- Parte seconda.
- DELLE VIRTÙ DI MARIA SANTISSIMA
- § 4. - Della fede di Maria.
Precedente - Successivo
Clicca qui per attivare i link alle concordanze
- 608 -
§ 4. - Della
fede di Maria.
Conforme la B. Vergine è madre dell'amore e della speranza, così anche è madre
della fede. Ego
mater pulchrae dilectionis et timoris et agnitionis et sanctae spei (Eccli. XXIV,
24). E con ragione, dice S. Ireneo, poiché quel danno che fece Eva colla sua
incredulità, Maria lo riparò colla sua fede: Quod Heva ligavit per incredulitatem, Maria solvit per fidem.1
Eva, conferma Tertulliano, perché volle credere al serpente, contro di quello
ch'avea detto Dio, apportò la morte; ma la nostra regina, credendo alle parole
dell'angelo, ch'ella restando vergine dovea rendersi Madre del Signore, recò al
mondo la salute: Crediderat Heva
serpenti, Maria Gabrieli: quod illa credendo deliquit, haec credendo
delevit.2 Mentre dice S. Agostino che Maria dando il consenso
all'Incarnazione del Verbo, per mezzo della sua fede aprì agli uomini il
paradiso: Fides Mariae caelum aperuit,
cum angelo nuncianti consensit.3 Così Riccardo, che sulle parole di
S. Paolo, Sanctificatus est enim vir
infidelis per mulierem fidelem (I Cor. VII, 14), scrisse: Haec est mulier fidelis, per cuius fidem
salvatus est Adam vir infidelis et tota posteritas.4 Onde per
questa sua fede Elisabetta
- 609 -
chiamò la Vergine beata: Beata quae credidisti, perficientur in te
quae dicta sunt tibi a Domino (Luc. I, 45).5 E S. Agostino
soggiunse: Beatior Maria percipiendo
fidem Christi, quam concipiendo carnem Christi.6
Dice il P. Suarez che la S. Vergine ebbe più fede che tutti gli uomini e tutti
gli angeli.7 Vedea ella il suo Figlio nella stalla di Betlemme, e lo
credeva il creatore del mondo. Lo vedea fuggire da Erode, e non lasciava di
credere ch'egli era il re de' regi. Lo vide nascere, e lo credé eterno. Lo vide
povero, bisognoso di cibo, e lo credette Signore dell'universo: posto sul
fieno, e lo credé onnipotente. Osservò che non parlava, e credé ch'egli era la
Sapienza infinita. Lo sentiva piangere, e credeva esser egli il gaudio del
paradiso. Lo vide finalmente nella morte vilipeso e crocifisso, ma benché negli
altri vacillasse la fede, Maria stette sempre ferma nel credere ch'egli era
Dio. Stabat iuxta crucem Iesu Mater eius.
Sulle quali parole scrisse S. Antonino: Stabat
Maria fide elevata, quam de Christi divinitate fixam retinuit. Che perciò
dice il santo nell'Ufficio delle tenebre lasciarsi una sola candela
accesa.8 E S. Leone a tal proposito
- 610 -
applica alla Vergine quel
passo: Non exstinguetur in nocte lucerna
eius (Prov. XXXI, 18).9 E sulle parole d'Isaia: Torcular calcavi solus et de gentibus non est vir mecum (LXIII,
3), scrisse S. Tommaso: Dicit vir propter
Virginem, in qua numquam fides defecit.10 Onde allora, dice il B.
Alberto Magno, Maria esercitò un'eccellentissima fede: Fidem habuit in excellentissimo gradu, quae, etiam discipulis
dubitantibus, non dubitavit.11
Quindi Maria per la sua gran fede meritò d'esser fatta la luce di tutti i
fedeli, come vien chiamata da S. Metodio: Fidelium
fax;12 e da S. Cirillo Alessandrino: La regina della vera fede: Sceptrum orthodoxae fidei.13 E
la stessa S. Chiesa per lo merito della di lei fede attribuisce alla Vergine la
sconfitta di tutte l'eresie: Gaude, Maria
Virgo, cunctas haereses sola interemisti
- 611 -
in universo mundo (Ant.
1, noct. 3).14 Quindi15 S. Tommaso da Villanova, spiegando le
parole dello Spirito Santo: Vulnerasti
cor meum, soror mea sponsa... in uno oculorum tuorum (Cant. IV, 9), dice:
Quest'occhi furono la fede di Maria, per cui ella molto piacque a Dio: Per oculos fidem designat, qua Dei Filio
Virgo maxime complacuit.16
Qui esorta S. Idelfonso: Imitamini
signaculum fidei Mariae.17 Ma come abbiamo da imitar questa fede di
Maria? La fede è insieme dono e virtù. È dono di Dio in quanto è una luce che
Dio infonde nell'anima; è virtù poi in quanto all'esercizio che l'anima ne fa.
Onde la fede non solo ci ha da servir per regola di credere, ma anche di
operare. Quindi disse S. Gregorio: Ille
vere credit, qui exercet operando quod credit.18 E S. Agostino: Dicis credo: fac quod dicis, et fides
est.19 E questo è l'avere una fede viva, cioè il vivere secondo si
crede: Iustus autem meus ex fide vivit
(Hebr. X, 38). E così disse la B. Vergine, a differenza di coloro che non
vivono secondo quel che credono, la cui fede è morta, come dice S. Giacomo: Fides sine operibus mortua est (II, 26).
Diogene andava cercando in terra un uomo: Hominem
quaero.20 Ma Dio, fra tanti fedeli che vi sono, par che vada
cercando un cristiano: Christianum
quaero. Mentre molto pochi sono quelli che ne hanno le opere; la maggior
parte ne hanno solo il nome. Ma a costoro dovrebbe dirsi ciocché Alessandro
- 612 -
disse a quel soldato codardo che anche Alessandro si chiamava: Aut nomen aut mores muta.21 Ma
meglio si dovrebbero questi miseri chiudere, conforme diceva il P. maestro
Avila, come pazzi in una carcere, credendo apparecchiata una eternità felice a
chi ben vive ed una eternità infelice a chi vive male, e poi vivendo come non
vi credessero.22 Quindi ci esorta S. Agostino a vedere le cose con
occhi cristiani, cioè che vedono secondo la fede: Oculos christianos habete.23 Poiché diceva S. Teresa che
dalla mancanza di fede nascono
- 613 -
tutti i peccati.24 E perciò preghiamo
la S. Vergine che per lo merito della sua fede c'impetri una fede viva: Domina, adauge nobis fidem.25
1 «Sic
autem et Evae inobedientiae nodus solutionem accepit per obedientiam Mariae.
Quod enim alligavit virgo Eva per incredulitatem, hoc virgo Maria solvit per
fidem.» S. IRENAEUS, Contra haereses, lib. 3, cap. 22. MG
7-959, 960.
2 «Crediderat Eva
serpenti: credidit Maria Gabrieli. Quod illa credendo deliquit, haec credendo
delevit.» TERTULLIANUS, Liber de carne Christi, cap. 17. ML 2-782.
3 SPINELLUS, S. I., Maria Deipara thronus Dei, Neapoli,
1613, cap. 21, pag. 284: «Augustinus, sermo
17 de Natali: Fides Mariae caelum aperuit cum angelo nuntianti consensit.» - Opera S. Augustini, X, Parisiis, 1531,
fol. 125, col. 2, Sermo 17 in Natali
Domini (ML 39-1986, Sermo 120, in
Appendice, Sermo 4 in Natali Domini n. 7): «Responde iam,
Virgo sacra: vitam quid tricas mundo? Assensum
tuum Angelus praestolatur... Ianua caeli quondam per Adam clausa iam sonuit,
per ipsam internuntius iste processit... Est nobis aditus, si assensus tuus
fuerit commodatus.» - S. AUGUSTINUS, Sermo 291, Sermo 5 in Natali Ioannis Baptistae, n. 5, 6, ML 38-1319: «Quoniam integra
est fides tua, integra erit et integritas tua... Fide concipis, quia credendo
in utero habebis.»... «Video virginem verecundantem, et tamen respondentem,
meque admonentem: «Quaeris a me unde mihi hoc? Verecundor tibi respondere bonum
meum, angeli audi ipsius salutationem, et in me agnosce tuam salutem. Crede cui
credidi...»
4 «Haec est mulier
fidelis, per cuius fidem salvatus est Adam vir infidelis, quem fefellerat
infidelitas primae mulieris, nec ipsum solum, sed et totam posteritatem suam.
Unde Apostolus dicit, I Cor. VII, 14: Sanctificatus
est vir infidelis per mulierem fidelem.» RICHARDUS A S. LAUR., De laud. B. M. V., lib. 6, cap. 9, n.
11. Inter Op. S. Alb. M., Lugd., XX,
198, col. 1; Paris., XXXVI, 349. - Nel testo alcune edizioni (1750, 1760)
hanno: Con Riccardo, formando quasi
un unico periodo col precedente: Mentre
dice S. Agostino... con Riccardo. Abbiamo seguito l'ediz. del 1776. Il
concetto è uguale, e apparirebbe meglio la continuità del pensiero se fosse: Così anche Riccardo...
5 Et beata quae credidisti, quoniam
perficientur ea quae dicta sunt tibi a Domino. Luc. I, 45.
6 «Beatior ergo
Maria percipiendo fidem Christi, quam concipiendo carnem Christi.» S. AUGUSTINUS, Liber
de sancta virginitate, cap. 3, n. 3. ML 40-398.
7
SUAREZ, De Incarnatione, pars 2,
disp. 19, sectio 1, ed. cit., p. 156, col. 1: «Manifestum est
hanc fidem in Virgine fuisse perfectissimam.» Col. 2: «Ex hac vero responsione
alia dubitatio oritur: quantum B. Virgo in hac Dei cognitione profecerit, an
scilicet Apostolos, et theologos omnes qui in Ecclesia Dei fuerunt,
superaverit. Repondetur sine ulla dubitatione ita de B. Virgine sentiendum esse.»
8 «Sola B. Virgo stabat fide elevata et fixa de eius
divinitate, exspectans indubie suam tertia die resurrectionem, ut merito
dicatur maris stella a stando, et
lumen fidei mundo naufrago retinendo. In huius signum, triduano officio dominicae
passionis, quum quindecim candelae accensae firmentur ante altare, paulatim et
successive omnes exstinguuntur; sola una accensa absconditur, quae post
officium omnibus praefertur ad illuminandum: quindecim candelae accensae
designant duodecim Apostolos et tres Marias: Magdalenam, Salome et Alphei, quae
prae ceteris cum Apostolis videbantur fide illustratae et firmatae. Sed in illo
triduo omnes exstincti sunt lumine fidei deitatis Christi: solum in VIrgine
remansit lumen fidei occultum, quod postea omnibus patefactum est ad omnes suo
exemplo illuminandum. Et hincest quod non accessit mane dominica suae
resurrectionis ad monumentum cum praefatis Mariis: non quia minum arderet amore
ad Filium, sed quia exspectabat eum resuscitatum se esse visuram ante omnes; et
ideo non quaerebat viventem cum mortuis ut illae.» S. ANTONINUS, Sum.
Theol., pars 4, tit. 15, cap. 41, § 1. Veronae, 1760, IV, col.
1226.
9 Non abbiamo
trovato queste parole presso S. Leone. -
S. CIRILLO ALESSANDRINO (Hom. 4, Ephesi in Nestorium habita, MG 77-991) dice a
Maria: «Salve a nobis, Deipara Maria, venerandus totius orbis thesaurus, lampas
inexstinguibilis...»
10
«Et de gentibus non est vir mecum in
auxilium, quia eo relicto omnes fugerunt; et dicit signanter vir, propter beatam Virginem, in qua
fides numquam defecit.» S. THOMAS, Expositio
in Esaiam Prophetam, in cap. LXIII, Opera,
Romae, 1570, XIII, fol. 49, col. 2.
11
S. ALBERTUS MAGNUS, In Evang. sec. Lucam, cap. I, v. 45, Opera, Lugduni, 1651, X, pag. 63, col.
2: «Et beata quae credidisti... Ista
maxime beata fuit... quae tam prudens, quae tantae fidei, ut fide mereretur
concipere, et fidei totius Ecclesiae sit fundamentum et columna.» - In Evangelium sec. Ioannem, in cap. XIX,
v. 25: «Stabant fientes iuxta crucem Iesu. Mater
eius: quae sola perfecte stetit, ita quod nulla dubietate perplexa fuit
mater eius.» Opera, Lugduni, 1651,
XI, pag. 310, col. 2.
12 «Benedicta tu,
prorsus benedicta omnibusque desiderabilis. In benedictionibus Domini nomen
tuum, divina gratia plenissimum ac summe Deo gratiosum, Dei Mater, quaeque tuo ipsa splendore fidelibus lumen
praeferas. Tu circumscriptio, ut ita
dicam, eius qui est incircumscriptibilis: radix floris speciosissimi: mater
plasmatoris.» S. METHODIUS, Sermo de
Simeone et Anna, n. 10. MG 18-371. - S. PETRUS CANISIUS, S. I., De verbi Dei corruptelis, Lugduni, 1584,
II, De Maria Virgine incomparabili et Dei
Genitrice sacrosancta, lib.1, cap. 2, pag. 11, col. 2: «Ne in citandis hoc
loco Patribus modum excedam, unum et pervetustum illum adiungam, qui... solus
sectariis omnibus opponi mereatur. Methodius is est...: «Benedicta tu,
celeberrima et desideratissima: tuum, Dei genitrix, nomen divinis
benedictionibus et gratiis omni est ex parte refertum. Tu fidelium fax, tu incircumscripti - si ita quidem loqui fas est -
circumscriptio tu speciosissimi floris radix, tu Creatoris mater...»
13
«Salve a nobis, Deipara Maria, venerandus totius orbis thesaurus, lampas inexstinguibilis,
corona virginitatis, sceptrum rectae doctrinae (sceptrum orthodoxiae), templum
indissolubile...» S. CYRILLUS ALEXANDRINUS, Homilia
4, Ephesi in Nestorium habita. MG 77-991.
14 Commune
festorum B. M. V., Noct. 3, Antiphona 1.
15
Le ediz. antecedenti al 1776: Poiché.
16 «Vulnerasti cor meum, soror mea sponsa... in
uno oculorum tuorum, (et) in uno
crine colli tui (Cant. IV, 9). Licet enim omnis huius puellae venustas ei
grata fuerit, oculi tamen et crinis maxime se pulchritudine teneri, vulnerari
fatetur; quia fides et humilitas Incarnationis opus in ea praecipue
perfecerunt. Unde et a beata Elisabeth protinus de fide laudata est; et ipsa in
Cantico suam praecipue humilitatem commendat, dicens: Quia respexit humilitatem ancillae suae: ecce enim ex hoc beatam me
dicent omnes generationes. Oculus ergo fidem, capillus humilitatem
designat: quibus potentis Dei Filio Virgo maxime complacuit, illumque uno
capillo capitis sui, licet fortissimum et potentissimum, fortiter alligavit.»
S. THOMAS A VILLANOVA, In festo Natalis
Domini, Concio 8, n. 3. Conciones, Mediolani,
1760, II, col. 98.
17 «Unde quaeso vos,
o filii, imitamini signaculum fidei vestrae, beatam Mariam.» S. Hildefonsus, episcopus Toletanus, Sermo 1 (dubius) de Assumptione B. V. M. ML 96-242.
18 «Ille etenim vere
credit, qui exercet operando quod credit.» S. GREGORIUS MAGNUS, Homiliae
in Evangelia, hom. 26, n. 9. ML 76-1202.
19
«Dicis, credo, fac quod dicis, et fides est.» S. AUGUSTINUS, Sermo 49, cap. 2, n. 2. ML
38-321.
20 «Lucernam
interdiu accendens (Diogenes): «Hominem, inquit, quaero.» LAERTIUS DIOGENES, De vitis, dogmatis et apophtegmatis eorum
qui in philosophia claruerunt, lib. 6. Londini, 1664, pag. 147.
21
Secondo il racconto concorde di Plutarco e di Quinto Curzio, si tratta invece
di un giovane animoso, di nome Alessandro, esortato dal re a mostrarsi degno, tra
tutti, di quel nome: e tale si mostrò, morendo da eroe. PLUTARCHUS, Alexander, n. 58. Opera, II, Parisiis, Firmin-Didot, pag. 832: «Praerupto saxo quum
ad oppugnandum iuniores Macedonum adhibuisset, eos exhortatus est, et quemdam
Alexandrum nomine ita compellavit: «Te strenuum esse vel ob nominis mecum
communitatem convenit;» et quum iuvenis fortiter certans cecidisset, haud
mediocriter doluit.» - Q. CURTIUS RUFUS, Historia
Alexandri Magni, lib. 8, cap. 11, Lugduni Batavorum, 1649, pag. 761:
«Iuvenes promptissimos ex sua cohorte triginta delegit. Duces his dati sunt Charus et Alexander, quem rex
«nominis, quod sibi cum eo commune esset,» admonuit... Multorum miserabilis
fuit casus... Evaserant tamen Alexander et Charus, quos cum triginta delectis
praemiserat rex. Et iam pugnare cominus coeperant: sed quum superne tela
barbari ingererent, saepius ipsi feriebantur, quam vulnerabant. Ergo Alexander,
et nominis sui et promissi memor, dum acrius quam cautius dimicat, confossus
undique obruitur. Quem ut Charus iacentem conspexit, ruere in hostem, omnium
praeter ultionem immemor, coepit; multosque hasta, qusdam gladio interemit: sed
quum tot unum incesserent manus, super amici corpus procubuit exanimis.»
22 «Oh quanto
dovrebbe star lontano dall'offender Dio, chiunque crede che per i transgressori
di sua santa legge vi è fuoco eterno ed innumerabili tormenti, con i quali
saranno essi gastigati, finché Dio sarà Dio, senza speranza di alcun rimedio!
Come avrà ardire di peccare chi crede, ch'entrando nell'anima un peccato, quasi
come per una porta, per l'altra se ne parte il suo Dio?... Molto ragionevole
cosa è, che se noi non gustaremmo un cibo vietatoci dal medico, sul motivo che
può darci morte, ci asteniamo ancora dal dare un perverso consenso al pecato,
avendoci Iddio detto che questo è la morte dell'anima. Perché non opera in te
la fede dovuta alla parola di Dio, la quale è infallibile, ed opera poi
all'incontro la parola del medico, che può e suole ingannarsi? Perché, avendoci
detto Iddio ch'egli è il premio eterno di chi lo serve, non ci rende diligenti
e vigorosi nel suo servizio, quando anche ciò facendo ci costasse molti
travagli e la vita?... Vi è cosa più mostruosa, quanto il veder che un
cristiano creda ciò che gli detta la fede, e faccia poi opere tanto contrarie e
malvagie, come molti fanno?» B. GIOVANNI AVILA, Trattato spirituale sopra il verso «Audi, filia», cap. 48. Roma,
1759, pag. 179, 180. Roma, 1610, pag. 147.
23
«Tu (innocens) in pressura es; ille (iniustus) laetatur, ille exsultat. Noli,
iam dixi, noli habere oculos paganorum: christianos oculos habe... Melior est
enim tristitia iniqua patientis, quam laetitia iniqua facientis.» S.
AUGUSTINUS, Enarratio in Ps. 56, n.
14. ML 36-670, 671. - Poco sopra, nello stesso num. 14, col. 670: «Intendite,
fratres mei, christianos oculos habete, nolite decipi visibilibus.»
24 «¡Oh
Señor! que todo el daño nos viene de no tener puestos los ojos en Vos, que si
no mirásemos otra cosa sino al camino, presto llegaríamos.» S. TERESA, Camino de perfección, cap. 16 (fine), Obras, III, Burgos, 1916, p. 78. -
Parlando poi del pensare a mille cose vane mentre si parla con Dio, scrive la
Santa Madre, Camino de perfección, cap.
29, Obras, III, 136, not. 3: autógrafo de El Escorial: «Y viene todo
el daño de no entender con verdad que (Dios) está cerca, sino imaginarle lejos,
¡y cuán lejos, si le vamos a buscar al cielo! Pues ¡rostro es el vuestro,
Señor, para no mirarle estando tan cerca de nosotros!»
25
Et dixerunt apostoli Domino: Adauge nobis
fidem. Luc. XVII, 5.
Precedente - Successivo
Copertina | Indice: Generale - Opera | Parole: Alfabetica - Frequenza - Rovesciate - Lunghezza - Statistiche | Aiuto | Biblioteca IntraText
IntraText® (V89) © 1996-2006 EuloTech