- Parte seconda.
- DELLE VIRTÙ DI MARIA SANTISSIMA
- § 10. - Dell'orazione di Maria.
Precedente - Successivo
Clicca qui per nascondere i link alle concordanze
- 634 -
§ 10. - Dell'orazione
di Maria.
Non vi è stata mai alcun'anima su questa terra, ch'abbia con tanta perfezione
eseguito, come eseguì la B. Vergine, quel grande insegnamento del nostro
Salvatore: Oportet semper orare et non
deficere (Luc. XVIII, 1). Da niun altro, dice S. Bonaventura, possiamo
meglio pigliare esempio ed apprender la necessità che abbiamo di perseverare
nell'orazione, quanto da Maria: Maria
exemplum dedit, quod oportet sequi et non deficere (Spec., c. 4).1
Poiché attesta il B. Alberto Magno
- 635 -
che la divina Madre nella virtù
dell'orazione, dopo Gesù Cristo, fu la più perfetta di quanti vi sono mai stati
e vi saranno: Virtus orationis in B.
Virgine excellentissima fuit (Sup. Miss.,
80).2 - Primieramente perché la sua orazione fu continua e
perseverante. Sin dal primo istante in cui ella ebbe la vita ed insieme colla
vita il perfetto uso della ragione, come dissimo3 di sopra nel discorso
della Nascita, ella cominciò a fare orazione. Perciò ben anche, per meglio
attendere all'orazione, volle fanciulla di tre anni rinchiudersi nel ritiro del
tempio, dove tra gli altri tempi che avea destinati all'orazione, disse ella
stessa a S. Elisabetta vergine che a mezza notte sempre si alzava e andava ad
orare avanti l'altare del tempio: Surgebam
semper in noctis medio, et pergebam ante altare templi, et ibi petitiones meas
praesentabam (V. ap. S. Bon., de Vit. Chr., c. 3).4 A tal fine
ancora, per sempre meditare le pene di Gesù, dice Odilone: Loca Dominicae Nativitatis, Passionis, sepulturae frequenter
visitabat.5 - In oltre la sua orazione fu tutta raccolta, libera da
ogni distrazione e da ogni affetto disordinato: Nulla umquam, scrisse S. Dionisio Cartusiano, inordinata affectio, distractio mentem Virginis a contemplationis
lumine revocavit, nec occupatio ulla exterior (De laud. Virg., l. 2, a.
8).6
- 636 -
E perciò la B. Vergine per l'amore che avea all'orazione amò poi tanto la
solitudine, che, come disse a S. Brigida, nel tempio si astenne di praticare
anche coi suoi santi genitori.7 Riflette S. Girolamo sulle parole
d'Isaia: Ecce Virgo concipiet et pariet
filium, et vocabit nomen eius Emmanuel (cap. VII), e dice che in ebreo la
parola Virgo significa propriamente Vergine ritirata;8 sicché sin
dal profeta fu predetto l'amore che Maria doveva portare alla solitudine. Dice
Riccardo che l'angelo le disse quelle parole: Dominus tecum, merito solitudinis quam ipsa summe diligebat (Lib.
1, c. 6).9 E perciò asserisce S. Vincenzo Ferreri che la divina Madre: Numquam exibat e domo, nisi quando ibat ad
templum; et tunc ibat tota composita, semper habens oculos suos ad terram
(Serm. in vig. Nat.).10 Perciò andando a visitare S. Elisabetta, abiit cum festinatione.
- 637 -
Dal che dice S.
Ambrogio che debbono apprender le vergini a fuggire dal pubblico.11 -
Asserì S. Bernardo che Maria per l'affetto all'orazione e alla solitudine stava
tutta attenta a fuggire di conversare cogli uomini: In proposito erat hominum fugere frequentias, vitare
colloquia.12 Quindi lo Spirito Santo la chiamò tortorella: Pulchrae sunt genae tuae sicut turturis
(Cant. I, 9). Spiega Vergello (Ap. S. Bon., dist. 7): Turtur est solivaga, et signat mentis virtutem unitivam.13
Onde fu che la Vergine visse sempre solitaria in questo mondo, come in un
deserto; che perciò di lei fu detto: Quae
est ista quae
- 638 -
ascendit per
desertum, sicut virgula fumi? (Cant. III, 6). Sulle quali parole scrisse
Ruperto abbate: Talis ascendisti per
desertum, animam habens solitariam.14
Disse Filone che Dio non parla alle anime se non nella solitudine: Dei sermo amat deserta.15 E Dio
medesimo lo dichiarò per Osea: Ducam eam
in solitudinem, et loquar ad cor eius (II, 14). E quindi esclamava S.
Girolamo: O solitudo in qua Deus cum suis
familiariter loquitur et conversatur!16 Sì, dice S. Bernardo,
perché la solitudine e il silenzio che nella solitudine si gode, sforzano
l'anima ad uscir col pensiero dalla terra e a meditare i beni del cielo: Silentium et a strepitu quies cogit
caelestia meditari.17
Vergine SS., impetrateci voi l'affetto all'orazione e alla solitudine,
acciocché staccandoci dall'amore delle creature, possiamo
- 639 -
aspirare
solo a Dio ed al paradiso, in cui speriamo di vedervi un giorno, per sempre
lodare ed amare insieme con voi il vostro figlio Gesù ne' secoli de' secoli.
Amen.
Transite ad me omnes qui concupiscitis
me, et a generationibus meis implemini (Eccli. XXIV, 26). Le generazioni di
Maria sono le sue virtù.
Nec primam similem visa es, nec habere
sequentem;
Sola sine exemplo placuisti,
femina, Christo.18
(Sedulius).
1
«Ipsa namque est Maria illa de qua dicitur in Actis (I, 14): Hi omnes erant perseverantes unanimiter in
oratione cum mulieribus et Maria Matre Iesu. Maria, indefesse
perseverando in oratione, exemplum dedit: quam oportet sequi, et non deficere.»
CONRADUS DE SAXONIA, Speculum B. M. V, Lectio 4. Inter Op. S. Bonav., Lugduni, etc. VI,
pag. 435, col. 1, D.
2 «Actus latriae ab
ore, ut est laus et oratio, excellentissime uit in beata Virgine... tum quia
erat nobilissimus modus orandi; tum quia eius oratio habebat rationem iussionis
et imperii; tum quia erat impossibile eam non exaudiri.» S. ALBERTUS MAGNUS, Quaestiones super «Missus», Quaestio 51,
Opera, Lugduni, 1651, XX, pag. 48,
col. 1; Paris., XXXVII, 97. - Mariale, cap.
80: Bibliotheca Virginalis, Matriti,
1648, I, pag. 348, col. 1, 2. - Vedi sopra, Discorso
IV, nota 40, pag. 95.
3 Dicemmo.
4 Non già S.
Elisabetta vergine O. S. B., ma S. Elisabetta d'Ungheria. - Meditationes vitae Christi, cap. 3,
inter Op. S. Bonav., Lugduni, etc.,
VI, 336, col. 1, D: «Surgebam enim semper in noctis medio, et pergebam ante
altare templi, et tanto desiderio, et tanta voluntate, et tanta affectione,
quanta poteram et sciebam, petebam gratiam ab omnipotenti Deo observandi illa
tria praecepta, et omnia alia mandata legis. Et sic stando ante altare, septem
petitiones Domino faciebam.» - Vedi Appendice,
5, pag. 528.
5
«Sine dubio loca Dominicae Nativitatis, Passionis, sepulturae et resurrectionis
frequenter circuiens, invisere cupiebat. In eisdem etiam locis lacrimas
fundebat et sanctissimi oris sui oscula dulcissima imprimebat.». S. ODILO,
Cluniacensis Abbas (+ 1049), Sermo 12, De
Assumptione Dei Genitricis Mariae. ML 142-1027.
6
«Insuper, ut tradunt doctores, fomes et omnis inclinatio ad peccandum, imo et
peccandi possibilitas, ablatae erant a Maria mundissima, ita quod corpus non
traxit mentem ipsius deorsum, nec ulla umquam inordinata affectio, distractio,
fragilitas, virtuosissimam mentem eius a contemplationis lumine revocavit,
neque occupatio ulla exterior: imo omne quod egit extrinsecus, assidue retulit
ad Dei honorem ac veram salutem.» D. DIOONYSIUS CARTUSIANUS, De dignitate et laudibus B. V. M., lib.
2, art. 8, Opera, XXXVI, Opera minora, IV, Tornaci, 1908, p. 80,
col. 2.
7 «Ego elongavi me
quantum potui a colloquiis et praesentia parentum et amicorum... Instante vero
tempore quo, secundum constitutionem, Virgines praesentabantur in templo, affui
et ego inter eas... Regressa domum... plus
solito ab omnibus me elongavi, et fui sola noctibus ac diebus.» S. BIRGITTAE Revelationes, lib. 1, cap. 10, pag. 13,
col. 1, 2.
8
«Virgo hebraice BETHULA appellatur, quae in praesenti loco (Is. VII, 14: Ecce Virgo concipiet) non scribitur: sed
pro hoc verbo positum est ALMA, quod praeter LXX omnes adolescentulam transtulerunt. Porro ALMA apud eos verbum ambiguum
est: dicitur enim et adolescentula, et
abscondita... Unde et in titulo
psalmi noni, ubi in Hebraeo positum est ALAMOTH, ceteri interpretes
transtulerunt pro adolescentulis, quod
LXX interpretati sunt pro absconditis. Et in
Genesi legimus: ubi Rebecca dicitur ALMA, Aquilam non adolescentulam, nec puellam, sed
absconditam transtulisse. Sunamitis quoque mulier, amisso filio, cum Elisaei
fuisset pedibus provoluta, et prohiberet eam Iezi, audit a Propheta: Dimitte eam, quia in dolore est, et Dominus
abscondit a me (IV Reg. IV, 27). Pro eo quod in Latino dicitur abscondit a me, in Hebraeo scriptum est eelim memmenni. Ergo ALMA non solum puella vel virgo, sed cum epitásei virgo abscondita dicitur et secreta, quae numquam virorum patuerit
aspectibus, sed magna parentum diligentia custodita sit.» S. HIERONYMUS, Commentarii in Isaiam prophetam, lib. 3,
cap. VII, 14. ML 24-168.
9 «Postquam dictum
est ei, Ave, subiungitur, Gratia plena, Dominus tecum, benedicta tu in
mulieribus. Et haec tria respondent
tribus principalibus virtutibus Mariae. Gratia plena, merito humilitatis... Dominus tecum, merito solitudinis, quam summe diligebat. Unde ab
Angelo sola inventa est in conclavi, quando ingressus est ad eam. Benedicta tu, merito virginitatis.» RICHARDUS A S. LAURENTIO, De laudibus B. M. V., lib. 1, cap. 6, n. 1. Inter Op. S. Alb. M., Lugd., XX, p. 24, col.
1.
10
«Numquam exibat domum nisi quando ibat ad templum. Et tunc ibat tota composita,
semper habebat oculos suos ad terram cum gestu sanctitatis, numquam
tripudiabat, sed oculis dimissis ibat.» S. VINCENTIUS FERRERIUS, Sermones hiemales, In vigilia Nativitatis
Christi, sermo unicus. Venetiis, 1573, fol. 114, a tergo.
11
«Discite, virgines, non circumcursare per alienas aedes, non demorari in
plateis, non aliquos in publico miscere sermones. Maria in domo seria (sera?),
festina in publico, mansit apud cognatam suam tribus mensibus. Etenim quae propter officium venerat, inhaerebat
officio. Mansit ergo mensibus tribus, non quod domus eam
delectaret aliena, sed quia frequentius videri in publico displicebat.» S.
AMBROSIUS, Expositio Evangelii secundum
Lucam, lib. 2, n. 21. ML 15-1560.
12 «Angelicis enim
spiritibus parietes non obsistunt... Suspicandum igitur non est quod apertum
invenerit angelus ostiolum Virginis, cui nimirum in proposito erat hominum
fugere frequentias, vitare colloquia; ne vel orantis perturbaretur silentium,
vel continentis castitas tentaretur.» S.
BERNARDUS, De laudabus Virginis Matris, hom.
3 super «Missus», n. 1. ML
183-71.
13
Inter Opera S. Bonaventurae, Lugduni,
1668, (item Romae et Moguntiae), VI, 174, col. 1: RODULPHUS DE BIBRACO (Vadingo, Annales, an. 1344, n. 9, scrive
de Bribaco), De septem itineribus
aeternitatis, De quinto itinere, distinctio 7: «Unde Vercellensis exponit illud verbum dicens sic: Turtur est solivagus,
et significat mentis virtutem unitivam et superintellectualem, quae nidificat
in amaenissimis locis virentibus, et assiduis contemplativis mentibus, et
pullos, ut turtur, fovet nocte, in superlucenti caligine occulti silentii.» Quel Vercellensis si suppone qui autore del
Commentario in Cantica Canticorum, ML
206, col. 17-862, ove, tra l'altro, si legge sulla tortorella, col. 118-119: «Pulchrae sunt genae tuae sicut turturis... Inter
sublimia sanctorum exercitia hae virtutes praecipuae sunt... scilicet fides,
verecundia, pudicitia, frugalitas, humilitas, innocentia, simplicitas, et sublimis in divina mentis intentio. Sic
accipe in turture. Fidem in viro servat, etc. Montium atque arborum sublimia diligit, et solivaga singularitate
laetatur.» - Anche Hurter,
Nomenclator literarius, IV, Oeniponte, 1899, n. 96, col. 203, attribuisce
questo Commentario al Vercellense, cioè a «Thomas, Can. reg. S. Aug. in canonia S. Victoris Parisiensis,
Abbas S. Andreae Vercellensis, sancti
Antonii Patavini magister (+ 5 dec. 1246)». - Ma Oudin (ML 206, col. 9-12) - col Possevino,
Apparatus, v. Thomas Cisterciensis, il
quale però sbaglia di molto sull'epoca in cui visse l'autore - sostiene, con
argomenti che sembrano convincenti, le parti di «THOMAS CISTERCIENSIS
monachus.» Avrà scritta la sua opera verso il 1180, giacché viene dedicata a Pontius Claromontanus episcopus, pur
egli Cisterciense, il quale fu vescovo dal 1170 al 1189. Nel 1233, fu
arricchito questo Commentario di brevi
note dal Cardinale Giovanni Algrino,
de Abbatisvilla (Abbeville), creato Cardinale nel 1227, + 1237. - Non è da
prendersi in considerazione l'attribuzione che Paulus Reatinus Minorita, nel 1653, fece di quest' opera al Dottore Sottile. Sorse da ciò una
controversia che durò due anni, con processo formale, e fu terminata con
sentenza del P. Maestro del Sacro Palazzo, in favore di Tommaso Cisterciense.
14 «Tu
dicis, fumus ego sum teter coram divinis oculis... et ille dicit, non, sed
fumus ex aromatibus myrrhae et thuris, qualem decet ascendere de aureo
thuribulo ante altare aureum, usque ad oculos et olfactum Domini (Apoc. VIII,
3, 4). Talis fumus, imo talis «fumi virgula», tu, o beata Maria, suavem odorem
spirasti Altissimo, caelestibus disciplinis erudita atque extenuata. Talis
ascendisti per desertum, id est, animam habens valde solitariam.» RUPERTUS,
abbas Tuitiensis, Comment. in Cantica
Cantic., lib. 3. ML 168-877.
15 «Rursum in
secundam profectionem vir bonus (Abraham) oraculo monitus mittitur, non iam ex
altera civitate in alteram, sed in regionem desertam, in qua vagus degat, non
aegre ferens errorem et sedes incertas ac inconstantes. Quod tamen quis alius
tulisset aequo animo, si derelictis propriis aedibus, insuper ab omni urbe
prohibitus, protraheretur in loca inaccessa et devia? quis non verso itinere
domum repetisset propere, neglecta spe proposita, cupiens praesentem egestatem
effugere, et stultitiam reputans propter incerta bona involvi malis
certissimis? Solus hic afficiebatur aliter, iucundissimam vitam existimans
secessum a multitudine... Sic enim natura comparatum est, ut qui Deum invenire
cupiunt, amicam ei solitudinem diligant, hoc primum modo imitati beatam illam
ac felicem essentiam.» PHILO IUDAEUS, Lucubrationes eius omnes: XIV, Vita sapientis per doctrinam perfecti, sive
De legibus non scriptis, hoc est De Abrahamo. Basileae,
1554, pag. 237. - Di Filone, Ebreo
Alessandrino, contemporaneo degli Apostoli, fa grandissimo elogio S. Girolamo, Liber de viris illustribus, cap.
11, ML 23, col. 625-630.
16
«O desertum, Christi floribus vernans! O solitudo, in qua illi
nascuntur lapides de quibus in Apocalypsi (XXI, 18) civitas magni regis
exstruitur! O eremus, familiarius Deo gaudens! Quid agis, frater, in saeculo,
qui maior es mundo?» S. HIERONYMUS, Epistola
14, n. 10. ML 22-353, 354.
17 «Iuge quippe
silentium, et ab omni strepitu saecularium quies cogit caelestia meditari.» S.
BERNARDUS, Epistola 78, ad Sugerium
Abbatem Sancti Dionysii (per lodarlo della riforma introdotta nelal sua
celeberrima Abbazia), n. 4. ML 182-193. - Vedi il nostro volume XIV, cap. 15, §
2, nota 1, pag. 98.
18
«Salve, sancta parens, enixa puerpera Regem - Qui caelum terramque tenet per
saecula, cuius - Numen et, aeterno complectens omnia gyro, - Imperium sine fine
manet; quae ventre beato - Gaudia matris habens cum virginitatis honore, - Nec
primam similem visa es, nec habere sequentem: - Sola sine exemplo placuisti
femina Christo.» - Coelius SEDULIUS, Carmen Paschale, lib. 2, versus 63-69.
ML 19-599, 600.
Precedente - Successivo
Copertina | Indice: Generale - Opera | Parole: Alfabetica - Frequenza - Rovesciate - Lunghezza - Statistiche | Aiuto | Biblioteca IntraText
IntraText® (V89) © 1996-2006 EuloTech