ebrius voluntarie sensibus se privat, quod a peccato mortali excusari non potest. Nec valet dicere: Dormitum eo, et hoc modo vinum digero. Quid hoc? ad peccatum committendum satis est ut tantum vini bibas quantum iuxta transactas experientias ad privandum te sensibus sufficiat. Circa hoc legatur opus nuper editum a r. p. d. Agnello Cyrillo congregationis s. Petri Caesarani, in quo mala quae ab ebrietate proveniunt enumerantur.

6. Hoc quoad nos ipsos. Quoad proximum vero nostrum tribus de causis hominem occidere licet: ob publicam auctoritatem, ob propriam defensionem, ob bellum iustum. Ob publicam auctoritatem licet, imo tenentur principes et iudices damnare reos ad eam quam merentur mortem; et tenentur quoque carnifices damnationem executioni mandare. Deus ipse vult ut puniantur rei.

7. Secundo loco ob propriam defensionem iniustum licet aggressorem occidere cum alius modus vitam servandi non suppetat. Communis est haec sententia apud omnes theologos cum s. Thoma ¹ cum catechismo romano ² cum textu canonico ³ ubi dicitu: Vim vi repellere omnes leges permittunt. Ita pariter dicunt communiter dd. cum s. Antonino ⁴ et cum divo Thoma ⁵ licere intergicere furem qui, monitus furtum derelinquere, obstinate recusat: quod probant ex textu Exodi ⁶ ubi dicitur: Si effringens fur domum seu suffodiens fuerit inventus, et accepto vulnere mortuus fuerit, percussor non erit reus sanguinis. Quod tamen intelligitur quando furtum esset rei magni momenti; imo, ut dd. dicunt, etiam quando furtum tale esset ut dominus, aut quoad se aut quoad suos, in gravi necessitate relinqueretur. Ita quoque dicunt licere pudicitiae aggressorem, cum nullum aliud medium ad eam tutandam subest, interficere.

8. Tertio loco licitum est interficere inimicos in bello iusto, et etiam dubie iusto, cum proprio principi est obediendum ⁷. In duellis tamen et pugnis privatis tam a principalibus quam a patrinis excommunicationis incurritur poena: et qui in duello moritur sepultura quoque ecclesiastica privatur: et qui duellum suadent eandem incurrunt excommunicationem.

9. Tribus hisce casibus exceptis, proximum interficere, verberare, ferire, peccatum semper est. Prohibitus est quoque abortus, licet foetus inanimati: quando autem foetus erit animatus, incurritur nedum casus reservatus, verum etiam excommunicatio tam ab illo qui abortum procurat quam ab illis qui opera aut consilio cooperantur. Quo grave scelus est hoc, efficere ut infans ille sine baptismo moriatur et damnetur! Quod inhumanum remedium, velle patrato peccato cum alio maiori peccato mederi! Et hic pensetur magnum illud periculum in quod matrem exponunt infantes quos in eodem

suo cubili collocant: hoc est peccatum reservatum quando infans annum unum adhuc non expleverit; saepe enim accidit quod plures infantes sub dormientis matris brachio mortui reperti sunt.

10. Quemadmodum peccatum est malum proximo facere, ita quoque malum ei optare. Unde quotiescumque quis grave malum proximo imprecatur atque ut ei eveniat cupit, mortaliter peccat. Et none st necesse ut malum illud desiderium diu perseveret: sufficit quod uno temporis puncto deliberate mortem aut aliud grave malum alicui personae optet, ut peccatum committat mortale. Nolite itaque amplius exsecrabiles illas imprecationes proferre; et dicere assuescite: Deus te sanctum faciat. Sis benedictus. Et cum quis aliquam in te evomit indignationem, illo utere remedio quod te Spiritus sanctus docet: Responsio mollis frangis iram ¹. Uno grato verbo: Me excusatum habe; miserere mei; utere patentia; non animum intendi, illico eum placabis, et nihil amplius erit. Si quis dicat tibi: Mors veniat tibi, tu responde ei: Et tu bene vale; et hoc modo eius iram extingues. Sed quando iratus es, tace et non loquere: quia tunc tui animi motus credere tibi faciet necessrium fore ut tali modo respondeas; sed, motu illo compresso, videbis quod male locutus fuisti et plura commisisti pecacta, si non mortalia, saltem venialia. Quando contumeliam, aliquam recipis, illico te Deo commenda, et cum in mentem venit ultio, recogita quas Deo intulisti iniurias. Deus toleravit te: quid magni est si tu contumeliam illam pro amore Dei toleres?

11. Sanctam audite ultionem cuiusdam patris in sui filii interfectorem. Refert p. Gisolfi in vita equitis Caesaris de consulibus, cuius unicus filius fuit ille qui interfectus fuit. Ad Caesaris domum, quin sciret, confugit interfector: sed Caesar scivit illum esse filii sui interfectorem, et quid fecit? benigne eum excepit, et pecuniam et equum ei dedit ut fugeret et in tuto se poneret. En quomodo veri christiani ulciscuntur.